ASML en de Van Gogh Foundation: het bedrijfsleven gaat in de kunst

‘Fantastisch’, zo noemt Frank van den Eijnden, directeur van Van Gogh Brabant, de partnership met chipmachinemaker ASML. De komende vijf jaar werken de twee partijen samen, waarbij, zo werd begin juli gecommuniceerd, state-of-the-art technologie en Van Goghs zoektocht naar kleur en licht centraal staan. ‘We zochten mede-investeerders om de komende jaren Van Gogh-monumenten in de provincie te kunnen verwerven’, vertelt Van den Eijnden desgevraagd naar de oorsprong van de samenwerking. ‘Hiermee zouden we het culturele aanbod kunnen vergroten, evenals de internationale uitstraling van Brabant verbeteren – interessant voor kenniswerkers die zich in deze regio zouden willen vestigen. ASML contacteerde ons: ze hadden de afgelopen tijd al samengewerkt met het Van Gogh Museum in Amsterdam, maar wilden ook de verantwoordelijkheid nemen in de eigen regio.’

Samenhangende visie

Het hoofdkantoor van het hightechbedrijf bevindt zich in Veldhoven. ‘Nuenen, de plaats waar museum Vincentre te vinden is en waar Van Gogh De aardappeleters in 1885 maakte, ligt op een steenworp afstand’, zegt Lucas van Grinsven, hoofd communicatie bij ASML. ‘Er is niet zo veel cultureel erfgoed van aanzien in Brabant; er zijn geen rijksmusea onder de grote rivieren. Dus met wat er is, mag je heel zorgvuldig omgaan.’ ASML ondersteunt al jaren culturele instellingen in en rond Eindhoven door middel van sponsoring, maar zag in de samenwerking met de Van Gogh Foundation een mogelijkheid tot het uitwerken van een écht samenhangende visie over hoe het bedrijf zich wil inspannen voor de regio, zegt Van Grinsven.

Zoektocht naar licht

Die ‘samenhangende visie’ was snel gevonden. Van Goghs kunstwerken zijn de resultaten van een intensieve zoektocht naar perspectief en licht – en laat licht nu juist een specialisme zijn van ASML. Het bedrijf maakte grote chipmachines, die werken met (ultraviolet) licht. Het bedrijf gaat het museum in Nuenen dan ook ondersteunen bij de komst van een heus Lightlab, waar bezoekers zelf kunnen experimenteren met licht. Deze ervaringsruimte, die over twee jaar open moet zijn, toont hoe de kunstenaar met licht werkt én hoe licht tot op de dag van vandaag van invloed is op kunst. ‘Natuurlijk willen we met de samenwerking jong talent aantrekken door de regio aantrekkelijk te maken, maar we willen óók dat de samenleving ervan profiteert’, zegt Van Grinsven. ‘Het Lightlab is bedoeld voor iedereen: jongere kinderen, scholieren, volwassenen, mensen met verschillende opleidingsniveaus… We willen hierbij niet alleen de link maken tussen kunst en techniek, maar ook laten zien dat hier kansen liggen voor kinderen om hun creativiteit in kwijt te kunnen.’ Educatie, gericht op de jongere generatie, is dus een belangrijke pijler van de samenwerking. ASML zal dit verder faciliteren door bussen in te zetten om scholieren uit zwakkere wijken naar het museum te brengen, aldus Van Grinsven.

Meten is weten

Naast de ontwikkeling van het Lightlab, waarbij de werking van licht in kunstwerken op een toegankelijke manier wordt uitgelegd, richt ASML zich ook op de conservatie van de bestaande werken. ‘Schilderijen hangen in een ruimte waar licht is; dat licht heeft invloed op het schilderij’, zegt Van Grinsven. ‘Kleuren kunnen hierdoor vervagen of soms juist donkerder worden. Het is belangrijk om te onderzoeken in welke mate dit gebeurt en wat je ertegen kunt doen.’ De specialisten van ASML hebben, zogezegd, veel kennis over de (chemische) effecten van licht en hoe deze te meten. Het bedrijf zal dan ook een team van onderzoekers beschikbaar stellen om het museum in Amsterdam te ondersteunen bij de conservatie. Ook zal er een PhD-onderzoeksplaats en/ of universitaire leerstoel komen. Dit alles om óók toekomstige generaties te bereiken en te inspireren door het leven en werk van Vincent van Gogh en zijn tijdgenoten.

