Muziek in de zorg

Muziek als ‘behandeling in de gezondheidszorg’

Muziek als Medicijn
Muziek als behandeling blijkt een grotere plaats in de gezondheidszorg te verdienen. De foundation Muziek als Medicijn wil op wetenschappelijke basis vaststellen waar en wanneer muziek een positief effect heeft en de toepassing ervan stimuleren.

ArtEZ Muziektherapie
Het ArtEZ lectoraat Muziektherapie is een unieke plek waarop hoger onderwijs samenkomt met innovatief onderzoek naar muziekgebaseerde therapieën en interventies. Het lectoraat draagt bij aan het vergroten van de erkenning voor, en het begrip van, het brede en dynamische vakgebied van muziektherapie.

Het effect van muziek op je gezondheid
Klinisch neuromusicoloog Artur Jaschke vindt dat we muziek vaker als ‘medicijn’ zouden moeten inzetten. Muziek op recept om sneller te kunnen herstellen of om een gesprek te kunnen voeren bij dementie. “Muziek kalmeert, vertraagt je hartslag en verlaagt je bloeddruk. Het vermindert angst en heeft geen bijwerkingen.”

Elk hart reageert ander op muziek
Hoe mooi zou dat zijn: je bent hartpatiënt en je moet muziek luisteren op doktersrecept. Het wetenschappelijk platform van de European Society of Cardiology presenteerde de resultaten van een studie naar muzikale triggers op het hart. Een eerste stap naar gepersonaliseerde muzikale recepten. ‘We hebben de respons van het hart gemeten op muziek, en kwamen erachter dat wat kalmerend voor de een is, juist stressvol is voor de ander’, zegt een van de onderzoekers.

Kunst op recept
Een praktische gids van LKCA voor professionals die Kunst op Recept willen ontwikkelen in hun eigen gemeente, kunst-, zorg- of welzijnspraktijk. Uit een pilot in de gemeente Nieuwegein blijkt dat Kunst op Recept werkt: culturele activiteiten zorgen ervoor dat mensen met psychosomatische klachten zich beter voelen. Maar hoe zet je Kunst op Recept op? Hoe financier je het? En hoe regel je de samenwerking?

Betekenisvolle muziek in het ziekenhuis
Een project van de Hanzehogeschool en het Universitair Medische Centrum in Groningen ‘Meaningful Music in Healthcare’ ontvangt bijna 7 ton subsidie van Regieorgaan SIA. Het ziekenhuis in Groningen experimenteert al sinds 2015 met livemuziek van professionele musici voor patiënten van chirurgische afdelingen. Dat blijkt een helende werking te hebben; ze ervaren minder pijn en voelen zich beter. Het project gaat om het verder professionaliseren van een live muziekpraktijk in het ziekenhuis waarbij een kleine groep musici persoonsgericht musiceert voor patiënten en verpleegkundigen.

Muziek in het ziekenhuis
Meaningful Music in Health Care. Brochure met bevindingen. Waarom muziek in een ziekenhuis? In het onderzoeksproject Meaningful Music in Health Care (MiMiC) onderzocht het lectoraat Lifelong Learning in Music (LLM) van het Prins Claus Conservatorium van de Hanzehogeschool Groningen samen met de afdeling Chirurgie van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) de praktijk van livemuziek voor ziekenhuispatiënten en hun verpleegkundigen. In de periode september 2016 tot juni 2017 vonden in het kader van MiMiC zes pilotprojecten plaats in het UMCG.  

Operatie in? Muziek aan!
Patiënten die voor, tijdens en na een operatie een koptelefoon met muziek op krijgen, hebben minder verslavende pijnstillers nodig. Dat concluderen onderzoekers van het Erasmus MC in Rotterdam uit de resultaten van 55 eerder uitgevoerde studies.

Playlist op recept
Onder het mes gaan is voor niemand leuk. Operaties zorgen vaak voor angst, stress en pijn bij patiënten. Onderzoekers van het Erasmus MC hebben aangetoond dat dit soort klachten afnemen als patiënten voor, na en tijdens operaties naar muziek luisteren. Het onderzoeksteam wil muziek als nieuwe behandeling in de gezondheidszorg introduceren: een playlist op recept.

