'Hebt u pijn? Toets 1. Hebt u geen pijn? Toets 2. Mooi, dan krijgen we 60 gulden van u.' De onderstaande poster van Loesje is oud. In guldens kan ik al niet meer denken (ik was 13 toen de euro werd geïntroduceerd). Maar de poster geeft wel aan hoe patiënten zich vaak voelen in ziekenhuizen. Of niet meer? Er is namelijk een trend gaande. Een trend die er vanuit gaat dat een fijne omgeving bijdraagt aan de genezing van mensen. Healing environment, vaak genoemd. Dat vond ik een mooi aanknopingspunt om op zoek te gaan naar verrassende maar ook veelbelovende voorbeelden.
Geschreven door Sanne Schepers
1. Wachtkamerproject: Time Will Tell
Jasper Ellens, nog niet zo lang afgestudeerd aan AKV|St.Joost ontwikkelde een projectie voor wachtkamers in ziekenhuizen, zodat de tijd er sneller gaat. 'Niemand vindt wachten leuk, al helemaal niet in een ziekenhuis. Wachtruimtes zijn onpersoonlijk en puur functioneel ontworpen; je wacht er net als honderden eerdere patiënten op je beurt.' zegt Jasper. 'De verhalen duren ongeveer drie minuten, maar de praktijk wijst uit dat de patiënten dit ervaren als 90 seconden. Dit bevestigt mijn stelling: tijd is relatief, tijd is te ontwerpen.' Sinds september 2013 is er in de MRI-wachtruimte van het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch de pilot van dit project te zien.
Overigens: het Jeroen Bosch Ziekenhuis investeert al veel langer in kunst. Zo maakt Fiona Tan eerder een levenstrap. Omroep Brabant maakte hier destijds een reportage van.
2. Waiting Room Survival Book
De onderstaande illustratie komt uit het Waiting Room Survival Book dat Philip Lüschen maakte. Het zijn stiekeme tips om de wachttijd te verkorten, de privacy te verhogen of om incognito te wachten. Je kunt ermee ongegeneerd gluren naar andere wachtenden, want er zitten twee gluurglaten in het boek. De animo onder huisartsen en ziekenhuizen was zo groot dat Philip besloot een Nederlandstalige versie uit te brengen (€32,50 en te bestellen op Philip zijn website).
3. Revealing maps of cancer care
Uit onderzoek is gebleken dat kankerpatiënten het proces dat ze doormaken vaak niet begrijpen, terwijl kennis en begrip natuurlijk de hoofdfactoren zijn in de begeleiding tijdens zo'n levens veranderende situatie. Renee Scheepers maakte daarom voor het Instituut Verbeeten (een gespecialiseerd ziekenhuis waar de bestraling plaatsvindt) een routekaart en een boekje dat patiënten stap voor stap kunnen openvouwen naar gelang hun proces. Renee vertelt in een uitzending van Omroep Max meer over dit project, waarmee ze overigens in februari de Conceptual Design Award won op de beurs Innovation for Health.
4. Plafondkunst
Op aanvraag van een bevriende tandarts ontwierp Petra van der Schoot een sculptuur voor het plafond van een tandartspraktijk. Het werk deed een aantal jaren zijn werk en hielp patiënten af te leiden van een pijnlijke behandeling. Nu tandarts De Korte ergens anders werkt, wacht het werk Les Ombres op nieuwe ogen. Eenmaal, andermaal? Geïnteresseerden kunnen zich melden bij Petra. En aansluitend hierop: binnenkort opent bkkc een expositie over plafondkunst.
5. Grootste kerstboom
Afgelopen kerstmis zorgde de Steenbergse kunstenaar Peter de Koning ervoor dat een super grote kerstboom voor het Ziekenhuis Lievensberg in Bergen op Zoom werd geplaatst. De boom bleef er staan tot 9 januari. De Koning zei hierover: "Zo krijgen de patiënten die in het ziekenhuis liggen ook het kerstgevoel mee."
6. Verbindingsgang
Ik wil graag nog een voorbeeld delen, ook uit het Jeroen Bosch Ziekenhuis maar dit keer recenter. Op 26 maart is de verbindingsgang tussen het Jeroen Bosch Ziekenhuis en het Instituut Verbeeten namelijk officieel geopend. Patiënten kunnen nu voortaan heel gemakkelijk en comfortabel binnendoor voor een behandeling naar het radiotherapeutisch instituut. Het prachtige werk is gemaakt door Herman Kuijer. Kuijer is ervan overtuigd dat zijn lichtkunstwerk een bijdrage kan leveren aan de healing environment: 'Als je in je leven wordt geprikkeld door andere manieren dan de dagelijkse manieren, dan heeft dat denk ik een positieve invloed op je. Bijvoorbeeld op je welzijn, op de manier waarop je denkt over dingen en op de manier waarop je in het leven staat. In die zin denk ik dat kunst daar altijd aan bijdraagt.'
7. E.Y.E.
Tijdens haar eindexamenexpositie werd Noortje Haegens gescout door de kunstcommissie van het Amphia Ziekenhuis. Haar werk werd als helend beoordeeld, wat leidde tot een eerste expositie binnen een voor haar niet erg voor de hand liggende setting, namelijk het Amphia Ziekenhuis. Haar werk (bestaand uit een vrijstaande cabine met daarin een videopresentatie) bood de bezoeker de gelegenheid om even uit zijn hectische leven te stappen en een moment van bezinning te beleven. Volgens Lucas de Boer, conservator kunst binnen het Amphia ziekenhuis werd Noortje's werk gescout om het rustgevende karakter. 'Haar video-installatie stond in een vrij lawaaiige setting en eenmaal voor het werk ervoer je rust, stilte.' Datzelfde effect hoopt men in het ziekenhuis te kunnen sorteren. Dat wanneer je in een hal binnenkomt, in alle hectiek een plek vindt waar je even tot jezelf kunt komen.
Ik zag verstilde beelden, het simpelweg wegdobberen in een rivier of een stil ven, dat is bijna meditatie, tot rust komen. Dat vond ik waardevol.