Brabant bezorgd over gehavende culturele sector

Gevolgen voor de Brabantse cultuursector

Ruim een kwart van de culturele instellingen en kunstenaars komt in de financiële problemen. Zes op de tien culturele instellingen en zeven op de tien kunstenaars verwachten in 2020 minder dan 70 procent van hun omzet te hebben behaald. Die inschatting is gebaseerd op de eerste drie kwartalen van 2020, de situatie is waarschijnlijk nu nog ernstiger door de aangescherpte maatregelen. Bijna tweederde van de Brabanders vindt het erg als initiatieven en gezelschappen door de coronacrisis failliet zouden gaan, en de helft van de Brabanders kan niet wachten tot ze weer fysieke culturele activiteiten kunnen ondernemen.  

De coronacrisis laat ook de creativiteit en veerkracht van de cultuursector zien. Er worden allerlei interactieve manieren bedacht om cultuur te bieden, en dat wordt zeer gewaardeerd. Een derde van de Brabanders heeft online cultuur bezocht, maar slechts 8 procent van de bezoekers is bereid daarvoor te betalen. Voorlopig zorgen de alternatieven dus maar voor beperkte opbrengsten, en lopen de vaste lasten door. 

Ongeveer de helft van de culturele instellingen heeft aanspraak gemaakt op landelijke steunmaatregelen. Omdat deze steun vooral wordt besteed om te overleven, komt dit nauwelijks terecht bij artiesten en tijdelijke krachten. Vooral de situatie van zelfstandigen is daardoor nijpend. Kunstenaars en cultuurprofessionals teren in op reserves of het inkomen van een partner. Konden zij nog wel aanspraak doen op de eerste Tozo, in verband met de partnertoets is dat nu niet meer mogelijk. Noodgedwongen zoeken zij een (bij)baan buiten de cultuursector. Dit betekent dat ontwikkeling op cultureel vlak voor hen en voor hun publiek stokt.

Aanbevelingen en perspectief

Uit deze resultaten van het onderzoek naar de gevolgen voor cultuursector concluderen wij dat de rek eruit is. Zonder steunmaatregelen vallen er op korte termijn gaten in de culturele infrastructuur en verschraalt het aanbod. Voorkomen dat dit gebeurt is vele malen efficiënter dan later de schade te herstellen. Wij doen hiervoor drie aanbevelingen aan het culturele veld, beleidsmakers en overheden:  

1. zorg voor directe ondersteuning van zelfstandigen en betracht coulance voor culturele instellingen;  

2. richt maatregelen op een duurzaam herstel van de vitaliteit van de Brabantse culturele infrastructuur;  

3. en investeer in participatie van jongeren en andere kwetsbare groepen. 

Hoewel het overall beeld niet vrolijk stemt, vertoont de culturele sector ook veerkracht. Onze adviseurs zien vijf kansrijke ontwikkelingen in het culturele veld: 

1. versnelde innovaties met nieuwe productie- en presentatiepraktijken; 

2. brede erkenning van de betekenis van kunst en cultuur, met name voor welzijn; 

3. toenemende betrokkenheid van makers en ontwerpers bij maatschappelijke opgaven;  

4. een versnelde toepassing van digitalisering; 

5. veranderingsbereidheid door besef van de kwetsbaarheid van de culturele sector in het huidige bestel. 

Wij adviseren overheden, fondsen en beleidsmakers om samen met de cultuursector de gesignaleerde ontwikkelingen en trends te benutten voor de ontwikkeling van een nieuw overstijgend perspectief voor 2023 en verder.

De publicatie “Gevolgen van de coronacrisis voor de Brabantse cultuursector” is een tusseneditie van de tweejaarlijkse monitor Waarde van cultuur, waarvan de meest recente editie verscheen in 2020. Het PON & Telos en Pyrrhula Research Consultants hebben dit onderzoek verricht in opdracht van Kunstloc Brabant. Het advies “Een gehavende culturele sector” van Kunstloc Brabant is gebaseerd op dit rapport, rapportages van het door Kunstloc Brabant geopende Coronaloket, en informatie en ervaringen vanuit de actuele adviserings- en uitvoeringspraktijk.