MuzIC  
Stichting MuzIC wil met muzikale ontmoetingen de impact beperken van een IC opname op het leven van de patiënt én familie. Muziek roept emoties op; musici van MuzIC herkennen deze emoties en spelen daar muzikaal op in.

Diva Dichtbij
Diva's zingen voor mensen die langdurige zorg nodig hebben en niet naar het theater kunnen. Dat doen ze in de huiskamer van een zorgorganisatie of aan iemands bed. Met de combinatie van professionele zang en persoonlijke aandacht zorgen ze ervoor dat de mens achter de ziekte of beperking weer zichtbaar wordt.

Breathe
De English National Opera ondersteunt het herstel van corona patiënten, die problemen ervaren bij het ademhalen – een veelvoorkomende klacht –, d.m.v. een onlinecursus. Het operahuis werkt hierbij samen met een Britse gezondheidsorganisatie.

Zing je sterk na corona
Zing je sterk, dat is het nieuwe project van vocaal ensemble Wishful Singing. Het is geïnspireerd op het succesvolle programma van de English National Opera: Breathe, waarbij mensen die te maken hebben met longproblemen als gevolg van corona, zang- en ademhalingstherapie krijgen aangeboden.  Wishful Singing gaat in dit online programma Zing je sterk samenwerken met longartsen en het Canisius Wilhelmina Ziekenhuis in Nijmegen. 

Bedside Buskers
Het is geen geheim dat muziek je beter kan laten voelen. Daarom brengt vrijwilligersorganisatie Bedside Buskers live-muziek naar degenen die het goed kunnen gebruiken: de mensen in het ziekenhuis. Door middel van optredens aan het bed van patiënten doorbreken en verlichten professionele muzikanten de sfeer in het ziekenhuis. En niet alleen voor de patiënten.

Muziek en kinderen in het ziekenhuis

Music in Medicine, the value of music interventions for hospitalized children
Muziek kan angst en pijn bij kinderen in het ziekenhuis verminderen. Marianne van der Heijden promoveerde onlangs op dit proefschrift.

Muziekids
Stichting Muziekids wil kinderen in een ziekenhuis, revalidatiecentrum of kliniek afleiding, ontspanning en plezier bieden.

Muziek, onze hersenen, emoties en verbindingen

Wat doet muziek met ons?
Muziek heeft een enorme impact op onze hersenen, emoties en gedrag. Het activeert ons brein en kan zelfs fysieke pijn verzachten. Hoe kunnen we die effecten toepassen in de gezondheidszorg? En worden we slimmer van muziek?

Muziek levert een unieke bijdrage aan de ontwikkeling van de hersenen
Hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder houdt een vurig pleidooi voor meer muziek op school. Want muziek, en kunst in het algemeen, doet een beroep op creativiteit en is daarin uniek.

Langdurig muziekonderwijs heeft positieve invloed op cognitieve vaardigheden
Als een kind elke dag piano speelt, is de kans groot dat het beter wordt in pianospelen. Maar gaan cognitieve functies zoals plannen, zelfbeheersing en concentratievermogen er ook op vooruit? Artur Jaschke onderzocht het, samen met Erik Scherder en Henkjan Honing. Uit hun onderzoek blijkt dat langdurig muziekonderwijs heeft positieve invloed op cognitieve vaardigheden.

Muziek als communicatiemiddel bevordert empathie
Is er een link tussen empathie, het begrijpen van andermans emoties, en het begrijpen van muziek? Een nieuwe internationale studie beweert dat er inderdaad een verband is tussen deze twee. Een van de ontdekkingen die worden genoemd is dat, wanneer je de emotie van iemand die een verhaal vertelt kunt volgen, je ook eerder het gevoel van een componist kan aanvoelen toen hij of zij het werk componeerde. “Empathie wordt het vaakst gezien in de context van sociale interacties, maar er zijn vele andere vormen van sociale communicatie, waaronder muziek," aldus een onderzoeker. Maar geldt het ook andersom? Helpt het trainen van emotionele reacties op muziek je dan ook om mensen om je heen beter te begrijpen? Dat is volgens onderzoekers Benjamin Tabak en Zachary Wallmark een spannende vraag en aanleiding voor verder onderzoek. Het is voor hen in ieder geval duidelijk: muziek is in eerste plaats sociaal gedrag dat geëvolueerd is om individuen te helpen zich met anderen te verbinden en hun sociale omgeving beter te begrijpen. 

