Blog | Een nieuw klimaatverhaal

Blog | Een nieuw klimaatverhaal

Het is 2022 en de feiten wijzen ons op een allesbehalve rooskleurige toekomst. Binnen enkele jaren zullen de krantenkoppen dagelijks slachtoffers van natuurrampen rapporteren, verder verlies van biodiversiteit inluiden en stijgende prijzen door mislukte oogsten aankondigen. De verwachting is dat in 2050 1,2 miljard mensen op de vlucht zullen zijn door gevolgen van de klimaat- en ecologische crisis. Met onze kwetsbare Deltawerken zijn Nederlanders waarschijnlijk onderdeel van deze groep. Kort gezegd: er ligt immens menselijk en niet-menselijk lijden in het verschiet.

Een verhaal zonder verhaallijn

Over klimaatverandering en haar effecten is wetenschappelijke overeenstemming. De oplossing is verraderlijk simpel: we moeten minder broeikasgassen uitstoten. CO₂ neemt echter nog steeds elk jaar toe. 

In mijn verkenning ben ik op zoek gegaan naar de verklaring voor de paradoxale situatie waarin we ons bevinden en de mogelijke oplossingen die de kunst- en cultuursector kunnen aandragen. Ik kwam tot het besef dat de klimaatcrisis een goed verhaal mist. Als ik terugdenk aan m’n literatuurlessen op de middelbare school zou de basis van verhalen een strijd tussen het goede en het kwade zijn dat uitgevochten wordt in een duidelijk begin, midden en einde. Alleen al een begin vaststellen is in dit geval moeilijk. Volgens sommigen ligt dit bij het koloniale tijdperk, anderen focussen eerder op de Industriële Revolutie. Of we ons op het moment in het midden of het begin van het einde bevinden, kan niemand met zekerheid zeggen. Alhoewel er zeker spelers op het speelveld aanwezig zijn die veel invloed uitoefenen, is er niet een overduidelijke superschurk. Ik denk dat we in Nederland allemaal een beetje onderdeel van zowel het probleem als de oplossing zijn. Om de samenleving de juiste kant op te sturen, zullen we het verhaal dus anders moeten gaan vormgeven. De kunst- en cultuursector kan hieraan bijdragen.

Drie verhaallijnen

Kreeg je een brok in je keel bij het lezen van de eerste alinea? Ik heb de keuze voor deze introductie bewust gemaakt. Ik denk namelijk dat het verhaal begint met het oproepen van urgentie. Als activist merk ik dat hoewel veel mensen zich bewust zijn van klimaatverandering, maar weinigen stilstaan bij de ernst van de zaak. Wanneer kunstenaars urgentie oproepen, kunnen zij deze invoelbaar maken. Het risico is echter dat gevoelens van wanhoop zorgen voor verstijving. Daarom moet het verhaal ook oplossingen aandragen. 

Binnen het kader van onze maatschappij kunnen er andere keuzes gemaakt worden. Je kunt hierbij denken aan hernieuwbare energie, maar bijvoorbeeld ook aan een veganistisch dieet of tweedehands kleding. Dit zijn keuzes die ik door de jaren heen heb gemaakt. Kunst kan deze aantrekkelijk presenteren. Het gevaar van deze verhaallijn is echter dat de focus op het individu komt te liggen. 

Ik denk dus dat het essentieel is naar de kern van het probleem te kijken en hier alternatieven voor te bedenken. Ik heb het hier over systeemverandering. We hebben de creativiteit van kunstenaars nodig om een andere manier van leven te verbeelden. Er zijn talloze gemeenschappen in het heden en verleden die ons laten zien dat er hoop is voor verbinding, balans en liefde, maar we lijken dit vergeten te zijn. Er leeft geen collectief idee van een betere wereld.

Werkplaats

Dit is waar we op focussen tijdens de werkplaats die we op 12 november aanstaande voor Kunstloc Brabant organiseren. We laten een groep mensen die representatief is voor de maatschappij met kunstenaars in gesprek gaan. Hoe denken ze dat de wereld eruit gaat zien? Hoe zouden ze de toekomst graag zien? Het is de taak van de kunstenaars om dit op een creatieve manier te vertalen zodat het tastbaarder wordt. Systeemverandering is soms moeilijk voor te stellen, maar als we ons allemaal realiseren dat het radicaal anders kan en hier concrete ideeën bij hebben, is een kantelpunt onvermijdelijk.