Na ruim tien jaar CmK zijn veel scholen overtuigd van de waarde van Cultuureducatie met Kwaliteit (CmK) 3, een landelijk programma dat al ruim tien jaar zorgt voor duurzame verankering van cultuureducatie in het primair en voortgezet onderwijs. De belangrijke beslissingen over voortzetting van deze regeling worden echter genomen door de politiek. Vanwege wisselende politieke formaties kan het lastig zijn om bestuurders (opnieuw) te overtuigen van het belang van CmK. Zij vragen zich af: wat gebeurt er als mijn gemeente besluit niet (meer) deel te nemen aan dit programma? In dit artikel zetten we de belangrijkste risico’s op een rijtje.
Op 16 juni 2023 kondigt staatssecretaris Uslu aan dat er een vervolg komt op CmK3. In Noord-Brabant doen inmiddels 52 van de 56 gemeentes mee, waarbij Kunstloc Brabant de penvoerder is en vanuit de samenwerking CmK3 BrabantStad de gezamenlijke aanvraag voor Noord-Brabant verzorgt. In de periode 2021-2022 zijn met dit programma 713 scholen en 178.167 leerlingen bereikt. Op dit moment wordt onderzocht of en hoe een volgende CmK-periode (2025 – 2028) vorm kan krijgen in Brabant. Bekijk onderstaand filmpje over de waarde van cultuureducatie:
Cultuureducatie voor alle Brabantse leerlingen? Daarom!
Eind 2023 staan de Brabantse gemeentes voor de keuze of ze zich na 2024 willen (blijven) inspannen voor kinderen zodat ze structureel in aanraking komen met betekenisvolle, prikkelende vormen van kunst en cultuur op school. Hieronder beschrijven we acht mogelijke consequenties van het stoppen met de CmK-regeling:
1. Je gemeente loopt financiering voor cultuureducatie mis
Vanuit de overheid worden middelen vrijgemaakt voor cultuureducatie, waar alle gemeentes aanspraak op kunnen maken. Door niet deel te nemen, laat je als gemeente geld liggen. Geld dat niet alleen ingezet kan worden om scholen te helpen kwalitatief goed cultuuronderwijs vorm te geven, maar ook - door de inzet van een intermediair als lokale verbinder - het culturele veld in de gemeente steviger maakt. Bij de regeling is weliswaar sprake van cofinanciering van de gemeente, maar deze drempel is erg laag omdat bestaande subsidiestromen die raken aan de doelstellingen van CmK kunnen worden ingezet als cofinanciering. Zo hoeft deelname aan CmK4 geen extra geld te kosten, terwijl er wel extra subsidie vanuit het Rijk bij komt.
2. De verbinder tussen scholen en het lokale culturele veld verdwijnt
De uitvoering van CmK op scholen wordt begeleid door lokale intermediairs; zij zijn vaak in dienst bij het lokale kunstencentrum of de bibliotheek en worden betaald vanuit de CmK-middelen. Deze intermediairs vormen ook een belangrijke schakel tussen onderwijs en het lokale culturele veld. In de monitor Cultuureducatie in Brabant (2022), uitgevoerd door Pon & Telos, geeft 83% van de CmK-scholen aan dat de intermediair deskundige inbreng levert en 78% van de CmK-scholen stelt dat samenwerking met een intermediair essentieel is om cultuureducatie binnenschools goed vorm te geven. Zonder CmK zullen lokale intermediairs in uren en middelen worden gekort, of soms zelfs dreigen te verdwijnen. Deelname aan CmK zorgt ervoor dat de belangrijke rol van de intermediair als lokale verbinder, aanspreekpunt en spil in het lokale culturele veld geborgd is.