Werken met ouderen: welk aanbod werkt?
LKCA publicatie over de vraag wat cultureel aanbod voor ouderen succesvol maakt.

Embrace
EMBRACE Nederland ontwikkelde het innovatieve programma Muziek & Dementie met als doel het welbevinden van mensen met dementie te verbeteren. Dat doen ze in verpleeghuizen en centra voor dagopvang voor mensen met dementie en hun verzorgers.

Kleurke
Het realiseren van praktische en materiële steun aan muzikale activiteiten voor zorgafhankelijke mensen die door lichamelijke en/of geestelijke beperkingen niet meer kunnen genieten van het reguliere aanbod” is de doelstelling van Stichting Kleurke. De stichting wil een bijdrage leveren aan het kleur geven aan het bestaan van de bewoners van de instellingen. Door de toevoeging  “–ke” krijgt het een Brabants tintje, herkenbaar voor velen, synoniem voor gezelligheid en intimiteit.

Mind the Music
Mind the Music biedt mensen met (lichte) dementie muzikale begeleiding aan huis door studenten van het conservatorium. Het project is speciaal bedacht voor mensen die een instrument bespelen (of vroeger hebben bespeeld). Plezier beleven en samen op zoek gaan naar vertrouwde liedjes of melodieën staan hierbij centraal.

Odense Jazzband
De Odensejazzband is een groep professionele jazzmuzikanten waarvan de meeste kernleden problemen ervaren met hun kortetermijngeheugen. De muzikale schatkist in hun brein is echter nog perfect intact.

Bedside Singers
Het ensemble Bedside Singers Amsterdam krijgt de tweede Over Hoop Prijs van de Stichting Over Holland, een trofee en 25.000 euro. Het gezelschap zingt voor mensen die in de laatste levensfase verkeren, thuis, in een zorginstelling of een hospice. Drie tot vier van de zangers komen dan letterlijk aan het bed en brengen daar liedjes ten gehore die in overleg met betrokkene zijn uitgekozen.

Spotify playlists voor ouderen met dementie
Samen met zorginstelling Amsta in Amsterdam heeft MassiveMusic gepersonaliseerde Spotify playlists samengesteld voor ouderen met dementie. Via eigen Spotify playlists kunnen ouderen zelf, of samen met hun woongroep, hun eigen favoriete muziek luisteren.

Muziek doet leven
Dat muziek speciale emoties bij mensen oproept en diep weet door te dringen in de menselijke psyche bleek bij Avoord in het Atrium van locatie Kloostergaard aan de Bisschopsmolenstraat in Etten-Leur. Daar trad musicalartieste en dansdocente Kirsten de Bruijn op, in het kader van het project ‘Muziek doet Leven’.  

Kamerata Zuid
Het concert ‘Grijs Gedraaid’ zorgt voor een goed gevoel dankzij een uniek programma voor ouderen waarbij muziek, beweging, creatie en onderlinge ontmoeting centraal staan. Leeftijd of eventuele lichamelijke beperkingen vormen geen belemmering: iedereen kan meedoen!

Muziek en Dans en Ziekte van Parkinson

Muziektherapie en Parkinson
Brochure over muziektherapie en Parkinson vanuit Nederlandse Vereniging voor Muziektherapie.

Muziek als medicijn
Muziek als medicijn tegen de ziekte van Parkinson, veel Parkinsonpatienten hebben er baat bij.  

Ronnie Gardiner Methode
De Ronnie Gardiner Methode (RGM) is een vrolijk stemmende oefenmethode die diverse zintuigen activeert en daarmee verschillende hersendelen gelijktijdig stimuleert. Op deze manier kan de conditie van de hersenen worden geoptimaliseerd. Ritme en muziek worden ingezet om motoriek, spraak en cognitie te stimuleren.

Switch2move
Om de gezondheid van mensen te versterken door dans en eraan bij te dragen dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven functioneren, biedt Switch2move lessen, workshops, onderzoek en een opleiding.

