Alle stemmen hoorbaar maken in jouw klas

Monique Koolen, adviseur cultuureducatie bij Kunstloc Brabant, zat een beetje in de knoop. “We wisten dat we iets moesten doen met het thema kansengelijkheid. Van alle kanten hoorden we dat er behoefte was aan handvatten om beter te begrijpen wat er gedaan kan worden met dit thema. Zelf kwamen we daar ook niet helemaal uit, waarna we besloten het samen te gaan onderzoeken met mensen uit het werkveld.” 

Samen zelf aan de slag

Kesha Felipa, ook adviseur cultuureducatie bij Kunstloc Brabant voegt daaraan toe: “We hadden nu een andere aanpak dan normaal. Meestal geven wij iemand een opdracht en die gaat ermee aan de slag. Dat is heel Westers gedacht. Nu besloten we om het echt samen op te gaan zetten met de gebruikers.” Monique en Kesha vormden samen met Halima Özen (oprichter van Inclusiefabriek en Diversiteit & inclusie expert), Jenny Janssens (Filosoof), Marvin Corneille (Docent beeldende vakken bij PABO de Kempel, educatieontwerper, illustrator en oud-basisschoolleerkracht) en Siham Lhajoui (Basisschoolleerkracht) een Professionele Leergemeenschap (PLG).

Samen begonnen ze te brainstormen over het thema kansengelijkheid. “Op deze manier konden we niet iets bedenken vóór de mensen die het gaan gebruiken, maar mét hen”, zegt Halima. Siham, die zelf lesgeeft aan groep 5/6 en 7 vult aan: “Ik vond het ook heel tof om zelf na te kunnen denken over wat een goede manier is om dit aan te pakken in de klas. In het onderwijs krijg je niet vaak de kans om zelf zoiets te bedenken en maken, maar nu dus wel.” 

De samenwerking resulteerde in ‘Thuis op school’. Een lespakket bestaande uit een poster van een huis, waarbij per kamer verschillende vragen en opdrachten gegeven kunnen worden aan basisschoolleerlingen. Daaraan toegevoegd is een uitgebreide lerarenhandleiding met een speciale focus op inclusie.

Dromen, tradities en familiegerechten

Het kinderboekenthema “Bij mij thuis” is als aanleiding gebruikt voor het lespakket, maar het is altijd te gebruiken. Halima vertelt: “Die vragen die het lespakket biedt, zijn erop gericht om aannames weg te nemen en om er echt achter te komen hoe het leven van de kinderen in jouw klas eruit ziet. Je kunt er bijvoorbeeld niet vanuit gaan dat ze thuis samen aan tafel eten, dat er een vader en moeder is of dat er sinterklaas gevierd wordt.” Op deze manier kun je in de les een kind leren kennen. “Dat is ook voor de rest van het schooljaar belangrijk”, zegt Siham. “Wanneer je weet waar een kind vandaan komt, begrijp je ook beter waar reacties vandaan komen en kun je verbinding creëren in een groep.”

Dat leren kennen, gebeurt door de juiste vragen te stellen. In de slaapkamer wordt bijvoorbeeld gevraagd waar de kinderen van dromen en of ze wel eens heimwee hebben gehad. In de keuken gaat het over gerechten, maar ook over familietradities. 

Tijd te kort

Het multidisciplinaire werken zorgde ervoor dat er mooie gesprekken ontstonden. “We zijn vier keer bij elkaar geweest, en elke keer hadden we tijd te kort”, zegt Monique. “Wat ik heel fijn vond werken is dat iedereen direct wist waar we het over hadden als we over dit thema spraken. De begrippen waren geen issue, de verschillende perspectieven waren er en iedereen snapte wat er nodig was.” Marvin vult aan: “We hadden ook allemaal onze eigen taak, ik heb me bijvoorbeeld druk gemaakt over hoe het eruit zou moeten te komen zien en ik heb mijn pabo-studenten vragen gesteld. Siham focuste meer op het perspectief vanuit het kind en de leraar, Jenny op het zoeken naar andere perspectieven en Halima juist vanuit de verbinding, net als Kunstloc Brabant, die ook de slagkracht en middelen had.” 

Vooroordelen

Met het lespakket hoopt de groep de juiste handvatten te bieden. “Ikzelf vind kansengelijkheid een heel belangrijk thema. Maar dat wil natuurlijk niet zeggen dat iedereen dat vindt, of weet wat die daarmee moet. Die mensen moeten we ook bereiken”, zegt Jenny. Kesha vult aan: “We zitten hier bij Kunstloc Brabant relatief ver van het onderwijs af dus door het nu samen te maken met andere partijen hopen we ook dat het goed aansluit op de praktijk.” 

Dat wilde Siham dan ook graag testen, dus ging zij zelf met het lespakket aan de slag. “De opdrachten zijn ontworpen om kansengelijkheid op een toegankelijke manier in de klas te bespreken, zonder dat iemand zich ongemakkelijk hoeft te voelen. Tijdens een workshop waarin ik een aantal van deze opdrachten heb uitgevoerd, viel het meteen op dat leerlingen vaak niet op de hoogte zijn van elkaars thuissituatie en de normen en waarden die ze meekrijgen. De discussie draaide vooral om vooroordelen en hoe we die vaak als de waarheid beschouwen. De leerlingen vonden dit erg interessant, en in de pauze deelden ze onderling hun vooroordelen”, zegt Siham.

De collages die ze hebben gemaakt, hangen nog steeds in de klas en worden regelmatig besproken. “De huidige leerkracht van deze leerlingen stuurde me onlangs een bericht waarin ze vertelde dat ze in de klas de kinderen vaak bewust maakt van hun vooroordelen en dat de kinderen dit onderling ook doen. Dit toont aan dat de opdrachten toegankelijk zijn en goed aansluiten bij het niveau van de kinderen. Als leerkracht heb je het al druk genoeg met verschillende doelen, en deze opdrachten zijn juist laagdrempelig, kant-en-klaar en bijzonder waardevol voor het creëren van een positief klassenklimaat.”

Tenslotte zegt Monique: “We zien dit project als een begin. We hebben een mooi startpunt en nu wordt het belangrijk dat we dit warm houden en dat we een aanjagende rol blijven houden op dit thema. Deze groep kan daar een grote rol in hebben. We realiseren ons dat we een andere aanpak nodig hebben als we met dit thema aan de slag willen. Door andere perspectieven binnen te halen binnen de PLG, veranderde ook onze definitie van kwaliteit. De kwaliteit zit in de samenwerking en hoe we daarin elkaar hebben kunnen aanvullen.”