Bovenstaande titel van Shakespeare is eigenlijk niet goed in het Nederlands te vertalen. Maar bijna iedereen begrijpt wel wat er wordt bedoeld. Wat wij als schoonheid ervaren is subjectief, is afhankelijk van de waarneming van de kijker. En wat die waarneemt is weer afhankelijk van omstandigheden en (persoonlijke) geschiedenis. Niet alleen de beleving van schoonheid is subjectief. Als je er goed over nadenkt is er weinig dat als volledig objectief geboekstaafd kan worden.
Eindejaarslijstjes
Deze gedachte overviel mij bij het zien van alle lijstjes waar je rond de jaarwisseling niet aan ontkomt. Lijstjes met de zogenaamd beste sporters, de belangrijkste gebeurtenissen, de aanstormende talenten in Nederland, Europa en de wereld. Ik word er kriegelig van omdat de meeste lijstjes volslagen arbitrair zijn. Er was één lijstje dat langer mijn aandacht trok. Dat ging over de disbalans tussen mannelijke en vrouwelijke makers in Nederlandse kunstcollecties. Het overzicht was onderdeel van een artikel van Wieteke van Zeil in het laatste Volkskrantnummer van 2019.
De beroemde Janson
Waarom trok juist dit mijn aandacht? Dat is niet zo moeilijk. Ik voelde mij als vrouw en als kunsthistoricus aangesproken. Ik heb voor mijn neus zien gebeuren hoe het old boys network in de kunstsector werkte. Gelukkig gaan we de goede kant op, maar we zijn er nog niet. Een belangrijke stap in de goede richting is dat we ons ervan bewust worden dat de (kunst)geschiedenis, de jaarlijkse lijstjes, de netwerken en benoemingen onderhevig zijn aan subjectieve criteria, aan vooroordelen en aannames. Dat is onvermijdelijk want iedereen neemt zijn eigen geschiedenis mee en is gevormd door de omstandigheden. We moeten ons dat alleen vaker realiseren. Van Zeil opent haar artikel met de treffende zinnen ‘Overzichten kunnen onbewuste oordelen verraden. Zoals in het standaardwerk History of Art van H.W. Janson in de eerste druk niet één vrouw besproken werd, zo kunnen ook tentoonstellingen een gebrek aan opmerkzaamheid voor vrouwelijke kunstenaars verraden’. Waarna ze daarvan een aantal schrijnende voorbeelden noemt.
Mijn vierde druk
Ik kon het niet laten om mijn eigen beduimelde exemplaar van ‘de dikke Janson’ open te slaan, de vierde druk die mij mijn hele studietijd heeft begeleid. Ook in deze druk komt nog geen enkele vrouwelijke kunstenaar voor. Terwijl in mijn herinnering bij de barok juist wel Artemisia Gentileschi, bij de Gouden Eeuw Judith Leyster, en zo in elk tijdvak ten minste één vrouw werd genoemd. Mijn geheugen heeft mij in de maling genomen. Ik heb de geschiedenis zelf herschreven en ben die - zonder te checken - gaan geloven. Bij het opnieuw inkijken van mijn Janson zag ik aan alle strepen, uitroeptekens en aantekeningen hoe ik met dit boek heb geleefd en realiseerde ik mij dat ik als twintigjarige helemaal geen vragen heb gesteld bij deze op mannen gerichte geschiedschrijving. Wat ik met terugwerkende kracht behoorlijk naïef van mijzelf vind.
Anne Wenzel
In het overzicht van Wieteke van Zeil miste ik Museum Het Valkhof in mijn thuisstad Nijmegen. Dit museum wordt geleid door Hedwig Saam. Vanaf 23 januari a.s. is hier de solo-expositie Under construction te zien van Anne Wenzel, een installatie van keramische bustes van sterke vrouwen. Ik prijs mij gelukkig dat ik namens Kunstloc al een aantal jaren samen met Janne van Wijnen van de gemeente ’s-Hertogenbosch een kunstopdracht aan Anne Wenzel mag begeleiden voor het Anne Frankplein in deze stad. Wenzel ontwierp een monumentale vogel die symbool is voor de door Anne Frank in haar dagboek gewenste vrijheid. Het monument wordt in mei a.s. onthuld na een intensief voorbereidingstraject. Kunstwerken in de openbare ruimte vragen nu eenmaal veel tijd en aandacht, vooral bij thema’s die iedereen aan het hart gaan. Anne, Janne en ik zijn een goed driemanschap (vreemd woord in dit verband). Rekening houdend met veel verschillende opvattingen, gevoeligheden en stedenbouwkundige veranderingen is er iets heel bijzonders voor de Bossche openbare ruimte ontstaan! Ik ben benieuwd naar de geschiedschrijving over dit kunstwerk.
Foto Anne Wenzel: 'Het monument voor het Anne Frankplein in Den Bosch in wording in het atelier van Anne Wenzel’
Kunstloc Brabant vindt het belangrijk om kunst en cultuur in te zetten in andere maatschappelijke sectoren zoals zorg, welzijn en ruimtelijke ordening. We zijn ervan overtuigd dat de inbreng van kunstenaars een innoverende rol kan spelen bij het realiseren van de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties. Maar hoe werkt dit in de praktijk? En welke rol speelt Kunstloc hierbij? Liesbeth Jans, programmaleider Verbinden van Kunst & Samenleving, schrijft er maandelijks een blog over.
Meer weten over kunst in opdracht?
Neem contact met mij op.
Liesbeth Jans
Liesbeth schreef dit blog als adviseur van Kunstloc Brabant. Inmiddels geniet ze van haar pensioen.