Dans op recept
Vanaf 1 januari 2022 worden de danslessen van Dans op Recept voor mensen met de ziekte van Parkinson (deels) vergoed door zorgverzekeraar De Friesland. Daarmee is De Friesland de eerste zorgverzekeraar die het belang van dans en beweging onder leiding van professionele dansdocenten erkent. De danslessen van Dans op Recept bleken het zelfvertrouwen en de kwaliteit van leven van de deelnemers te verbeteren. Tevens werd een vermindering van de ernst van de Parkinsonsymptomen gezien en is 55% van de deelnemers geen of minder fysiotherapie gaan gebruiken.

Algemeen

LKCA: Zorg en Welzijn
Talrijke interessante kennisdossiers vanuit LKCA over Zorg en Welzijn, zoals bijv. Cultuur en gezondheid en Cultuur en zingeving.

Music and Health 
Interessant document voor BBC Music Day 2019

Heeft muziek echt een helende werking?
Heeft muziek echt een helende werking? Daisy Jones van VICE onderzocht de effecten van muziektherapie en youtubefilmpjes met specifieke tonen.

Muziek in de zorg: een krachtig medicijn
Artikel Muziek in de zorg- een krachtig medicijn, interview met Jacqueline Hamelink, Maartje de Lint en Stichting MuzIC.  

Miracles of Music
Miracles of Music maakt zich sterk voor meer muziek in de zelf-, mantel- en professionele zorg. Het project bestaat uit: de Miracles of Music Film over de effecten van muziek(therapie), de landelijke Miracles of Music Show met theatercolleges en muziek, Miracles of Music Meetings: laagdrempelig muzikaal en educatief programma voor verzorgers en naasten van mensen met een beperking of hulpvraag en Miracles of Music Congres.

Eiwerk
Eiwerk organiseert muziekworkshops, audiovisuele cursussen en optredens voor muziekliefhebbers met een psychische, sociale of maatschappelijke kwetsbaarheid. Onze focus ligt op persoonlijke en creatieve talentontwikkeling. Deelnemers, docenten, vrijwilligers en medewerkers van Eiwerk vormen samen een inspirerende muziekgemeenschap in Amsterdam.

Philadelphia
Philadelphia heeft de methodiek Muziek werkt zo! ontwikkeld waarmee je muziek kunt inzetten in de zorg en begeleiding van mensen met een verstandelijke handicap. De training ‘De Kracht van muziek in de gehandicaptenzorg’ is bedoeld voor iedereen die wil leren muziek op een methodische manier in te zetten in de gehandicaptenzorg: medewerkers van een instelling, ouders van een kind met een beperking, vrijwilligers of stagiairs.

Muziekschool Plus Rijen 
Muziek als therapeutisch middel om emoties te uiten en zelfvertrouwen te stimuleren. Muziekschool Plus in Rijen haakte in op een behoefte en ontwikkelde een zorgpakket. De gemeente Gilze en Rijen steunt het project om zo te onderzoeken of muzieklessen in aanvulling op een jeugdhulp- of Wmo-begeleidingstraject tot betere en of snellere resultaten leiden.

Rotterdams Philharmonisch Orkest
Mensen die het zwaarst getroffen zijn door de coronacrisis kunnen genieten van een onlineconcert van musici van het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Mantelzorgers en medewerkers van zorginstellingen kunnen muziek aanvragen van het zogenoemde project Hart in Hart. De concerten zijn via een stream te bekijken. Om dit project mogelijk te maken heeft het orkest samenwerking gezocht met het Erasmus MC en thuishulporganisatie Senior Service. PCI, een bedrijf dat organisaties helpt met IT, verzorgt de technische ondersteuning en is verantwoordelijk voor het platform waarop de streams te zien zijn.

Sounding Bodies
Muziek tot op de huid laten voelen. Muziek als directe taal in contact met publiek. Dat is Sounding Bodies. Sounding Bodies transformeert muziekbeleving met multidisciplinaire voorstellingen die resoneren. Vanwege corona is Sounding Bodies via ZOOM een-op-een concerten gaan geven op de IC en post-covid-afdeling van het Elisabeth-Tweesteden ziekenhuis. Bekijk de film die Kunstloc over Sounding Bodies liet maken.

Sound & Happy van Sounding Bodies, is een persoonlijk mini-concert van topmuzikanten waar je blij van wordt. Gewoon op je telefoon! Je kunt ieder moment van de dag bij Sound & Happy terecht voor je dagelijkse portie geluk, waar je ook bent. 

