Hoe betrek je als documentairefestival kinderen en jongeren? Hoe maak je aanbod waarbij je hen in aanraking laat komen met kunst en cultuur? Documentairefestival Beholders deelt in dit inspiratie-artikel hun tips en ervaringen.
Kinderen en jongeren helpen hun persoonlijkheid te vormen door de aanraking met kunst en cultuur. Dat is wat cultuureducatie volgens documentairefestival Beholders; documentary dialogues zou moeten doen. Niet voor niets zet Beholders in op educatie met een uitgebreid programma voor scholieren en studenten. Dit jaar komt er bovendien voor het eerst ook een educatieprogramma voor het basisonderwijs.
Geschreven door: Maartje van Roessel
Impact vergroten
“Bij Beholders bieden we bezoekers graag een gezonde dosis blikverruiming”, vertelt Ellen Kooijmans van Beholders. “Naar aanleiding van onze documentaires gaan ze met elkaar in gesprek. Ze delen ervaringen, er worden verschillende perspectieven belicht en gedachten uitgewisseld. Met het educatieprogramma willen we de impact van ons festival vergroten. We willen niet alleen volwassenen aan het denken zetten, maar juist ook jongvolwassenen, jongeren en kinderen. De documentaires en bijpassende werkvormen dagen de leerlingen uit om na te denken over wat ze hebben gezien. Wat vind ik daarvan? Hoe is dat voor mij? Hoe is dat voor iemand anders? De afgelopen jaren hadden we al educatieprogramma’s voor scholieren van het middelbaar onderwijs en studenten van de hogeschool. Dit jaar nemen voor het eerst ook basisschoolleerlingen deel. Educatie speelt op die manier een steeds grotere rol binnen ons festival.”
“Na afloop van het educatieprogramma van vorig jaar sprak ik een moeder van een meisje dat aanwezig was geweest bij de film De Dansende Man”, vervolgt Ellen Kooijmans. “Dat meisje had heel bewust gekozen voor die documentaire. Haar moeder vertelde me hoe fijn haar dochter het had gevonden. Ze noemde daarbij vooral ook het gesprek dat na afloop ontstond met andere leerlingen, over schaamte, durven en angst. Dat leerlingen daarmee thuiskomen, dat het ze nieuwe inzichten geeft, het gevoel dat ze zichzelf kunnen zijn of dat er meer begrip ontstaat voor een andere kijk op dingen: ik vind het geweldig dat we daar als festival een steentje aan bij kunnen dragen!”
Nauwe samenwerking met culturele partners
Het educatieprogramma van Beholders wordt in nauwe samenwerking met partners uit het vakgebied ontwikkeld. Zo zijn Cultuurkade Meierijstad, Phoenix Cultuur, verschillende makers en de scholen en onderwijsinstellingen betrokken. “Cultuureducatie gaat niet alleen over leren dansen of schilderen, het gaat over het vormen van je persoonlijkheid”, zegt Ilona van den Koedijk van Cultuurkade. “Kunst, of in dit geval documentaire, is een medium om bij jezelf te komen. En omdat je met elkaar in gesprek gaat, leer je óók iets over de ander. En over de wereld. Je verruimt je perspectief, je leert je in een ander verplaatsen.”
Vragen stellen
Wat zou jij willen proberen dat je eigenlijk niet durft? Denk je dat het nog goed gaat komen met het klimaat? Waar wil jij voor vechten; wat stimuleert jou om er 100% voor te gaan? Zit jij dagelijks meer dan 3 uur op social media? Strijd jij ook ergens voor terwijl je ouders daar anders over denken? Het zijn slechts enkele van de vele vragen tijdens het educatieprogramma van Beholders 2022 aan bod kwamen.
“Het gaat er niet om dat er antwoorden gegeven worden”, zegt Martijn Winkler daarover. Hij was met zijn documentaire #Tagged vorig jaar aanwezig tijdens het educatieprogramma van Beholders voor middelbare scholieren. “#Tagged gaat over de haat-liefdeverhouding van mensen met hun telefoon. Ik wil met deze film geen antwoorden geven. Ik wil alleen de vraag stellen: vinden we dit oké?