3. Niet alle kinderen hebben meer toegang tot representatief, divers cultureel aanbod
CmK zet in op een brede vertegenwoordiging van disciplines en herkenbaarheid in het aanbod dat tegemoetkomt aan de belevingswereld en de achtergrond van alle leerlingen. Een doelstelling die de Raad voor Cultuur ook voor de komende periode (2025 – 2028) heeft vastgesteld. Uit de monitor Cultuureducatie in Brabant (2022) blijkt dat 86% van de deelnemende CmK-scholen zich (in beperkte of grote mate) inzet om vanuit cultuureducatie op school, toe te bewegen naar cultuurbeleving thuis. Stoppen met CmK zorgt voor minder cultureel, passend en representatief binnenschools aanbod. Dit gaat ten koste van leerlingen die minder mogelijkheden hebben om te floreren omdat ze de (financiële) middelen niet hebben voor buitenschools aanbod en/of omdat ze zich niet gerepresenteerd voelen in het culturele aanbod van de school. Dit staat de talentontwikkeling van de leerling in de weg. Deelname aan CmK zorgt er voor dat alle kinderen in je gemeente toegang hebben tot representatief, divers cultureel aanbod.
4. Het aantal cultuurprofessionals in de klas daalt verder
De monitor Cultuureducatie in Brabant (2022) geeft aan dat er bij CmK-scholen grote behoefte is aan cultuurprofessionals in de klas. Ruim één op de vijf scholen heeft geen deskundigheid in een bepaalde discipline in huis, wat een afhankelijkheid van externe aanbieders aanduidt. De huidige tijds- en werkdruk in het onderwijs maakt het lastig leerkrachten te scholen op het gebied van kunst en cultuur; de inzet van een kunstvakdocent in de klas kan hier een oplossing voor bieden. Daarom zijn kwalitatief goede kunstvakdocenten van belang, liefst ook met voldoende didactische bagage. Uit de praktijk blijkt dat het aantrekken en/of behouden van zulke kunstvakdocenten zonder ondersteuning vanuit CmK erg lastig is.
CmK biedt budget én kennis (in de vorm van de intermediair en zijn/haar netwerk) om kwalitatieve, passende professionals in te zetten die in nauwe samenwerking met de leerkracht cultuureducatie vormgeven in een samenhangend curriculum. Dat is aantrekkelijk voor zowel de school als de cultuurprofessional. Zo biedt CmK dus ook een stevige basis voor cultuurprofessionals in de gemeente.
5. Afnemend draagvlak voor cultuureducatie leidt tot minder kansen om sociale achterstanden in te halen
Binnen het onderwijs groeit de focus op basisvaardigheden en het wegwerken van achterstanden die zijn ontstaan tijdens de Corona-jaren. De impact van de pandemie beperkt zich echter niet alleen tot leerachterstanden, maar heeft ook aanzienlijke gevolgen gehad voor de sociale ontwikkeling van leerlingen. Cultuureducatie speelt hierbij een vitale rol. De huidige nadruk op basisvaardigheden brengt het risico met zich mee dat er minder tijd en draagvlak is voor cultuureducatie, wat ten koste gaat van de inhaalslag op het gebied van de sociale ontwikkeling van leerlingen. Deelname aan CmK garandeert aandacht voor cultuureducatie in de klas, en daarmee ook de mogelijkheid om dit in te zetten ten behoeve van de sociale ontwikkeling.
6. Culturele organisaties bereiken minder kinderen en jongeren
Veel culturele organisaties hebben als speerpunt een jong publiek te bereiken. In de praktijk blijkt het niet altijd gemakkelijk om aan te sluiten bij de belevingswereld van kinderen en jongeren. Zonder passende programma’s – die veelal mogelijk gemaakt worden door CmK – zal het scholenbereik van de lokale culturele organisaties naar verwachting afnemen. Vanuit CmK is kennis en financiële ondersteuning beschikbaar om in samenspraak met het onderwijs passend aanbod te ontwikkelen. Zo speelt de CmK-regeling een cruciale rol in het mogelijk maken van een breed scala aan activiteiten voor leerlingen, wat bijdraagt aan het bereik en maatschappelijke invloed van het lokale culturele veld.