Van Gogh claimen als Brabander

Door de steun aan het museum in Amsterdam, waarmee het erfgoed van Van Gogh wordt veiliggesteld, wordt de positie van Vincentre in Nuenen extra versterkt, vindt Van Grinsven. ‘Wij willen Van Gogh claimen als Brabander en dat is precies wat Van Gogh Brabant ook wil. Hij is een icoon in deze regio. Door dat gegeven uit te dragen, trekken we weer nieuwe iconen aan: mensen die net als Van Gogh dwarsdenkers, vernieuwers en doorzetters zijn.’ Naast het aantrekken van technologisch toptalent, hopen de twee partijen door de samenwerking ook toerisme vanuit het buitenland te stimuleren. Van den Eijnden: ‘Dankzij de financiering kunnen we het aanbod in Vincentre uitbreiden: de schaalvergroting betekent ook een groter aantal bezoekers. We kunnen wereldwijd breder uitdragen dat Van Gogh een Brabander is en dat je om hem te leren begrijpen, naar Brabant moet komen. Dan leer je dat deze regio wel degelijk heel vooruitstrevend en innovatief is.’

Mentaliteitsshift

Een belangrijk uitgangspunt van de samenwerking was wat Van Grinsven betreft dus om waarde te creëren voor zoveel mogelijk groepen: de samenleving, buitenlandse kunstliefhebbers, de regio, toekomstige generaties en potentiële technologie-talenten. ‘Maar we wilden natuurlijk ook onze eigen medewerkers niet vergeten’, zegt hij. ‘De samenwerking maakt het mogelijk om Vincentre en andere Van Gogh-gerelateerde heritage sites te bezoeken.’ Daarnaast merkt hij nu al een shift in de mentaliteit in het bedrijf. ‘Onze mensen doen ontzettend goed werk binnen ASML, maar dankzij deze collaboratie, doen ze ook een deel van de tijd goed werk voor iedereen. Het opent echt je wereld en verrijkt de werkinhoud. Als je komt solliciteren bij ASML, verwacht je de link met kunst waarschijnlijk niet. Dat maakt het juist zo leuk.’

Inhoudelijke match

Het bedrijfsleven en kunst: een match made in heaven? Jazeker, vinden beide heren, mits er goed over wordt nagedacht. ‘Elk bedrijf heeft zijn core business, maar je moet ook tijd reserveren om een deel van de inspanningen ten goede te laten komen aan de hele samenleving’, vindt Van Grinsven. ‘Als je in gesprek bent met een mogelijke partner, is de belangrijke vraag: hoe kun je niet alleen je geld, maar de echte krachten van je bedrijf inzetten bij de samenwerking?’ Volgens hem kan er een ongelooflijk vruchtbare synergie ontstaan als een bedrijf daar écht goed over nadenkt. ‘Wij hebben met de Van Gogh Foundation ook een jaar om de tafel gezeten om tot de best mogelijke visie te komen, dat is niet over één nacht ijs gegaan.’

Voorbij regionale belangen

Dat ASLM inhoudelijk zo diep wilde gaan, verraste Van den Eijnden op een positieve manier. ‘Als kunstorganisatie denk je aanvankelijk dat het een bedrijf vooral om de internationalisering van de regio te doen is en het verbeteren van het vestigingsklimaat. Maar tegenwoordig willen bedrijven juist een stap verder gaan en relevante thema’s aansnijden, zoals in dit geval de link leggen tussen creativiteit en technologie bij jongeren.’ Zijn boodschap aan culturele instellingen die een partnership willen aangaan, is dan ook: ‘Leef je echt in de noden en doelstellingen van het bedrijf in voor je in gesprek gaat. Dan pas kun je samen echt iets van waarde afleveren – zoals ASML en de Van Gogh Foundation nu trachten te doen.’