De lachende Zon
De Lachende Zon- theater van de zintuigen, maakt belevingstheater voor mensen met een ernstige verstandelijke beperking.

Pra Muziektheater
Bevlogen, inclusieve en innovatieve kunstprojecten opzetten binnen leefwerelden waar de beleving en het maken van kunst geen vanzelfsprekendheid zijn. Dat is waar PRA muziektheater voor staat. Dit doet PRA door de inzet van professionele kunstenaars in organisaties, wijken, buurten en bedrijven, met als doel de deelnemers in contact te brengen met de inspirerende en transformatieve kracht van kunst.

Stichting No Guts No Glory
Zangles kan ontspannen als je ernstig ziek bent. De Helmondse zangdocent Nika van Stiphout geeft namens stichting No Guts No Glory om de week zangles aan mensen met kanker of mensen die herstellen van deze ziekte.

the Spitz
the Spitz is een stichting in Londen met als doel het vergroten van welzijn door de kracht en kwaliteit van live muziek. 

Boeken

Daisy Fancourt - Arts in Health, ISBN: 9780198792079

Eric Scherder - Singing in the brain, ISBN: 9789025307042

Henkjan Honing - Iedereen is muzikaal, ISBN: 9789046805985

Oliver Sacks - Musicofilia, verhalen over muziek en het brein, ISBN: 9789023496816

Ben van Cranenburgh - Muziek en Brein, ISBN: 9789080427556

David Byrne - Hoe muziek werkt, ISBN: 9789401609197

Publicaties

Maartje de Lint en Marcelle Mulder - Ik start een Zing-Cirkel Een praktijkgids van voor het opzetten van een Zing-Cirkel voor thuiswonende mensen met geheugenproblemen én hun mantelzorgers.

Rineke Smilde, Erik Heineman e.a.- If music be the food of love, play on (Meaningful Music in Healthcare) Uitgeverij: Eburon Academic Publishers. 

Rineke Smilde, Kate Page e.a.- While the music lasts (Music and Dementia) Uitgeverij: Eburon Academic Publishers. 

Live Muziek in het ziekenhuis. Publicatie lectoraat Lifelong Learning in Music. (Stichting Hanze Hogeschool Groningen)

Publicaties Lectoraat Lifelong Learning in Music. (Stichting Hanze Hogeschool Groningen)

Podcasts

How music can support mental health

Art for Health's Sake

Naomi Paxton interviewt Daisy Fancourt over Music & Health

Fondsen en regelingen

Fonds voor Cultuurparticipatie: Samen Cultuurmaken
Een subsidieregeling waar het sociale domein en culturele domein Samen werken aan cultuur voor iedereen. (Fonds voor Cultuurparticipatie)

VSB fonds
VSB fond gelooft dat de werking van kunst en cultuur op het individu, collectieve effecten in de samenleving tot stand brengt. Het helpt ons om emoties te uiten, maar ook inspiratie en troost te ervaren. Het biedt mensen de mogelijkheid zichzelf creatief uit te drukken, wat zorgt voor zingeving en verbinding met anderen. 

Cultuurfonds
Het Cultuurfonds ondersteunt projecten op het gebied van cultuur, natuur of wetenschap in Nederland.

Lang Leve Kunst Fonds
Het Lang Leve Kunst Fonds stimuleert kunstparticipatie van (kwetsbare) ouderen in Nederland. Zij geeft financiële bijdragen aan projecten die dat mogelijk maken.

Impulsgelden
Regeling van provincie Noord-Brabant voor domeinoverschrijdende projecten.

Fonds 21
Fonds 21 is een ondernemend en maatschappelijk betrokken fonds dat door het steunen van ideële doelen gericht op Kunst & Cultuur en Jongeren & Maatschappij, een positieve bijdrage wil leveren aan de samenleving van de 21e eeuw. 

Janivo Stichting
De Janivo Stichting biedt financiële steun aan projecten voor kinderen, jongeren en jongvolwassenen tot 25 jaar.

Fonds Sluyterman van Loo
Als stimuleringsfonds voor ouderenprojecten bevordert Fonds Sluyterman van Loo het welbevinden van ouderen in Nederland en in het Caribisch deel van het Koninkrijk.