Muziek in de zorg: therapie of kunst? Stel, je ligt in het ziekenhuis, weg van thuis in een onbekende omgeving met beperkte bezoekuren. De hoofdonderwerpen van de dag zijn ziekte, medicatie en herstel. Alles wijst erop: je bent een patiënt. Dan komt er een musicus binnen die een mooi muziekstuk voor je speelt. Even word je uit de ziekenhuissleur gehaald en voel je je weer ‘mens’. Dit is wat muziek in de zorg kan betekenen. Wanneer wij het hebben over ‘muziek in de zorg’, is muziektherapie een begrip waar je niet omheen kunt. Wat is het verschil tussen de inzet van professionele musici en muziektherapie? Waar ligt de scheidingslijn tussen therapie en kunst? Is het verschil wel zo zwart-wit? En wat is belangrijk wanneer je als professioneel musicus het zorgveld betreedt?
Live-muziek in de zorg
De afgelopen maanden liep ik als Health Humanities studente stage bij Kunstloc Brabant. De focus van mijn stage lag op het onderzoeken van de mogelijkheden en interesses voor live-muziek in de Brabantse ziekenhuizen. Tijdens mijn stage heb ik met veel mensen gesproken, van verpleegkundigen tot cellisten, vanuit Japan tot Ierland. Hierdoor heb ik overzicht gekregen van de verschillende organisaties, programma’s en onderzoeken die zowel wereldwijd als in Nederland op dit moment gaande zijn betreft live-muziek in ziekenhuizen. Deze inzichten zijn verwerkt in ons kennisdossier ‘Muziek in de zorg’. Tijdens mijn stage wilde ik mij graag focussen op live-muziek (ten opzichte van ‘recorded music’) in het ziekenhuis omdat dit een centrale(re) rol voor professionele musici biedt, een doelgroep waar Kunstloc Brabant zich ook voor inzet. Een mooi voorbeeld van hoe een samenwerking tussen musici en ziekenhuizen kan worden vormgegeven is onderzocht in het “Meaningful Music in Health Care (MiMiC)” onderzoeksproject.
Waar houdt therapie op en begint kunst?
Wanneer het gaat over live-muziek in de zorgsector, denk ik al snel aan muziektherapeuten. Maar zij zijn dus niet de doelgroep van mijn onderzoek. Omdat ik helder wilde krijgen wat muziektherapie precies inhoudt gingen Atty Bax, Ingrid Ruijgh en ik in gesprek met twee vaktherapeuten. Zij konden duidelijk benoemen waar vaktherapie ophoudt en kunst (in dit geval muziek) begint. Tijdens het gesprek met muziektherapeut Anneke Naaijkens-Doek en beeldend therapeut Fransje Nolet kwam naar voren dat het bij muziektherapie vooral gaat om het behandelproces. Dit in tegenstelling tot ‘muziek in de zorg’ dat zich focust op de kunstzinnige beleving van de patiënt. Ondanks deze ogenschijnlijk duidelijke scheidingslijn bemerk ik dat er nog altijd overlap is in deze definities: muziektherapeuten zijn namelijk ook bezig met de kunstzinnige beleving van de patiënt. Ik denk dat dit grijze gebied een plek is die mogelijkheden biedt voor een samenwerking tussen muziektherapeuten en musici in de zorg. Een voorbeeld kan zijn dat patiënten die na een ervaring met een muziektherapeut behoefte hebben aan meer muziek in hun zorgtraject vervolgens gebruik kunnen maken van ‘muziek in de zorg’ of vice versa.
Authenticiteit van musici
Ook sprak ik met Monique Bussmann, onderzoeker naar onder andere muzikale ontmoetingen tussen musicus en patiënt en wat deze vervolgens bij de zorgprofessionals en andere medewerkers teweegbrengen. Monique vertelde tijdens de opening van het Arts for Health Centre afgelopen april dat het als kunstenaar belangrijk is om “niet je artistieke ziel te verkopen” wanneer je het zorgveld betreedt. Door de verschillende gesprekken die ik voerde denk ik dat de kracht van de kunstenaar ligt in de esthetiek van de kunst en dat je daar mensen mee kunt raken. De kracht van muziek in de zorg heb ik zelf in de Bach Praktijk van Sounding Bodies ervaren. Wat ik bijzonder vond aan dit bezoek is het gevoel en de passie die de musicus voor haar vak liet zien en horen. Dit voorbeeld van live-muziek in de zorg gaf mij rust en vrijheid dat leidde tot zelfreflectie. Deze ervaring is voor mij een bevestiging dat het van groot belang is dat musici hun eigen authenticiteit ontwikkelen en behouden als zij in de zorgsector willen musiceren.
Overlappend werkveld
Graag zou ik aan musici die interesse hebben om hun professie in de zorg te beoefenen willen meegeven dat het belangrijk is een gevoel te ontwikkelen voor de zorg. Net als een bewustzijn te hebben van het deels overlappende werkveld van muziektherapeuten dat mogelijkheden voor samenwerking biedt. Tegelijkertijd is het belangrijk dat musici hun artistieke authenticiteit bewaken. De kunst en kracht van ‘muziek in de zorg’ is nu eenmaal meer dan het ‘toedienen’ van muzikale prikkels, het is een kunstzinnige beleving.
Yrene Kerckhaert studeert aan de Master Health Humanities in Tilburg. Tijdens haar stage bij Kunstloc Brabant onderzocht ze de mogelijkheden voor en interesse in live-muziek in Brabantse ziekenhuizen.
Meer weten over muziek in de zorg?
Neem contact met een van ons op.
