Zoek bijvoorbeeld naar een activiteit of pagina

Het is de toekomst van de bouw: het gebruik van biobased materialen. Niet meer produceren met plastic, maar met paddenstoelen, algen of restproducten van de landbouw. Makers Rik Maarsen, Klarenbeek & Dros en Jeroen Doorenweerd zetten in Brabant stappen in de goede richting.

Geschreven door: Marel van Andel.   

Voor Rik Maarsen begon zijn interesse in biobased na een onderzoek naar het Nederlandse landschap. “Ik was geïntrigeerd door alle weilanden en rechte lijnen die ons landschap tekenen. Maar toen ik meer onderzoek deed, zag ik hoeveel reststromen uit de landbouw komen. Wanneer er aardappelen geteeld worden, worden alleen de aardappelen gebruikt, de bladeren blijven over of worden verbrand. Hetzelfde geldt voor graan en tarwe, maar ook voor tulpen en paprika’s. Daar wilde ik iets mee.” 

Recept van zetmeel en vlas

Rik begon met vlas als materiaal. “Je kunt die vezels kopen, ze worden ook gebruikt als bedding voor koeien en paarden. Ik ben daarna aan de slag gegaan met een recept, waarbij ik met zetmeel het vlas kan binden en zo platen kan maken. Datzelfde kan gedaan worden met de vezels van allerlei landbouwrestproducten. Als dat in elkaar zit, gebeurt er niks meer mee. Alleen als het nat wordt, valt het uit elkaar. Dat is goed, want op die manier kan het altijd weer helemaal opgenomen worden in de natuur en dienen als voeding voor de grond”, vertelt Rik.

Voor Rik heeft dit materiaal meer voordelen. “De platen houden CO2 vast, en zetmeel als bindmiddel is niet toxisch, zoals veel andere bindmiddelen wel zijn.” De platen die Rik maakt zijn voor van alles te gebruiken, zoals in de bouw. “Voor veel gebruik zitten hier eisen aan voor onder andere de dichtheid en condensering. Daarom ben ik me nu als startpunt gaan richten op binnendeuren en meubels, daar zitten minder eisen aan en is daarom een makkelijker begin.”

Website Rik Maarsen

De wortels van paddenstoelen

Ook Eric Klarenbeek, van Klarenbeek & Dros maakt meubels van biobased materialen. Hij is onder andere bekend geworden met de Mycelium Chair, een 3D-geprinte stoel met paddenstoelen als materiaal. Die was te zien op de Dutch Design Week in Eindhoven.

“Paddenstoelen en hun wortelstelsel zijn fantastische organismen, omdat zij groeien op plantaardige vezels. Hiermee kun je materialen kweken in elke gewenste vorm”, legt Eric uit. “De wortels van de paddenstoel, het mycelium, verbindt de losse vezels aan elkaar, tot een solide materiaal. Je hebt dan geen, vaak fossiele, lijm nodig om iets in elkaar te zetten.” En de toepassingen zijn legio. “Door de groei te sturen kan het variëren van luchtig en isolerend tot solide houtachtig materiaal. Zo kan je de wortels kweken tot meubels, gevelpanelen of akoestisch en isolerend materiaal.”

16888

Mosstructuren langs de N65

Naast paddenstoelen gebruikt Klarenbeek & Dros ook andere materialen, zoals mos en algen. Mos gebruikten Eric en Maartje bijvoorbeeld voor een project langs de N65 tussen Den Bosch en Tilburg. “We hebben hiervoor met robotarmen 3D-structuren geprint en hier samen met Greenmakers kweektesten op gedaan. Nu werken we met Landpark Assisië aan 3D-geprinte hoekige tegels, die gevuld kunnen worden met mos. Op die manier kun je een groene gevel creëren, maar ook een groen dak. Daarbij kun je materialen uit de regio gebruiken, en hulp inschakelen van lokale mensen. Zo blijft het zo sociaal en ecologisch mogelijk.”

Algen zijn goed te gebruiken, omdat er lijm van gemaakt kan worden. “Algen werken ongeveer hetzelfde als aardappelzetmeel. Die lijm kun je in allerlei vormen verwerken, gecombineerd allerlei kleuren waar deze organismen rijk aan zijn. Met onze startup Wierwaar 3D printen we producten en focussen we ons op de productie van korrels, die verwerkt kunnen worden tot vergankelijke plastic vervangende producten. Op die manier proberen we een alternatief te bieden voor de huidige destructieve fossiele plastics en er een markt voor te ontwikkelen.”

Mosstructuur door Klarenbeek & Dros

16887

Bouwen met schimmels en kalkhennep

Beeldend kunstenaar Jeroen Doorenweerd ziet toekomst in biobased bouwen, maar ook nu al is hij er druk mee aan de slag. Zo ontwierp hij zijn eigen huis in Tilburg. “De fundering is gemaakt van glasschuim, met restproducten uit de glasrecycling is het mogelijk om vermalen glas te smelten en daar brokken van te maken voor in de grond. Dan krijg je een draagkrachtige en isolerende laag, die ook niet veranderd en eindeloos herbruikbaar is. Het kan zo weer omgesmolten worden, in tegenstelling tot piepschuim.” 

