Als autoloze bewoner van vierhoog achter prijs ik mij gelukkig met een groot stadspark aan mijn voeten. Een park dat de perfecte combinatie biedt van natuur en cultuur. En wat hadden we beide hard nodig in 2020! Des te wranger dat deze sectoren altijd moeten knokken voor hun bestaansrecht. Zelden worden ze als vanzelfsprekend omarmd, gestimuleerd en ondersteund. Enfin, mijn park dus: met spades en houwelen handmatig aangelegd tussen 1935 en 1939 als werkverschaffingsproject. Het park is een typisch Volkspark uit het begin van de twintigste eeuw, aangelegd om gezonde lichaamsbeweging en ontspanning in de buitenlucht te bevorderen. Komt dat nu goed uit!
Natuur en cultuur
Mijn stadspark is natuur en cultuur tegelijk. Sowieso is er in Nederland weinig natuur die niet ook cultuur is. Bijna alle natuur is beïnvloed door mensenhand, door planologen, ecologen, cultuurhistorici, ontwerpers en soms ook kunstenaars. En aan al die vakgebieden die bezig zijn met de inrichting van onze stedelijke en landelijke gebieden, zou de omgevingspsychologie nog kunnen worden toegevoegd. Omgevingspsychologie is een vakgebied waarin onderzocht wordt hoe wij zelf onze omgeving kunnen veranderen en hoe ons gedrag en welzijn worden gestuurd door de omgeving waarin wij vertoeven. Er is nog een wereld te winnen als we onze omgeving op een goede manier inrichten, met meer groen en creativiteit. We worden er gezondere en betere mensen van.
Joseph Beuys in Brabant
Bij het denken over natuur en cultuur is Joseph Beuys voor mij een ijkpunt. Hij is één van mijn helden uit de kunstgeschiedenis. Hij liet in 1982 ter gelegenheid van Documenta7 in Kassel als kunstwerk 7000 eiken planten. Hij signaleerde dat de natuur ernstig bedreigd werd en wilde zich daar als kunstenaar tegen te weer stellen. Intussen zijn de eiken bijna veertig jaar oud en kleuren ze de straten van Kassel. Ze hebben de stedelijke omgeving geheeld van haar grauwe naoorlogse uiterlijk. Net zoals de Documenta bedoeld was om de kunstwereld te helen van de wonden die het naziregime had veroorzaakt.
De kunst en het gedachtegoed van Beuys zijn actueler dan ooit. Wist je dat hij ook in de Peel een performance heeft uitgevoerd? Om dit bijzondere moment te markeren is recent een door Piet Snijders geschreven publicatie uitgegeven door Museum Klok en Peel in Asten. In dit boekje, dat besteld kan worden bij het museum, beschrijft Snijders hoe de Eindhovense kunstenaars Wim Langenhoff (1943-2018) en Helma Veugen de kazemat herontdekken waar Beuys zijn Aktion im Moor hield en hoe Wim Langenhoff in 2010 ter ere van Beuys de performance naspeelde. Van Beuys in het Peelmoeras zijn prachtige foto’s gemaakt door de Italiaanse fotograaf Gianfranco Gorgoni. Die zijn te zien in Museum Klok en Peel én als ultieme beloning voor de klim op de bovenste verdieping van de nieuwe uitkijktoren Belfort Vossenberg tussen Asten en Meijel.
Landschapstriënnale 2021
Brabant kent een lange traditie van kunstenaars die reageren op de natuur en het landschap van de provincie. Mooie voorbeelden vind je in de route-app Brabant Vertelt en op de website van Kunstloc. Ik verheug mij op de Landschapstriënnale, die in april in het Van Gogh Nationaal Park van start gaat. Bij dit festival komen ontwerpers, bewoners, ondernemers, kunstenaars en beleidsmakers bij elkaar om te praten over de toekomst van het Brabantse landschap. Kunstloc adviseert hierbij en verbindt de partners van de triënnale aan kunstenaars en ontwerpers. Het kunstprogramma vormt de rode draad in de programmering. Eén van de thema’s die uitgebreid aan bod komt is Helend Landschap, over de helende kracht van landschap, natuur en kunst. Kunst kan de natuurervaring versterken, zorgen voor bewustwording, verhalen vertellen, het oog strelen of de weg wijzen.
foto links: Tentoonstelling Belfort Vossenberg- foto: Helma Veugen. foto rechts: performance van Wim Langenhoff voor de Beuys-kazemat - foto Piet Snijders.
Een nieuwe route
Verschillende kunstprojecten die tijdens de triënnale aan bod komen zijn ondersteund met een bijdrage uit de impulsgelden van de provincie Noord-Brabant. Om twee voorbeelden te noemen: kunstenaar Juul Rameau ontwerpt in haar project Garden of Abundance objecten die je bewust maken van je positie in de natuur. En op Landpark Assisië ontwerpt Neeltje ten Westenend voor het project Common Ground een ‘helend wandelpad’. Kunstloc gaat bovendien in samenwerking met Brabant Vertelt en boswachter Frans Kapteijns een route ontwikkelen rond het thema Helend Landschap. Daarbij wordt niet alleen verteld hoe de natuur ons kan helen, maar ook welke plekken door de mens geheeld moeten worden omdat we er onzorgvuldig mee omgaan. Zoals Joseph Beuys Kassel heelde door er 7000 bomen te planten.
Meer weten over kunst en natuur?
Neem contact met mij op.
Liesbeth Jans
Liesbeth schreef dit blog als adviseur van Kunstloc Brabant. Inmiddels geniet ze van haar pensioen.
