De laatste weken staan ‘bol van het landschap’. Niet alleen door het herfstige weer met regen, wind en kleurrijke vallende bladeren, maar doordat iedereen zich stort op de toekomst van ons landschap. Denk aan stikstofproblemen, boze boeren en klimaatactivisten, maar daarnaast voelen we allemaal dat de druk op de ruimte enorm is. Zowel in de stad als op het platteland strijden infrastructuur, bebouwing, landbouw en natuur om de beperkte ruimte. Dit was ook een van de thema’s op de DDW2019.
Veel mensen zien het buitengebied als een plek voor natuurbeleving, recreatie, schoonheid en rust. Maar de onbebouwde kom is ook het domein van felverlichte kassen, megastallen en logistieke hallen. Land- en tuinbouw zijn belangrijke dragers van het landschap. Door klimaatverandering, strengere regelgeving en producteisen van de consument zien tuinders zich genoodzaakt te werken met plastic folies ter bescherming van hun gewassen. Boeren zoeken aanvullende inkomsten door hun grond beschikbaar te stellen voor de opwekking van duurzame energie. De plastic overkappingen en zonneweides zijn nodig voor de economische vitaliteit van het platteland, maar hebben impact op de ruimtelijke kwaliteit, recreatieve- en landschappelijke waarden van een gebied. Het maatschappelijk draagvlak voor de voorzieningen is broos en kan zijn weerslag krijgen op het imago van de land- en tuinbouw. Maar is het wel zo lelijk? Of creëren we een nieuwe identiteit voor onze agrarische landschappen.
Kracht van kunstenaars
Kunstloc Brabant maakt zich sterk om bij deze complexe vraagstukken kunstenaars en ontwerpers in te zetten, die nieuwe denkrichtingen en oplossingen kunnen aanreiken en ontwikkelen. Dit deden we met gesprekstafels op 9 oktober tijdens het festival In Our Nature op De Kleine Aarde in Boxtel. En tijdens het Creativity World Forum, dat tegelijktijdig met de DDW plaatsvond, gingen we het gesprek hierover aan met nationale en internationale gasten. We bespraken o.a. hoe fenomenen zoals zonneparken en zgn. teelt ondersteunende voorzieningen op een andere wijze in het landschap kunnen worden ingepast.
Dit was tevens de kick-off van een nieuw Foodlab, gericht op zgn. Teelt Ondersteunende voorzieningen. Een FoodLab is een methodiek ontwikkeld door Kunstloc Brabant en wordt ingezet rond complexe vraagstukken waar innovatieve oplossingen voor nodig zijn. De werkwijze is die van co-creatie tussen partijen uit de agrofood-sector en de creatieve sector. Rond een specifiek vraagstuk worden koppels gemaakt van kunstenaars/ontwerpers en ondernemers (fruittelers) die samen een oplossing gaan ontwikkelen voor een casus van de teler. De koppels werken gedurende enkele maanden intensief samen. Aan het eind worden prototypes opgeleverd die getest zijn aan de markt. We hebben hier al de nodige ervaring mee opgedaan met Foodlabs rondom intensieve veehouderij en voedselverspilling. Dus de verwachtingen zijn hooggespannen!
Ga de natuur in!
Wil je zelf ervaren wat kunstenaars kunnen bijdragen aan ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid? Ga nu de natuur in! Niet alleen ter gelegenheid van de Week van het Landschap, want het mooie is; het kan altijd. Ook in de Maashorst, een van de drie Landschappen van Allure in ons mooie Brabant. Download de app Brabant Vertelt en ga struinen op de route PadenBanen. Dan ontdek je de kunstwerken van Krijn Christiaansen en Cathelijne Montens die samen met schaapsherders, imkers en natuurbeheerders de verhalen van de streek vertellen. Je weet dan na afloop niet alleen wat dreven en driften zijn, wat Paalgraven eigenlijk betekent en waarom drachtbomen zo belangrijk zijn voor de biodiversiteit. Maar je hebt ook kunnen ervaren welke bijdrage kunstenaars kunnen doen aan ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid.
Ruimtelijke kwaliteit verschilt natuurlijk van plek tot plek. Landschapsarchitecten zijn er goed in om dit te definiëren. Het is de kracht van de kunstenaars, Krijn Christiaansen en Cathelijne Montens, om verhalen te vertellen en te verbeelden. Waarmee ruimtelijke kwaliteit verder gaat dan respect voor het bestaande. Het gaat om culturele vernieuwing met verbeeldingskracht, die tegelijkertijd de cultuurhistorie respecteert én nieuwe oplossingen biedt. Dat is wat Paden Banen zo onderscheidend, uniek en bijzonder maakt.
Logica loslaten
Kortom: duurzaamheid en kunst staan veel dichter bij elkaar dan je zou denken en vermoeden. De kunstwerken in de Maashorst verheffen het landschap en illustreren een voortdurend proces van menselijke interventies in een veranderend landschap van nieuwe wegen en gebaande paden. Maar dit alles gaat uiteraard niet zonder slag of stoot. Het uithoudingsvermogen van alle betrokkenen wordt in dit soort trajecten vele malen op de proef gesteld. Want gebiedsontwikkeling is een proces van jaren en een cultural common ontstaat zeker niet vanzelf. Alleen met inzet van passie, overredingskracht en vooral verbeeldingskracht, ontstaan verbanden die een collectief belang nastreven, gestoeld op generositeit en samenwerking. Kunstenaars kunnen daarin echt het verschil maken, omdat ze de logica af en toe loslaten, durven te ontregelen, andere perspectieven bieden en nieuwe rituelen laten ontstaan.
Kunstloc Brabant vindt het belangrijk om kunst en cultuur in te zetten in andere maatschappelijke sectoren zoals zorg, welzijn en ruimtelijke ordening. We zijn er namelijk van overtuigd dat de inbreng van kunstenaars hier een innoverende rol kan spelen. Maar hoe werkt dit in de praktijk? En welke rol speelt Kunstloc hierbij? Netty van de Kamp, adviseur Kunst & Ruimte, schrijft er in haar blog over.
Meer weten over de kracht van kunstenaars bij gebiedsontwikkeling?
Neem contact met mij op.