Vakmanschap, unieke werken en handgemaakte creaties; ambacht is niet weg te denken uit de kunstwereld. Toch gaat ambacht tegenwoordig vaak hand in hand met nieuwe (digitale) technieken. In deze reeks zetten we kunstenaars die ambachtelijk werken én die nieuwe technieken inzetten, naast elkaar. In dit eerste verhaal in deze serie deelt analoge fotograaf Arold van der Aa zijn passie voor wet plate fotografie en vertelt fotograaf Ruud van Empel over zijn werk dat hij digitaal assembleert.
Geschreven door: Simone Vos
Wet Plate fotografie
“De langzame manier van werken die bij analoog fotograferen hoort, vind ik fijn. Eerder fotografeerde ik wel digitaal, maar ik zat vaak meer achter de computer dan dat ik bezig was met foto’s maken. Nu ben ik veel buiten aan het werk”, vertelt Arold van der Aa (58) uit Haarsteeg. Hij specialiseerde zich in de zogenoemde wet plate fotografie en exposeerde met zijn documentaire foto’s in deze techniek bij Pennings Foundation in Eindhoven.
“Het is een heel bewerkelijke techniek, maar ik wilde me onderscheiden tussen alle andere fotografen. Daarnaast heeft deze natte plaat-techniek een bijzondere uitstraling. En: de foto’s zijn altijd zwart-wit”, zegt Arold. Zijn werkwijze: hij maakt een glas- of aluminiumplaat lichtgevoelig door er een dun laagje gezouten collodium op te gieten. Daarna zet hij de plaat in een licht dichte tank met zilvernitraat. De plaat is dan na drie minuten lichtgevoelig. Hij klemt een cassette op de camera en laat het licht binnen komen door de dop van de camera af te halen. Dit beeld projecteert de camera op het glas.
Arold van der aa
Computer als werktuig
Een groot contrast met Arolds werk, zijn de digitale assemblages van de Bredase fotograaf Ruud van Empel (63). Hij exposeerde over de hele wereld met zijn foto’s en in het Stedelijke Museum in Breda hangen twee werken van hem in de expositie Vanwege Vincent, de geboortestreek als inspiratiebron. In 2023 volgt een retroperspectief van zijn werk in datzelfde museum. Voor Ruud is de computer het werktuig dat hij gebruikt om tot beeld te komen. “Al voordat de computer er was, maakte ik collages. Dan knipte ik beelden uit tijdschriften en maakte daar werk van. Maar sinds ik in 1994 een computer had, werk ik altijd digitaal. Die collages die ik met de hand maakte, scande ik in en monteerde ik perfect af op de computer”, vertelt hij.
Ouderwets en soms frustrerend
Voor Arold is juist het analoge, niet snelle in de fotografie interessant. “Ik fotografeer graag landschappen en rijd rond in mijn busje op zoek naar niet alledaagse landschappen met wat humor erin. In mijn bus heb ik een donkere kamer gemaakt, zodat ik ter plekke de foto’s kan ontwikkelen”, vertelt hij. “De camera die ik meeheb is echt zo’n ouderwetse, grote houten. Kijk, het gaat ook heel vaak fout en dat is wel frustrerend. Ik werk met een chemisch proces, dus als ik de plaat niet goed schoon heb gemaakt of het buiten vochtig is, dan mislukt de foto weleens. Of er staan strepen op. Maar dat rauwe van die foto’s, vind ik juist mooi. Dat maakt het interessant. Het hoeft niet perfect te zijn. Soms vind ik digitaal té mooi, dan wordt vergeten dat we ook rimpels hebben.”
"Rolletjes kopen, wachten op ontwikkelen, dat is voor mij een omslachtige manier van werken”, vertelt Ruud. “Ik vind digitaal veel fijner dan heb ik veel meer vrijheid. Mijn foto’s zijn opgebouwd uit heel veel kleine details van verschillende foto’s. Daardoor kan ik het beeld zo neerzetten, zoals ik dat wil. Het kan best wel even duren voor het af is, soms gaan er weken overheen. Ik volg mijn eigen interesse en heb drie richtingen waarin ik werk. Ik maak altijd series. De menselijke figuren: portretten of totaalbeelden van vrouwen en kinderen, natuurwerkstukken, mooi en angstaanjagend tegelijk en het alledaags surrealisme, zoals in de serie The Office.
Assembleren met foto’s
In zijn werk voegt Ruud dus delen van verschillende foto’s bij elkaar in Photoshop om tot een geheel nieuw beeld te komen. Waar hij dat vroeger nog deed met ingescande, uitgeknipte beelden uit tijdschriften, maakt hij sinds twintig jaar zelf de foto’s en heeft zo een database waaruit hij kan putten. “Bij de fotoserie The Office (1995) bijvoorbeeld: één zo’n foto bestaat uit 25-50 foto’s. Het hoofd van het mannetje heb ik dan gemonteerd op het lichaam, de achtergrond is vervolgens samengesteld uit vele andere foto’s”, vertelt hij. “Ik kan mijn verbeelding hierbij gebruiken en mijn eigen fantasie in beeld brengen. Met een foto van de realiteit kan dat niet. Dan moet je het doen met de situatie die er is. Ik wil juist het werk naar mijn hand zetten en het zo monteren dat het toch een echte foto is.”
Stedelijk Museum Breda
Het werk van Ruud van Empel is nog tot en met 3 juli te zien in de expositie ‘Vanwege Vincent’. De expositie toont hoogtepunten uit de collectie en het artist-in-residence programma van het Van GoghHuis in Zundert.
Simone Vos
Freelance journalist & schrijver+31 6 22 15 14 30