7. De overgang naar een nieuw curriculum gaat moeizamer wat ten koste gaat van de kwaliteit van het onderwijs
SLO start na de zomer van 2023 met de actualisatie van de kerndoelen voor het leergebied kunst en cultuur. Dit heeft als doel het bijdragen aan gelijke kansen, het bevorderen van een goede doorstroom naar het vervolgonderwijs en het optimaal kunnen functioneren in de maatschappij. Dat betekent dat er landelijk eisen gesteld worden aan cultuuronderwijs dat scholen aanbieden, ook in verbinding met andere vakken. Dit zal van veel scholen behoorlijk wat vragen in het opnieuw formuleren van hun doelen en het inrichten van hun lessen. CmK speelt al jaren een belangrijke rol in het maken van bewuste keuzes wat betreft inbedding van cultuur in het curriculum en het leggen van betekenisvolle verbindingen met andere vakken. CmK zorgt voor middelen en begeleiding in dit proces en sorteert hiermee dus al voor op de ingrijpende veranderingen rondom het curriculum.
8. Onderlinge samenhang en kennisdeling verdwijnt
De provinciale focus op CmK zorgt ervoor dat er in Noord-Brabant een gezamenlijke CmK visie, aanpak en taal ontstaat die landelijk hoog staat aangeschreven en wordt gevolgd. De kwaliteit van onze intermediairs is erg hoog. Juist omdat zij vaak als eenpitter voor hun eigen gemeente werkzaam zijn, is de waarde van een regionaal én provinciaal netwerk – waarin zij ideeën en expertise kunnen uitwisselen – enorm. Deze onderlinge samenwerking en kennisdeling wordt (o.a. door Kunstloc Brabant) gefaciliteerd in de vorm van netwerkbijeenkomsten en trainingen. Zonder de lokale inzet van intermediairs en de provinciale uitwisseling, ontstaan er eilandjes waarbinnen iedereen ‘zijn eigen wiel’ moet uitvinden. Investeren in cultuureducatie zorgt ervoor dat we samen kunnen voortbouwen op onderlinge samenhang en kennisdeling binnen de provincie. En daar plukt iedere individuele gemeente weer de vruchten van.
Samenvattend
Stoppen met de CmK-regeling heeft dus onherroepelijk consequenties. Behalve dat gemeentes financiële steun mislopen, gaat het ook ten koste van waardevolle verbindingen en kennisdeling tussen scholen en de culturele sector. Het toegankelijke, diverse cultuuraanbod voor kinderen komt in gevaar, evenals de aanwezigheid van voldoende deskundige cultuurprofessionals in de klas. Het risico van verwaarlozing van sociale ontwikkeling en afnemend bereik van culturele organisaties dreigt. Behalve dat gemeentes financiële steun mislopen, gaat het ook ten koste van waardevolle verbindingen en kennisdeling tussen scholen en de culturele sector. Het stopzetten van CmK vertaalt zich niet alleen naar verlies van kansen, maar naar een verarming van het lokale educatieve en culturele landschap.
CmK maakt het verschil tussen 25 dezelfde knutsel-Pinterestpaashazen op de vensterbank en een unieke, persoonlijke verbeelding maken vanuit oprechte nieuwsgierigheid en verwondering naar de wereld om je heen. Zo kan een doodgewoon takje al voedingsbodem zijn voor een bijzonder gedicht.
CmK4 in Brabant
Op dit moment zijn we bezig met de aanvraag CmK4 voor Brabant. Op deze projectpagina vind je meer informatie over het proces. Deze pagina wordt steeds aangevuld met de meest recente informatie.
cultuureducatie
Wil je meer weten?
Heb je vragen over CmK4 of wil je meer weten? Neem gerust contact met ons op.
