“Zonder psychisch lijden kun je niet leven want het is ons vermogen om met gevoelens te reageren op onze omgeving”. Dit, en nog veel meer, zei hoogleraar Psychiatrie Jim van Os onlangs in een gesprek met Bas Mesters van De Tussenruimte bij EMMA in Den Haag. Ik heb met gespitste oren zitten luisteren want in zijn visie op een andere geestelijke gezondheidszorg is er plaats voor kunstenaars en kunst. En daar ben ik naar op zoek.
Publieke zorg
Het gesprek met Jim van Os was onderdeel van de reeks “Mens-zijn in een ontzielde systeemwereld”. De vraag naar psychische hulp groeit al jaren en de laatste 15 jaar is er een verdubbeling in diagnosticeerbaar lijden bij jonge mensen vertelde Van Os. Het systeem heeft ons aangeleerd dat het daarbij altijd om ziekte gaat, dat je een diagnose moet hebben gebaseerd op de DSM5. Maar je moet niet alles geloven van wat er als kennis omgaat in je vak zei hij. “Als kennis cultuur is, lijf je mensen in.”
Kortom we lopen vast in een zorgsysteem dat uitgaat van een individueel biomedisch model dat in zijn ogen moet transformeren naar publieke zorg. Ervaringsdeskundigheid is daarbij heel belangrijk. En werken vanuit mens- en gevoelskunde. De zorgprofessional moet er zijn om je te helpen bij het moeilijke pad dat je moet gaan, je moet het zelf doen. Als je niet samen een diagnose maakt, dan klopt de diagnose niet.
Sociale vernieuwing
Ik wist al dat hij veel kritiek heeft op ons huidige zorgstelsel, maar ook dat hij bij zijn colleges films gebruikt van kunstenaars Martin & Inge Riebeek. Vandaar dat ik afreisde naar Den Haag om mijn licht op te steken. Hoe wil hij de zorg in onze maatschappij veranderen? De politiek wil het zorgstelsel niet veranderen dus dat heeft geen zin stelt Van Os. Hij pleit voor een beweging van onder af, samenwerken om broodnodige sociale vernieuwing tot stand te brengen. Daar wordt niet genoeg in geïnvesteerd en ook niet in menszijn. Ga als GGz werken met het sociale domein, alternatieve zorgverleners, coaches, therapeuten, filosofen, kunstenaars, geestelijk verzorgers is zijn boodschap.
Zorgopleiding voor kunstenaars
Na afloop vroeg ik hem of hij nog tips had, want ik zie de zorg- en cultuursector nog maar schoorvoetend samenwerken. Ze zijn nog aan het daten en hier en daar ontstaat er een verhouding bij wijze van spreken. Hij wees me op De Nieuwe Utrechtse School waar in de toekomst studenten zoals bijvoorbeeld kunstenaars en filosofen een zorgopleiding kunnen krijgen om in de zorg het verschil te gaan maken.
Brabants netwerk
Zijn verhaal bemoedigde mij in het blijven organiseren van halfjaarlijke netwerkbijeenkomsten in Brabant waar zorg- en welzijnsprofessionals en kunstenaars elkaar kunnen treffen, inspireren en cocreëren. Hoe dat nu precies zit met het psychisch lijden? Dat kan Jim van Os beter vertellen. Kijk hier het gesprek terug. Ik ben alvast een boek gaan bestellen om me meer in zijn visie te verdiepen.
REBUShalte
De foto bij dit blog heb ik gemaakt op 22 maart tijdens de Dag van de Psychiatrie. Ik gaf een lezing over Kunst & Gezondheid en woonde de opening bij van een prachtig project, de REBUShalte. Kunstenaar Arjen ’Konstrukto’ den Boer bij Zorgpark Reinier van Arkel rapte ons doeltreffend toe. Een eenvoudig idee om een bushalte te transformeren tot expositieruimte. Een idee van ontwerper Walter van der Velden in samenwerking met Het Living Museum in Vught.
Wil je ook aansluiten bij ons Brabants netwerk?
Stuur mij een mail en schrijf je in op onze nieuwsbrief Kunst is Gezond. Sluit je ook aan bij het Landelijk Expernetwerk Kunst & Gezondheid op LinkedIn.
