Blog: Cureren in coronatijd: terug naar de tekentafel

Vreemde start

Vorig jaar februari ben ik begonnen als junior conservator bij Het Noordbrabants Museum in ‘s-Hertogenbosch. Een maand later kregen we te maken met het coronavirus en belandden we in een lockdown. Ik moest vanuit huis werken en kende mijn collega’s nauwelijks. Gelukkig kon ik na deze vreemde start al redelijk snel mijn taken oppakken. Maar wat is dat nou eigenlijk, een junior conservator?

Gevarieerde taken

Ik assisteer de andere conservatoren in het museum bij hun tentoonstellingsprojecten. Daarbij denk ik mee met de inrichting en selectie van kunstwerken. Ook schrijf en redigeer ik teksten. Zo heb ik bijvoorbeeld 75 biografieën geschreven voor een catalogus van een tentoonstelling later dit jaar. Daarnaast houd ik me bezig met herkomstonderzoek. Hierbij zoek je uit wat de vorige eigenaren zijn geweest van een werk bij een aankoop. Een erg gevarieerd takenpakket dus! Aan het eind van vorig jaar kreeg ik de kans om zélf een tentoonstelling samen te stellen.

Terug naar de tekentafel

Assisteren is één ding, maar het zelf organiseren van een expositie is iets heel anders. Vanwege corona hebben we flink moeten schuiven met de programmering. Het museum ging dicht, even weer open en toen toch weer dicht. Het is daardoor lastig een duidelijke planning te maken voor een heel jaar. We moesten terug naar de tekentafel en besloten de focus te leggen op onze eigen collectie. Deze kunstwerken hebben we immers al in huis.

Ik ben het depot ingedoken op zoek naar landschappen. Dit resulteerde in een lijst met alle landschapskunstwerken uit onze eigen collectie. Hier heb ik een selectie uitgemaakt van twintig à dertig werken. De tentoonstelling Het eeuwige landschap: oneindige inspiratie was het resultaat! Al eeuwenlang is het landschap een geliefd thema van kunstenaars. De veelzijdigheid en schoonheid van het landschap vormen een oneindige bron van inspiratie: van gedetailleerde vergezichten door Paul Bril tot abstracte verbeeldingen van JCJ Vanderheyden.

Het eeuwige landschap: oneindige inspiratie

Aanvankelijk had het landschap in de beeldende kunst een ondersteunende functie. Het was ondergeschikt aan het historische of religieuze hoofdonderwerp. Maar vanaf de 16de eeuw kregen kunstenaars in de Lage Landen meer interesse in het landschap. De landschapskunst kwam tot bloei en groeide uit tot een zelfstandig genre. Sindsdien hebben kunstenaars ieder op hun eigen manier het landschap weergegeven. De mogelijkheden zijn eindeloos: vergezichten, berg- of rivierlandschappen, door bomen omgeven weggetjes en weelderige wolkenluchten. De omgeving dichtbij huis of juist een buitenlandse reis dient als inspiratiebron.

In de loop der tijd worden de verschillen in benadering, stijl en materiaal steeds groter. Ook de grenzen van het genre worden opgezocht. Toch verbinden bepaalde elementen de werken met elkaar door de eeuwen heen. Ik wil graag een werk van Josephus Augustus Knip uitlichten. Knip maakte in dit werk gebruik van overhellende takken en ruige rotsen om het landschap te omlijsten in een soort kader. Dit geeft diepte aan het schilderij. Op deze manier wordt je oog getrokken naar het gebouw in de verte. De Tilburgse kunstenaar vergaarde internationale roem met dit soort landschapsschilderijen.

Schetsen en panorama

Knip won in 1808 de Prix de Rome en kreeg daarmee de mogelijkheid naar Rome te reizen. Hij maakte daar veel studietekeningen. Deze werkte hij later uit waarbij hij meerdere studies in het uiteindelijke werk combineerde. Deze exacte voorstelling bestaat dus eigenlijk niet. Het is gecomponeerd van wat hij heeft gezien en geschetst tijdens zijn verblijf in Rome.

Wat ook veel voorkomt in landschapskunst is het panorama, dus een weids uitzicht over een landschap waarin je heel ver kunt kijken. Joos de Momper de Jonge, actief in Antwerpen, was een van de belangrijkste Vlaamse landschapskunstenaars aan het begin van de 17de eeuw. Het hoge gezichtspunt in zijn schilderij biedt een weids, panoramisch uitzicht over het landschap. In de verte verdwijnen de bergen langzaam in een nevelige mist met zachte roze en blauwe tinten. De kleuren worden naar de achtergrond toe steeds minder contrastrijk. Door dit zogenaamde atmosferische perspectief ontstaat een gevoel van diepte.

Tip van de dag

Uiteindelijk was deze tentoonstelling slechts drie dagen te zien tijdens de testpilot van de Museumvereniging. Gelukkig hebben we het kunnen verplaatsen naar volgend jaar! Nog eventjes geduld dus. Ik wil graag afsluiten met een tip om nu alvast van te genieten, namelijk onze huidige tentoonstelling Eva Jospin: Paper Tales. Met simpel bruin karton creëert de Franse kunstenaar Eva Jospin indrukwekkende monumentale installaties. Je waant je in een wereld vol bomen, struiken en fantasierijke bouwsels die een mysterieuze sfeer oproepen. Wie weet tot snel in het museum!