Half februari organiseerden wij een werkplaats over diversiteit en inclusie in de Brabantse cultuursector. Onze Verkenners voor dit thema, Jeannau Jean Louis en Mandela Wee Wee, presenteerden zichzelf en stelden hun gasten voor: Hind Hakki, Wensly Francisco en Yasmin Rustom. Het was een goede en enerverende middag die veel gedachten en vragen opriep. Simone Vos schreef voor ons een reflectie. Die kun je hier lezen. Mandela Wee Wee plaatste naar aanleiding van de werkplaats op zijn social media de woorden: Without diversity, you die … Without inclusion, you destroy … Klinkt dat intens? Misschien … Let that marinate … en probeer je eigen antwoorden te geven op wat die woorden kunnen betekenen.
Includeren kun je leren
Inderdaad, de woorden van Mandela klinken intens. Terecht, want de urgentie is hoog. In de werkplaats lag het accent op racisme. Maar diversiteit gaat ook over gender, leeftijd, opleiding en kansenongelijkheid. En inclusie is iets heel anders dan af en toe iets leuks organiseren voor jongeren of ouderen, of voor groepen met een andere culturele achtergrond. Inclusie gaat over het ontwikkelen van een levenshouding en werkwijze waarbij ieder mens als individu wordt gezien en een gelijke kans krijgt. Het gaat om de vaardigheid je in te leven in de ander en nieuwsgierig te blijven naar wat die jou kan vertellen. Het gaat erom dat je je bewust bent van je maatschappelijke positie en dat ook jij geneigd bent om vanuit aannames te handelen en te kiezen voor de bekende weg. Want dat is de veilige, vertrouwde keuze. Terwijl we al lang weten dat organisaties, commissies, besturen, programma’s en samenwerkingsverbanden sterker worden als ze divers zijn. Ik zie deze werkplaats als het begin van een lang gesprek, maar vooral ook van acties. Want ja inderdaad - zoals we met elkaar concludeerden - we praten er al heel lang over.
Het belang van cultuur
Om je in te leven in de ander is verbeeldingskracht nodig. Om vastgeroeste structuren te veranderen is creativiteit nodig. Er zijn structuren gegroeid die door een dominante groep - degenen met de intussen spreekwoordelijk geworden 7 vinkjes - zijn bepaald. Terwijl mensen zonder die vinkjes vaak interessanter en in ieder geval talrijker zijn. En ze schudden steeds meer aan de fundamenten van de 7 vinkjes. Gelukkig wordt steeds duidelijker hoe belangrijk creativiteit en verbeeldingskracht daarbij zijn. Ik zie steeds meer initiatieven waarbij de cultuursector gevraagd wordt te reageren op maatschappelijke vraagstukken. Kunstenaars worden uitgenodigd om mee te denken over van alles en nog wat. Dat doen ze vaak met alle kennis en passie die ze in zich hebben. En dan? Wat gebeurt er met al hun mooie ideeën? Beklijven die? Worden er fundamentele systeemveranderingen door in gang gezet, of gaat iedereen na het vertrek van de kunstenaar weer over tot de orde van de dag? Verbeeldingskracht en creativiteit zijn belangrijk, maar er is meer nodig.
links: D-Crew Dance Collective, rechts: publiek van de werkplaats, fotograaf: Joris Buijs
Een moeilijk te ontwarren kluwen
Ik betrap mijzelf erop dat ik de laatste jaren steeds bozer word rond 8 maart, de datum waarop we Internationale Vrouwendag ‘vieren’. Is dat mijn teleurstelling over de traagheid van fundamentele veranderingen? Wordt die boosheid getriggerd door de (gelukkig) toenemende aandacht voor grensoverschrijdend gedrag en vastgeroeste machtsverhoudingen? Door het steeds meer indalende besef dat alles met alles samenhangt? De klimaatcrisis, kansenongelijkheid, racisme, kolonialisme, gezondheid, de verdeling van macht en geld: het is een moeilijk te ontwarren kluwen, een systeem dat door de eeuwen heen is gegroeid en dat wereldwijd is vertakt. Maar ik wil mij niet laten leiden door boosheid en heb ook de overtuiging dat als we volhouden we stap voor stap steeds een stukje verder komen. Weliswaar langzaam, maar toch. Met Op Verkenning zijn we op zoek naar wat we nog niet weten, naar onze valkuilen en naar waar we te weinig aandacht aan schenken. Om vervolgens met verbeeldingskracht en creativiteit te laten zien hoe het anders kan.
Tip: schrijf je in voor de nieuwsbrief van de Code Diversiteit en Inclusie voor tips en de agenda van inspirerende bijeenkomsten, zoals de Masterclass van privilege naar verantwoordelijkheid op 23 maart.
Liesbeth Jans
Liesbeth schreef dit blog als adviseur van Kunstloc Brabant. Inmiddels geniet ze van haar pensioen.