Als cultuuraanbieder kun je pas succesvol samenwerken met het primair onderwijs als je weet hoe het werkveld er precies uitziet. Welke schooltypes zijn er? Hoe kom je in contact met scholen? Met wie kun je het beste aan tafel zitten? Hoe is het primair onderwijs bezig met cultuureducatie en waarom is cultuuronderwijs zo onmisbaar? Op deze kennispagina geven we antwoorden op deze vragen. Zodat je de eerste stappen kunt zetten naar een succesvolle samenwerking met het primair onderwijs.
De waarde van cultuureducatie
Cultuuronderwijs is onmisbaar voor de vorming van jonge mensen tot kritische volwassenen. Scholen en culturele instellingen in het hele land werken samen aan een duurzame samenwerking om kunst, cultuur en erfgoed vast onderdeel van het lesprogramma te maken. Lessen in literatuur, theater, media of erfgoed zijn niet alleen leuk. Deze lessen zijn ook nodig voor de brede vorming van kinderen. Door cultuureducatie ontwikkelen kinderen hun talenten, maken zij kennis met schoonheid. Wat levert het nog meer op? Kinderen die met plezier hun verbeeldingskracht, waarnemingsvermogen en communicatieve vaardigheden ontwikkelen. Ook leren zij de waarde van kunst te begrijpen. Kunst daagt leerlingen uit om een creatieve, onderzoekende houding te ontwikkelen.
Schooltypes binnen het primair onderwijs
In Nederland kennen we een onderwijssysteem met verschillende type basisscholen. We zetten ze allemaal voor je op een rijtje:
Basisschool openbaar onderwijs
Openbare basisscholen zijn toegankelijk voor ieder kind. Het onderwijs op een openbare basisschool is niet gebaseerd op een godsdienst of levensovertuiging.
Basisschool bijzonder onderwijs
Op een school voor bijzonder onderwijs krijgen kinderen les vanuit een godsdienstige of levensbeschouwelijke overtuiging.
Algemeen bijzondere scholen
Algemeen bijzondere scholen geven les vanuit hun visie over onderwijs of opvoeding. Deze scholen werken niet vanuit een godsdienst of levensbeschouwing.
Brede scholen
Brede scholen combineren onderwijs met voorzieningen als naschoolse opvang, sport, welzijn of cultuur. Op sommige brede scholen krijgen leerlingen ook extra taallessen, of zijn er activiteiten na schooltijd. Zoals huiswerkbegeleiding, sport of muziekles.
Scholen voor speciaal basisonderwijs (sbo) en scholen voor speciaal onderwijs (so)
Soms hebben kinderen extra ondersteuning nodig. Ze kunnen moeilijk leren, hebben een handicap of gedragsproblemen. Sommige kinderen kunnen niet naar een ‘gewone’ basisschool. Voor hen zijn er scholen voor speciaal basisonderwijs (sbo). Daar zijn de groepen kleiner dan op een gewone basisschool. Ook zijn er scholen voor speciaal onderwijs (so). Op deze scholen krijgen leerlingen extra aandacht of zorg.
Het curriculum
Momenteel wordt de herziening van het curriculum in het basisonderwijs (po) vormgegeven. De herziening van het curriculum draagt bij aan de doorstroming van basis- naar voortgezet- en vervolgonderwijs en de samenhang tussen vakken. Ook draagt het bij aan een minder overladen lesprogramma en biedt het leraren de ruimte voor een eigen invulling. Met als uiteindelijk doel om leerlingen te blijven toerusten op een vervolgopleiding en deelname aan de maatschappij. In het leergebied Kunst & Cultuur hebben de vakken beeldende vorming, dans, drama, handvaardigheid, muziek, tekenen en textiel een plek.
Cultuureducatie in Brabant
In Noord-Brabant voert Kunstloc Brabant in samenwerking met de Provincie Noord-Brabant, Erfgoed Brabant en zes stedelijke culturele instellingen de landelijke regeling Cultuureducatie met Kwaliteit uit. Deze unieke samenwerking stelt ons in staat de kwaliteit van cultuureducatie in gezamenlijkheid verder te verbeteren en de positie ervan binnen het onderwijs te versterken.
Lokale intermediairs
In Brabant hebben we een uitgebreid netwerk van lokale intermediairs. Zij zijn hét aanspreekpunt op het gebied van cultuureducatie. Intermediairs zijn de schakel tussen het onderwijs en de culturele aanbieders in de omgeving. De behoeften en vragen van de scholen zijn daarbij leidend. Deze infrastructuur is uniek in Nederland. Brabant heeft hierdoor een zeer sterk netwerk waardoor een duurzame relatie tussen het onderwijs en de kunsten kan worden onderhouden.
Een goede samenwerking
Samenwerken gaat over jou en de ander. Door te communiceren met en te luisteren naar elkaar, leer je de ander kennen. Je ontdekt wat ieders kwaliteiten zijn, zodat ieder zijn kundigheid en vakmanschap in kan zetten. Voer een professionele dialoog. Zorg voor aandacht en steun voor elkaar, werk aan een goede afstemming en beperk te veel belasting.
