We zijn begonnen onze samenleving anders te organiseren. Ook in de culturele sector is dit goed te zien. Kristel en Simon zetten een aantal inspirerende voorbeelden van deze social innovation op een rij.
Geschreven door Kristel en Simon van Performatory
Daar zit het teken van hoop
Initiatieven op het gebied van social innovation* zijn steevast gekoppeld aan grote maatschappelijke uitdagingen zoals milieu, zorg, arbeidsmarkt, onderwijs of sociale cohesie. En toch is het kenmerkend dat het ontstaan en de uitvoering vaak plaatsvindt op een lokaal niveau. Denk aan initiatieven rondom duurzame voedselontwikkeling en aandacht voor onze natuur. Of denk aan projecten rond zorggerelateerde vraagstukken zoals de groeiende vergrijzing, aandacht voor en omgang met dementie of zorg in de wijk. Er is daadwerkelijk een verandering gaande. Daar zit het teken van hoop. We zijn reeds begonnen onze samenleving anders te organiseren. Ook in de culturele sector is dit goed te zien. We zetten een aantal inspirerende voorbeelden op een rij.
*Pionier The Young Foundation (2012) definieert social innovation als volgt: 'Social innovations are new solutions (products, services, models, markets, processes etc.) that simultaneously meet a social need (more effectively than existing solutions) and lead to new or improved capabilities and relationships and better use of assets and resources. In other words, social innovations are both good for society and enhance society's capacity to act.'
1. Granny's Finest
Granny's Finest legt originele verbindingen tussen mode, ondernemerschap en sociale contacten door diverse groepen in onze samenleving te verenigen. Eenzame ouderen die graag breien worden succesvol gekoppeld aan jonge designers die een springplank voor hun loopbaan zoeken. Ouderen en jongeren werken samen aan het ontwerp en de productie van een collectie gebreide mutsen, sjaals, sierhoezen, wanten, tassen en andere accessoires. Allemaal eerlijk handgemaakte kwaliteitsproducten van 100% natuurlijke garens. De kledingmakers zijn de zestig gepasseerd en leveren expertise in handwerken. De jonge ambitieuze designers, met kennis van het huidige modebeeld, bedenken de nieuwe ontwerpen.
Dit leidt tot een mix van gezellig samen zijn, leren en ondernemen. Gemiddeld komen de koppels wekelijks samen. Rondom Rotterdam zijn diverse groepen actief, maar men hoopt uiteindelijk een (wereldwijde) beweging op gang te brengen. Zo wordt op een innovatieve duurzame wijze eenzaamheid tegengegaan onder de groeiende groep ouderen. Iedere maandag om 14.00 uur is er in de Rosseelstraat 2 in Eindhoven ook een clubje, genaamd Vrienden van de Thuiszorg.
2. Repair Café
Repair Cafés zijn ontmoetingsplaatsen met experts en reparateurs uit de buurt waar je met je kapotte stoel, disfunctionerende broodrooster, haperende fiets of kleding met mottengaatjes naar toe kunt. Veelal gooien we spullen weg, die eigenlijk nog eenvoudig te herstellen zijn. Repareren zit echter niet meer in ons systeem. Opvallend is bijvoorbeeld dat mensen die de 'repair' kennis en vaardigheden bezitten vaak minder hoog gewaardeerd worden. De Repair Cafés drijven juist op deze deskundigheid van (lokale) elektriciens, naaisters, timmerlieden en fietsenmakers. Geen oude ambachtslui, maar nieuwe helden.
Op de gratis toegankelijke bijeenkomsten wordt voor gereedschap en reparatiematerialen gezorgd. De ontmoetingen draaien in de kern om (gezellig) samen repareren. Maar ook waardevolle praktische kennis over repareren wordt overgedragen en de CO-2 uitstoot van afvalverwerking of nieuwe productie wordt verkleind. Ondertussen zijn er internationaal al meer dan 100 lokale Repair Cafés. Van België, Duitsland, Frankrijk tot aan VS en Brazilië. In Brabant zijn ruim 20 Repair Cafés te vinden.