Sommige dingen in onze maatschappij zijn zo alomtegenwoordig dat we vergeten dat we er ook vragen bij kunnen stellen. Cultuur helpt daarbij. Cultuur kan je wakker maken. In dit geval geeft mijn documentaire een gerichte prikkel om met elkaar te praten. Het bredere maatschappelijke thema betrek je op jezelf. Door dit soort gesprekken te voeren met leerlingen, landt er ergens iets. Zij zijn de volwassenen van de toekomst. Voor ons als volwassenen is dat belangrijk, maar zij groeien nú op met deze technologie, vooral voor hén is dit heel erg relevant.”
Non-stop kijken en luisteren
Ook Jamie Bongers, docente Maatschappijleer op het Zwijsen College in Veghel, is enthousiast. Zij was tijdens het educatieprogramma van Beholders 2022 met een groep leerlingen bij de documentaire Candy, A Skater’s Mind. Een film over Europa's beste vrouwelijke skateboarder Candy Jacobs en haar voorbereidingen op de Olympische Spelen. Naar aanleiding van de film en onder begeleiding van een moderator gingen de leerlingen in gesprek met de maker Ruud Lenssen en met elkaar. Vervolgens gingen ze aan de slag met een opdracht: ze moesten zichzelf tekenen. Niet op basis van hun uiterlijk, maar op basis van hun interesses, hobby’s en passies.
“Zowel ik als mijn leerlingen waren blij verrast door de opzet van het programma”, vertelt Jamie Bongers. “Mijn leerlingen hebben non-stop een uur gekeken en geluisterd: ik heb geen telefoon gezien en niemand kletste. Wat ik zou willen dat ze hiervan opsteken, is dat het mogelijk is om iets te bereiken, als je maar wil. De passie van Candy voor skateboarden maakte iets bij hen los. En de bijbehorende opdracht heeft ze vervolgens écht aan het denken gezet, dus ik denk zeker dat er iets is gevallen bij ze. Het maakt ze bewust en daagt hen uit om zichzelf de vraag te stellen: wat wil ík eigenlijk bereiken?”
Terry Emons, Cultuurcoördinator op het Fioretti College in Veghel, was vanaf het begin betrokken bij het educatieprogramma van Beholders. “Mits goed uitgevoerd, is dit waanzinnig waardevol”, vindt hij. “Ik heb al zó veel mooie dingen gezien gebeuren. Zo werd in 2021 binnen het programma de documentaire ‘Shadow Game’ vertoond, waarin tienervluchtelingen worden gevolgd op hun reis dwars door Europa. Een paar dagen na die voorstelling kwam er op school een jongen naar mij toe: ‘Meneer, we hebben nu die documentaire gezien, maar weet je wel dat dat op de grens van Polen en Wit-Rusland nú, op dit moment, gebeurt? Daar zitten nu ook mensen vast!’ Toen wist ik: hier is iets gebeurd, er is bewustwording gekomen van dit thema. En als hij dit nu opmerkt en het zegt, dan zijn er zéker ook meer leerlingen die dit ook zo hebben ervaren. En dat is winst.
Want het gaat bij deze jongeren om de ervaring. Ze hebben het ervaren, ze hebben het erover, met elkaar, of thuis, of ze hebben het er niet over, maar zien iets op het journaal… en dat linken ze aan zo’n ervaring. Dat is echt een leermoment. Bovendien hadden de meeste van mijn leerlingen voordat ze naar Beholders kwamen nog nooit écht naar een documentaire gekeken. En als je nooit met iets in aanraking bent geweest, dan wéét je ook niet of je het mooi vindt. Door er daarna ook nog over te praten, kun je erachter komen: wat precies vond je dan leuk? En dan kun je vervolgens op zoek naar vergelijkbare ervaringen, die je ook leuk vindt. Zo kun je je wereld gaan verbreden.”
Beholders
Beholders; documentary dialogues vindt dit jaar plaats van 4 t/m 8 oktober op verschillende locaties in Meierijstad (Schijndel, Veghel, Sint-Oedenrode).
Het educatieprogramma van Beholders is van 2 t/m 6 oktober, dit jaar zit het programma volgeboekt dus is het niet meer mogelijk om deel te nemen.
Wil je als school eventueel volgend jaar aanhaken, neem dan contact op met info@beholders.nl, t.a.v. Ellen Kooijmans.
Maartje van Roessel
Tekstschrijver bij Beholders