-
Formuleer een gezamenlijk doel.
-
Maak concrete afspraken en bepaal wie welke verantwoordelijkheid neemt.
-
Stel een heldere planning op.
-
Bepaal wie welke rol heeft en wat er verwacht wordt.
-
Stel randvoorwaarden op.
-
Is er vertrouwen en voldoende draagvlak onderling en wederzijds.
-
Is er voldoende flexibiliteit en creativiteit. Bespreek waar het project bij kan aansluiten. Wat speelt er bij de leerlingen?
-
Hoe gaan de mensen met elkaar om/zijn er conflicten?
-
Hoe gaan we evalueren?
Samenwerken met het primair onderwijs
Vaak is het zo dat culturele aanbieders door intermediairs worden benaderd. Vervolgens neemt de lokale intermediair contact op met de culturele aanbieder om de vraag van de school te bespreken. Om meer achtergrondinformatie te krijgen, kan de culturele aanbieder bijvoorbeeld de website van de school bekijken.
Vormen van samenwerking
Het meest gangbaar is dat het aanbod van activiteiten, projecten en voorstellingen van de culturele aanbieder, via de intermediair op school worden aangeboden en daarnaast via bepaalde websites te zien is. Maar zeker de laatste jaren zien we steeds meer vormen van samenwerking ontstaan tussen culturele aanbieder en het onderwijs:
-
Co-creatie
Bij co-creatie hebben alle deelnemers invloed op het proces en het resultaat van dit proces, zoals een plan, advies of product. Co-creëren is dus het samen doen! -
Op maat
Op maat werken is vraag gestuurd. De culturele aanbieder maakt het aanbod passend aan de vraag van de school.
Q&A
Goede landelijke voorbeelden van samenwerkingen
SALLY Dansgezelschap Maastricht en philharmonie zuidnederland
HeartBeat@school is een project waarbij de leerling als maker centraal staat. Het bestaat uit een duet tussen danser en musicus, een korte workshop achteraf, online lesmateriaal en een voorstelling (met dans- en muziekoptredens uitgevoerd door de leerlingen).
Deze samenwerking gaat over musici en dansers. Hoe wordt dit samengebracht tot een mooie interdisciplinaire voorstelling. Kijken en leren over de achtergrond en beweegredenen van de makers.
Frisse Oren
Een vaste waarde in het maakproces van de voorstellingen van Frisse Oren is een uitgebreid onderzoekstraject. Binnen dit traject ontwikkelen spelers en makers hun werk in ontmoeting met en in de eigen omgeving van de doelgroep. Het gaat hier om onderzoek naar de leef- en belevingswereld van het publiek. Ontmoeten en uitwisselen. Lees het blog over het onderzoekstraject voor STAPEL. Frisse Oren is in de aanloop naar deze voorstelling voor langere tijd Artists in Residence in een Kinderdagverblijf in de Utrechtse wijk Sterrenwijk.
Kunstenaar in de klas
Het BIKcollectief wordt regelmatig gevraagd voor grote en bijzondere projecten. Projecten waarin diverse disciplines gecombineerd worden, die over een langere periode lopen en waar vaak meerdere of alle groepen van een school aan mee doen.
Dans In School (DIS)
Dans In School ontwikkelt, regisseert en produceert dansprojecten voor scholen. Uiteraard met aandacht voor de kerndoelen. Dans en muziek zijn de dragers, het thema is soms vakoverschrijdend zoals ons project de Canonhelden bijvoorbeeld. Samenwerken op maat.
Goede Brabantse voorbeelden van samenwerkingen
BrabantMenu
Vijf Brabantse gezelschappen voor jeugd, Schippers&VanGucht, philharmonie zuidnederland, Theater Artemis, de Stilte en House of Nouws. Zij brengen graag zo veel mogelijk kinderen in aanraking met hun voorstellingen, met dans, theater en muziek. Ieder gezelschap heeft zijn eigen manier, kleur, taal, kracht, maar samen werken ze aan een kwalitatief goed en divers podiumkunsten-aanbod voor Brabantse scholen.
Erfgoed Brabant
In het basisonderwijs kan erfgoededucatie een belangrijke rol spelen binnen cultuuronderwijs, mens & maatschappij en burgerschap. Erfgoed past bij het leren ontdekken van de eigen omgeving en het ontdekken van wie je bent en wat je belangrijk vindt. Er zijn kant-en-klare projecten voor alle groepen van het primair onderwijs. Maar Erfgoed Brabant werkt ook op maat.
Dansnest
Dansnest ziet de sociaal, maatschappelijke ontwikkelingen als een onuitputtelijke bron van inspiratie voor nieuw werk. Te midden van die thema’s creëert Dansnest werk op locatie dat zichtbaar maakt hoe we met dans kunnen bijdragen aan ontmoeting, dialoog en interactie, participatief en verbindend werkproces. Zij zijn flexibel en staan voor wat ze overbrengen en hebben duidelijke boodschappen. Altijd bereid om samen te werken.
