“Het leven is niet rechtvaardig”. Dat zegt Nina Pontieux in het videoportret dat het Bredase duo Martin en Inge Riebeek van haar maakten. Ze leefde gezond en kreeg toch kanker terwijl haar leeftijdsgenoten het ervan namen en volop rokend en feestend van het leven genoten.
Empathie
Het indringende videoportret van Nina is onderdeel van het levenswerk The Essential van de Riebeeks. Al ruim 10 jaar reizen ze de wereld rond op zoek naar wat we gemeen hebben als mens. Inmiddels hebben ze al meer dan 500 portretten van mensen uit 23 verschillende landen gemaakt. De kunstenaars stellen hen steeds dezelfde vraag: wat is op dit moment de essentie van jouw leven? Ze doen dit om empathie te bevorderen in deze individualistische wereld. “We zijn te veel gefixeerd geraakt op onszelf in deze neoliberalistische wereld”, vertelt Martin Riebeek. Hij maakt zich grote zorgen om hoe de wereld eruit zal gaan zien voor de jongeren van nu waarvan er velen te kampen hebben met depressie.
Nina Pontieux (links) en Bregtje Knaap (rechts)
Herziening GGZ
Psychiater Damiaan Denys verwoordt het mooi in zijn boek “Het tekort van het teveel”. Hij geeft in dit boek een inkijk in het Nederlandse GGZ-zorgstelsel waar steeds meer geld in wordt gepompt. Hij stelt dat je als mens een “product” geworden bent. Je moet jezelf verwezenlijken, in je werk en privé. En dat vooral uitstralen op social media. Als je tegenslag hebt, ligt het aan jezelf, had je maar beter je best moeten doen. En aangezien niemand de regie over zijn leven heeft, krijgen we allemaal te maken met onverwachte zaken, problemen, ziektes en tegenslagen. En doen we massaal een beroep op de GGZ. Denys pleit voor een herziening van het zorgstelsel, onze blik op wat “normaal” is en meer aandacht voor zingeving in ons dagelijkse leven. Kunst kan daar een rol in spelen. En dan komen we ook op de rol van de kunstenaar.
Kunst en betekenisgeving
In 2019 heeft Kunstloc Brabant het initiatief genomen met LKCA en CultuurOost om te werken aan een landelijke beweging Kunst is Gezond!. Een uitspraak die zeker toelichting behoeft want je zou kunnen denken, waar wordt de kunst nu weer voor ingezet? Als we het niet meer weten roepen we de kunst aan als wondermiddel. Maar kunstenaars kunnen verschillende rollen spelen in onze maatschappij, zoals de Riebeeks doen. Psychiater Jim van Os verwoordt hun rol in de inleiding van het boek The Essential dat in 2020 uitkwam tijdens de tentoonstelling “Save me from this cold” in het Stedelijk Museum Breda. Hij gebruikt de video’s van de Riebeek in zijn colleges. Als hij het heeft over psychoses en kunst zegt hij dit:
“De Riebeeks kunnen naar mensen kijken zoals wij in de psychiatrie zouden móeten kijken. Zij zien de mens, ieder met zijn eigen verhaal, niet een patiënt waarbij we alleen maar criteria afvinken om tot een kloppende diagnose te komen. Het is voor ons heel zinvol om samen te werken met kunstenaars. Want ook zij zijn bezig met betekenisgeving, op een manier die ook veel verder gaat dan we normaal gesproken doen. Psychose en creativiteit liggen heel dicht bij elkaar, waardoor veel kunstenaars zich beter kunnen verplaatsen in de ervaring van psychose. Het experiment met Martin en Inge Riebeek is wat mij betreft geslaagd. We zijn nu aan het onderzoeken of hun werkwijze ook door andere ervaringswerkers en kunstenaars kan worden toegepast. Dan niet als kunstproject, maar wel als een narratieve methode bij het herstel na een psychose.”
Videoportretten
De videoportretten van de Riebeeks zijn in vele museumcollecties te zien zoals het Museum van de Geest. Hieronder zijn tot 15 juli deze twee portretten te zien van Nina Pontieux en Bregtje Knaap. Liefde is het centrale thema. Niet te koop maar wel essentieel.
Meer weten over Kunst is Gezond?
Kijk op onze kennispagina en abonneer je op onze nieuwsbrief.
