In heel Nederland staan de voorzieningen voor kunst- en cultuureducatie onder druk. De wereld verandert in rap tempo en er wordt steeds meer gedebatteerd over de grootschalige bezuinigingen op bestaande voorzieningen voor buitenschoolse kunsteducatie zoals kunstencentra. Maar voordat we de discussie met elkaar voeren: welke vijf dingen moet je weten over deze kwestie? Mestmag.nl vroeg Lisa om deze discussie in te leiden.
- Geschreven door Lisa Ruskus, omslagfoto van uwplatt.edu
Op maandag 2 november presenteerde commissie Paes haar rapport 'Culturele Dynamiek Versterken' aan gedeputeerde Swinkels. De taak van de commissie was het in beeld brengen van de ontwikkelingen op het gebied van Brabantse buitenschoolse kunst- en cultuureducatie op lokaal niveau - wat is de huidige stand van de zaken? Dit onderzoek heeft geresulteerd in een lijvig rapport en een pamflet. Codewoord: openheid.
1. Wie zijn de hoofrolspelers?
Gemeenten, provincie, de huidige centra voor kunsten, amateurkunstbeoefenaars, toptalenten, kunstvakdocenten - allemaal hebben ze iets te maken met de culturele dynamiek in Brabant. Landelijk is er niets vastgelegd over het minimale voorzieningsniveau ten aanzien van kunst- en cultuureducatie. Dit geeft gemeenten vrij spel kunst- en cultuureducatie naar eigen inzicht in te vullen of er op te bezuinigen. De Vereniging van Brabantse Gemeente (VBG) is dan ook nauw betrokken bij het rapport. Het advies is: "werk samen aan een gemeenschappelijk doel". De rol van provincie is daarbij agenderen, blijven monitoren en het mogelijk maken van experimenteren.
2. Kwaliteit waarborgen zonder eisen te stellen; laat de markt zijn werk doen.
Het culturele werkveld wordt steeds meer bemand door zzp'ers. Muziekdocenten, theatermakers et cetera die al dan niet uit nood op meerdere paarden wedden. Er wordt een versobering geconstateerd in het aanbod van kunst- en cultuureducatie, vooral op het Brabantse platteland. In het pamflet van de commissie Paes wordt in actiepunt 6 letterlijk benoemd dat een erkend diploma voor kunstdocenten alleen niet meer genoeg is; regelmatig actuele scholing is van belang. Gedeputeerde Swinkels sprak bij de presentatie van het rapport zijn zorgen uit over de huidige kaalslag en de druk die daarmee op een gezonde bedrijfstak ten aanzien van buitenschoolse cultuureducatie komt te staan. Hij vreest dat er steeds minder jonge mensen zullen starten met een kunstvakopleiding. Kwaliteit moet gewaarborgd worden om het (les)aanbod te moderniseren.
3. Van alleen gebouw naar dienst
Moeten we het centrum voor de kunsten als institutie gaan afschaffen? Nee. Er is echter wel een verandering in het denken nodig. Een veel gehoorde term is Share in plaats van Care. Het centrum voor de kunsten zoals we die kennen als alleen een fysieke plaats waar kunst en cultuur kan worden beoefend, lijkt niet meer actueel. Het centrum moet ook fungeren als lokale netwerker, spin in het web die vraag en aanbod bij elkaar brengt. DOKe en Kunstbalie visualiseerden deze visie (ook gedragen door de commissie Paes) als volgt:
4. Aan welke centra voor de kunsten kunnen we een voorbeeld nemen?
Het rapport 'Culturele Dynamiek Versterken' is niet kaderstellend, in tegendeel. Het rapport onthoudt zich van het vormen of benoemen van een toetssteen. Volgens commissievoorzitter Mariet Paes beperkt het formuleren van criteria de openheid die juist een boost aan kunst- en cultuureducatie kan geven. CKB De Maagd in Bergen op Zoom is een centrum voor de kunsten dat de vertaalslag van Care naar Share lijkt te hebben gemaakt. Verbinding staat centraal en uit zich in samenwerking met het onder andere het conservatorium van Antwerpen en woningcorporatie Stalander. De Maagd zet in op amateurkunst, talentontwikkeling (binnen- en buitenschools), kunst in de wijk; op deze manier tracht zij iedereen te bedienen. Ook CKE Eindhoven is een kunstencentrum dat werkt aan pluriformiteit in haar aanbod en samenwerkt met een woningcorporatie. De Maagd en CKE Eindhoven lijken voorbeelden te zijn van kunstencentra die hun nieuwe rol verstaan.
5. Wat is de oplossing?
Een opvallende uitspraak in het rapport is: "Het maakt niet uit op welke manier de (creatieve) cyclus functioneert, áls hij maar functioneert." Eén oplossing is er volgens commissie Paes niet, de oplossing ligt in nieuwe initiatieven. Wanneer er ruimte wordt geboden aan frisse ideeën en deze ruimte krijgen zich te ontwikkelen, kan er een omwenteling in het denken over kunst- en cultuureducatie gaan plaatsvinden. Openheid is daarbij het codewoord. Gemeenten, bestaande culturele instellingen, aanbieders - iedereen moet zijn voelsprieten uitzetten en openstaan voor samenwerking. Het faciliteren van kunst- en cultuureducatie en de gezondheid van deze bedrijfstak waarborgen, blijft een publieke taak. "Faciliteer de transformatie." stelt commissie Paes. Gemeenten moeten gewezen worden op hun verantwoordelijkheid, de provincie dient hen daarbij te begeleiden en te ondersteunen. Nieuwe organisatorische modellen zijn hopelijk het gevolg: lokale verbinders die de sector gezond en de kwaliteit hoog houden.