Veel scholen voor primair onderwijs in Noord-Brabant zijn jaar in jaar uit op zoek naar tentoonstellingskunst die ze op verantwoorde én verrassende wijze aan kinderen kunnen tonen. Denk aan visuele kunsten als fotografie, twee- en driedimensionale beeldende kunst, mediakunst, al dan niet in combinatie met literatuur of poëzie. Scholen zijn niet allemaal in staat om naar musea te reizen vanwege een ongunstige combinatie van afstand, tijd en kosten. Dus zorgt Kunstloc Brabant dat de kunst in de nabijheid van of zelfs in de school komt.
Kunst & Co; Een langere samenwerking met onderwijs en De Stilte
In dit traject bieden we voorbereidende en/of verwerkende dansworkshops aan die aansluiten bij een voorstellingsbezoek, museumbezoek, tentoonstellingsbezoek of andere culturele activiteit. In plaats van een bezoek kan er ook een kunstenaar gekozen worden die als uitgangspunt dient voor de dansworkshops.
Vloeistof
Op een lichtvoetige en eigentijdse manier brengen we maatschappelijke vraagstukken in beeld. In onze dansvoorstellingen speelt het publiek zelf altijd een belangrijke rol. We verbinden dans met het alledaagse, nodigen uit om goed te kijken en scherpen je zintuigen door in te zoomen op dingen waar je gewoonlijk aan voorbij gaat. We brengen je hersenen in beweging door je te laten zien wat je denkt al te kennen, maar net vanuit een andere invalshoek. Zo veranderen we blijvend je blik op hoe je je verhoudt tot je omgeving en je medemens.
Blog | Laat je verleiden door podiumkunsten
Als er één kunstvorm is die het van de live ervaring moet hebben, dan is het theater. “Ik mag dromen, fantaseren, me iets voorstellen. Hier maak ik gebruik van bij het verbeelden van toekomstige plannen en het ontwikkelen van nieuwe ideeën.” Een blog van adviseurs Marja Kemps en Ingrid Ruijgh over de beleving van podiumkunsten voor kinderen en jongeren.... en zichzelf!
Blog | Wees brutaal en vraag naar een tentoonstelling
"Graag wil ik weten of het kunstwerk van Teun Hocks nog te leen is en of dat de komende jaren (naar verwachting) ook zo blijft?"
Één kunstwerk?
In het najaar van 2016 heeft voormalig Kunstbalie alle contactpersonen en scholen laten weten dat het ging stoppen met het ontwikkelen en programmeren van kunstmenu’s. De aanname was dat dit inmiddels zonder haar bemiddelende rol, ook door de makers zelf verzorgd kon worden.
Blog | Hedendaagse kunst resoneert nog onvoldoende in het onderwijs
Veel kunstenaars hebben hun gereedschapskist uitgebreid met digitale technieken, combineren kunst en wetenschap of doen aan ‘toekomst denken’. Ik zie dat deze grote ontwikkelingen soms nog moeilijk zijn te bevatten voor het onderwijs. Daarom ontwikkelde ik samen met andere culturele partners een leerlijn kunst & technologie voor het primair en voortgezet onderwijs. Want het is mijn missie om de meerwaarde van de professionele kunstwereld door te vertalen naar het onderwijs.
Artikel | Kunst integreren in het curriculum
Wat leert onderzoek ons over kunstintegratie? Onderzoeksmedewerker Vera Meewis dook in de voornamelijk Amerikaanse literatuur. Ze schreef er een aantal artikelen over (zie de verwijzingen onderaan de pagina) en heeft ook nog wat overstijgende inzichten opgedaan.
Kennis | Op weg naar een succesvolle samenwerking
Of samenwerken echt makkelijker is dan alleen, is de vraag? Het levert je in ieder geval veel op! In het inspiratieboekje ‘Op weg naar een succesvolle samenwerking’ lees je er alles over.
Publicatie | Cultuureducatie binnenstebuiten
Bij een goede samenwerking tussen de school, de culturele omgeving en naschoolse opvang kan de tijd die beschikbaar is voor cultuureducatie worden uitgebreid en de kwaliteit ervan worden verbeterd.
Kennis | Mijn beste idee komt nog
Een praktisch hulpmiddel voor iedereen die educatiemateriaal ontwikkelt bij een voorstelling, expositie of andere kunstervaring. Hoe kun je de beleving van kunst verdiepen voor een leerling? Welke keuzes kun je maken als educatief ontwerper? Wat geef je een begeleider mee? In dit handboek reiken adviseurs van Kunstloc Brabant hun expertise aan over het bouwen van een brug tussen kind en kunstwerk. In de hoop dat collega-bruggenbouwers er nieuwe ideeën door krijgen of juist tot een heldere focus komen, zich erin herkennen of erdoor geïnspireerd raken het heel anders te doen.
Kennis | Zes tips die het aanvragen van subsidie makkelijker maken
Heb je een creatief idee dat je verder wilt ontwikkelen, een cultureel project dat je wilt realiseren, of wil je investeren in jouw onderneming? En ben je van plan om hier subsidie voor aan te vragen? Om je subsidieaanvraag zo makkelijk mogelijk te maken, helpen we je graag met onderstaande zes tips.
Vragen over samenwerken met het primair onderwijs?
Neem contact met ons op.