3. De stem van ons geheugen
Een Belgisch voorbeeld is 'de stem van ons geheugen'. Dit project is gericht op zingen met mensen met dementie waarbij de mens centraal staat en niet de dementie. In de praktijk betekent het dat mensen met dementie samen liederen zingen waarbij vaak familieleden en mantelzorgers meedoen. Het geeft mensen met dementie letterlijk een positieve stem, waar doorgaans vooral veel negatieve aspecten rondom dementie naar voren komen.
Het project heeft ook als doel om betrokkenen nieuwe contacten op te laten doen en het dagelijks leven een stukje aangenamer te maken. Er is speciaal materiaal ontwikkeld zoals een tekstbundel en een cd met trage versies van de liedjes. De organisatie wil dit materiaal graag delen en overdragen waardoor het voor iedereen mogelijk is om dit concept in de praktijk te brengen. Steeds meer organisaties maken er gebruik van. Zo was zingen met dementie onder de titel 'Zilver Tilburg Zingt' een van de absolute hoogtepunten tijdens de European Social Innovation Week die in september 2013 voor het eerst in Tilburg werd georganiseerd.
4. Performatory
De Performatory (samenvoeging van Performance en Laboratory) is een unieke omgeving in de NHTV waar studenten, docenten, onderzoekers, overheden en ondernemers nauw samenwerken aan projecten waarbij 'more you for a better world' als credo geldt.
Maatschappelijke meerwaarde leveren is voor elk project van groot belang. De Performatory, in de kern in een onderwijsomgeving ontwikkeld en gevestigd, is ingericht als een 'seats 2 meet' danwel 'The Hub' achtige omgeving. Er zijn geen klaslokalen of vaste werkplekken voor docenten, maar iedereen werkt en ontmoet elkaar in de bijpassende nieuwe werken omgeving met verschillende ruimtes. Dagelijks wordt gezamenlijk geluncht en er zijn wekelijks (netwerk)activiteiten.
Een van de sterke kanten is dat ondernemers en opdrachtgevers veelvuldig ook in Performatory aanwezig zijn en er zelfs regelmatig hele dagen komen werken. Een mooi voorbeeld van onderwijs 3.0 waarbij bestaande structuren veranderd worden.
5. Social circus
Social circus is een fenomeen dat overal in de wereld opduikt. Alleen al het bekende Cirque de Soleil heeft met 'Cirque du Monde' in tientallen landen programma's lopen. Circus wordt bijvoorbeeld ingezet om multiculturele groepen met elkaar samen te laten werken, kinderen uit straatbendes te houden of om alcohol en drugsgebruik tegen te gaan.
Via social circus kan aan discipline, weerbaarheid, verbinding, trots, vertrouwen, creativiteit, persoonlijke ontwikkeling en zelfontplooiing van betrokkenen gewerkt worden.
In Brabant is circustheaterfestival Circo Circolo bezig geweest om social circus op de kaart te zetten. Op dit moment worden onder de titel 'de wijk als piste' verschillende wijkvoorstellingen gemaakt door buurtgenoten, die daarmee direct aan de leefbaarheid en sociale cohesie in hun eigen wijk werken.
6. Human Rights Tattoo
'Een vierkante centimeter van je huid voor de mensenrechten.' Deze uitspraak geeft kernachtig aan waar Human Rights Tattoo om draait. Tilburg Cowboys zijn de initiatiefnemers van dit project en zij staan bekend om hun sociale interventieprojecten via de inzet van kunst, cultuur en design.
Het Human Rights Tattoo project wil het belang van het bewustzijn over de mensenrechten benadrukken. Door een letter van de verklaring op je lichaam te laten tatoeren doe je mee. De dertig artikelen tellen samen 6773 letters dus er zijn 6773 mensen nodig. Samen vertegenwoordigen de 6773 deelnemers de rechten van de mens. Tilburg Cowboys en Festival Mundial, die samen het project uitvoeren, trekken rond om letter voor letter de tatoeages te zetten. De eerste letters werden in 2012 tijdens Festival Mundial gezet.
Kermis als proeftuin voor social innovation
Deze voorbeelden zijn onderdeel van een artikel 'Kermis als proeftuin voor social innovation', dat vorig jaar verscheen in een digitale uitgave van de Ambassade voor Creatieve Zaken en Fairfest (vanaf pagina 20).
