Sinds kort lees ik een paar keer per week de regel ‘de wereld van heden raast door in dada’s voetspoor’. De rest van de week resoneert die tekst in mijn hoofd omdat hij zo van toepassing is op onze tijd. Ik zie dit aforisme van Antony Kok vanuit de trein als ik aankom in Tilburg. In april jl. is het lichtobject op het dak van Gebouw 79 in de Spoorzone officieel overgedragen aan de gemeente Tilburg na jarenlange inzet van stichting De NWE Stijl@Tilburg. Die kreeg het voor elkaar om deze tekst van Kok in de openbare ruimte tot leven te brengen.
De Stijl
In deze video zie je het moment van overdracht en hoor je meer over Antony Kok. Hij werkte in Tilburg bij de spoorwegen en ontmoette in 1914 op het station de gemobiliseerde soldaat Theo van Doesburg, één van de grondleggers van de beroemde kunstbeweging De Stijl die in 1917 tijdens de Eerste Wereldoorlog werd opgericht. Kok, die naast spoorwegman ook dichter, schrijver van duizenden aforismen, mecenas en begenadigd pianist was, ontwikkelde met Theo van Doesburg het tijdschrift De Stijl. Er liggen dus belangrijke sporen van De Stijl in Tilburg.
Bekijk het videoverslag van de overdracht van het aforisme van Antony Kok
In Dada’s voetspoor
Waarom blijft dit aforisme maar naklinken in mijn hoofd? Op onverwachte momenten popt het op, onder de douche, op de fiets, in een winkel. Zoals dat gaat met pakkende teksten. Kok signaleert niet alleen dat de wereld maar door raast, maar ook nog in Dada’s voetspoor. Net als De Stijl, was Dada een kunstbeweging die ontstond tijdens de Eerste Wereldoorlog. Kunstenaars reageerden op de waanzin van oorlog en de hypocrisie van de westerse wereld door radicaal de heersende kunstnormen overboord te gooien. Er waren actieve contacten tussen beide bewegingen. Dada werd in 1916 in Zwitserland opgericht maar kreeg al snel internationale invloed die tot op de dag van vandaag voortleeft. Het is ruim honderd jaar geleden dat de kunstenaars van De Stijl en Dada actief waren. Ik vind het bewonderingswaardig om te zien hoe modern en actueel hun kunst nog steeds is. Maar het is ook treurig om te constateren dat de waanzin van oorlog waarop zij reageerden nog steeds onverminderd over de wereld raast.
Kunst in de openbare ruimte
Teksten en beelden die resoneren in je hoofd, die een herkenningspunt of ontmoetingsplaats worden, die een gedachtestroom in gang zetten, die raken, irriteren, die hoe dan ook iets oproepen bij de toeschouwer. Dat is wat kunst in de openbare ruimte doet. Het is de meest laagdrempelige vorm van kunst en bedoeld voor iedereen. Daarom vind ik het zo belangrijk dat er in de buitenruimte kunst te zien is en dat het verhaal van die kunstwerken wordt verteld. Ik bof, want voor mij wordt deze zomer een tijd van onthullingen. Er vinden een aantal feestelijke opleveringen plaats van kunstwerken waar de laatste jaren, veelal in stilte, heel hard aan is gewerkt. Ik noem er alvast één: op 1 juli a.s. vindt op een steenworp afstand van Kok’s aforisme de onthulling plaats van het Tilburgse slavernijmonument.
Die onthulling vindt plaats tijdens de viering van Keti Koti. Hiermee herdenken we de afschaffing van de slavernij. Een mooi en belangrijk moment om stil te staan bij gruwelen uit het verleden, maar ook om hoopvol vooruit te kijken. Want gelukkig verandert de wereld soms ook ten goede.
NB: het lichtobject op Gebouw 79 werd mede mogelijk gemaakt door een bijdrage uit de impulsgeldenregeling van de Provincie Noord-Brabant.
Liesbeth Jans
Liesbeth schreef dit blog als adviseur van Kunstloc Brabant. Inmiddels geniet ze van haar pensioen.