Het biobased huis van Jeroen Doorenweerd

Het huis op de fundering is helemaal gemaakt van hout. “We kochten grote platen, waardoor er zo binnen tien dagen een huis stond.”

Niet alleen voor zijn eigen huis, maar ook voor een huis in Ecodorp Boekel werd Jeroen ingeschakeld. “Toen het dorp gepland werd, waren er een paar financiële problemen. In het maken van een bed and breakfast werd de oplossing werd gevonden. Ze wilden graag kunst in hun dorp, en zo ging ik aan de slag met het ontwerpen van een gebouw dat geschikt zou zijn.

Het is uiteindelijk een paalwoning van vier bij zes meter geworden, waarbij de helft overdekt is, en de helft terras. Het huis is gemaakt van hout. Voor de isolering wordt kalkhennep gebruikt, dat neemt meer CO2 op. De planken worden geverfd met schimmel. Eerst worden de planken in de lijnolie gezet, daarna komt er een schimmel op die leeft van die olie, die de planken helemaal zwart maakt. Het dak wordt een insectendak.”  

Jeroen merkt dat er een omkering is rond ecologisch bouwen. “Vroeger was er nog niet veel vraag naar, maar nu de impact van klimaatverandering steeds duidelijker wordt, komt er steeds meer interesse. Ik geef ook les, en ik zie dat het grootste deel van de studenten graag meer willen weten, dat is een goed teken voor de toekomst. Daarnaast wordt het ook steeds makkelijker om aan de juiste materialen te komen. Zo kun je niet alleen iets esthetisch maar ook iets ethisch neerzetten.”

Website Jeroen Doorenweerd

16886

Kunst, klimaat en verbeelding

Voor meer inspiratie over kunst, klimaat en verbeelding, kijk op de website van Kunstloc.

Kunst & klimaat

Marel van Andel

Freelance redacteur

Duurzaamheid

Manon Ossevoorts Reizend Voedselbos

Theatermaakster en 'tractormeisje', heeft een nieuwe droom: een reizend voedselbos.

29 januari 2025
Manon Ossevoorts Reizend Voedselbos

Verwonderplek voor jongeren op 't Klein Laar krijgt vorm

Deze kunstvoucher van de Van Gogh Nationaal Park Academie kreeg een bijzondere bestemming.

17 december 2024
Verwonderplek voor jongeren op 't Klein Laar krijgt vorm

Water als inspiratiebron voor de toekomst

Tijdens de Dutch Design Week werden de vijf winnende ontwerpen voor de Design Challenge gepresenteerd.

1 november 2024
Water als inspiratiebron voor de toekomst

Lancering De Bordenbakkerij van Marijke Remmers

Het eerste bordje van papierpulp en lokale reststromen werd gebakken door de winnares van de BrabanDISH Kunstopdracht.

18 oktober 2024
Lancering De Bordenbakkerij van Marijke Remmers

Samenwerken met de natuur, van doemscenario tot bitterbal

Wat gebeurt er als je landschapsarchitecten, een kok, kweker, ontwerpers en kunstenaars samenbrengt in een ontwerpwedstrijd?

8 oktober 2024
Samenwerken met de natuur, van doemscenario tot bitterbal

Ontwerpen voor en met het water: twee designs voor de Henriëttewaard

Twee ontwerpteams delen hun proces en concept voor de Design Challenge Ondersteboven van Water in de Henriëttewaard.

17 september 2024
Ontwerpen voor en met het water: twee designs voor de Henriëttewaard

Winnaar Kunstopdracht Festival Kaapstad bekend

Met veel enthousiasme presenteerden de studenten hun idee om binnenstad van Tilburg ‘te kapen’. Sid van de Laar is de winnaar.

2 augustus 2024
Winnaar Kunstopdracht Festival Kaapstad bekend

De ontwerpen van de Design Challenge Ondersteboven van Water in de Henriëttewaard

Vijf ontwerpteams hebben hun visie verder uitgewerkt in innovatieve, klimaatbestendige en creatieve ontwerpen die tot de verbeelding spreken. 

5 juli 2024
De ontwerpen van de Design Challenge Ondersteboven van Water in de Henriëttewaard

Atelierboerderij ontwikkelt natuurlijk verflandschap

Walnotenboom en rode kool als grondstoffen voor verfmateriaal op 't Klein Laar.

27 juni 2024
Atelierboerderij ontwikkelt natuurlijk verflandschap

Kunstwerk Eenwoud ontkiemt op Landpark Assisië

Een bijzonder kunstwerk krijgt duizend jaar de tijd om zich te ontwikkelen: Eenwoud.

26 juni 2024
Kunstwerk Eenwoud ontkiemt op Landpark Assisië

Deze drie jonge makers gaan een vorm geven aan Brabandish

Na drie intensieve dagen vol workshops en een pitch voor de opdrachtgever zijn de drie winnaars bekend: Nele Vandeneede, Marijke Remmers en Manon Jeuken

21 juni 2024
Deze drie jonge makers gaan een vorm geven aan Brabandish

De 5 winnende teams van de Design Challenge

Een vijfkoppige jury heeft uit 44 inzendingen de 5 winnende teams geselecteerd voor de Design Challenge Henriëttewaard.

8 april 2024
De 5 winnende teams van de Design Challenge