Twaalf nieuwe cultuuraanjagers startten afgelopen voorjaar op verschillende plekken in de provincie met het ontwikkelen van culturele projecten. Gestationeerd bij 10 centra voor de kunsten, pakken zij lokaal de regie op het gebied van community art. Deze projecten zijn artistieke antwoorden op maatschappelijke vragen die leven bij bewoners of specifieke doelgroepen zoals zorgbehoevenden. Mestmag.nl doet een voorstelrondje.
Geschreven door Simone Vos, foto's door Irma Bulkens Fotografie
Brabant is landelijk gezien de koploper bij het inzetten van cultuurprojecten om de kwaliteit van samenleven te verbeteren. Zo opende de provincie in 2011 al het eerste Buurtcultuurfonds; een fonds om burgerinitiatieven op het gebied van cultuur te stimuleren. In Brabant zijn al bijna honderd projecten met deze Buurtcultuurfondsen gerealiseerd. Woningcorporaties, bewoners, makers, fondsen, onderwijs en overheden werken hier samen in het grootste community art netwerk van Nederland: Community Art Brabant. De leefbaarheid in wijken en cultuur zijn zo verbonden in een unieke samenwerking.
Wat zijn cultuuraanjagers?
Om de kwaliteit van deze projecten te waarborgen, zijn goedopgeleide kartrekkers en netwerkers van belang. Daarom zijn 12 cultuuraanjagers opgeleid en aangesteld bij Centra voor de Kunsten door heel Brabant. Deze aanjagers gaan de wijken in, leggen contacten, maken plannen, organiseren de financin en cordineren de uitvoer van de projecten. Ze volgden het afgelopen half jaar een intensief trainingstraject van CAL-XL (landelijk laboratorium voor kunst & samenleving), waarin ervaren makers en aanjagers als gastdocent hen leerden om een eigen project stap voor stap te ontwikkelen dat het verschil kan maken in een wijk of bij een doelgroep. De cultuuraanjagers leerden hoe ze op het raakvlak van kunst en maatschappelijke ontwikkeling projecten kunnen beoordelen, aanjagen en ontwikkelen. Daarnaast stond de ontwikkeling van vaardigheden en kennis voor het inzetten van community art projecten lokaal centraal.
Wat is community art dan?
Bij community art staat de verbinding tussen kunst en de samenleving centraal. Het is een kunstdiscipline, die artistieke kwaliteit heeft en een maatschappelijk belang dient. Dit gebeurt door kunstenaars, organisaties en buurtbewoners samen te laten werken en het doel ervan is onder meer nieuwe duurzame connecties in een wijk creren. Community art is bedoeld om de leefbaarheid in buurten te verbeteren, doelgroepen te empoweren en/of de identiteit van een gebied te versterken. In dit artikel stellen de cultuuraanjagers zich voor en vertellen ze over hun missie als cultuuraanjager in Brabant. Maak kennis met:
Lidwijn & Manita - De Muzerije - 's-Hertogenbosch
De Muzerije maakt vanaf 6 oktober plek voor het community art project De Boschveld 'Wereld' Keuken. Dit houdt in dat bewoners van de wijk Boschveld in Den Bosch in een tijdelijke, mobiele keuken hun favoriete recepten maken. Nieuwe wijkbewoners, die de taal nog niet eigen zijn, vinden hun weg naar de Boschveld wereldkeuken. Zij koken mee en leren al 'kokenderwijs' de Nederlandse taal. Aanjager van dit project is Lidwin van Grunsven. Ze vertelt over de cursus die ze volgden: 'Het was een cursus met veel inspirerende voorbeelden die zijn onderbouwd met een theoretisch kader. De cursusleiders hebben veel praktijkervaring en na deze cursus kon ik aan de slag in de wijk om met bewoners community art te maken.' Manita is aanjager bij het project Schaduw en Licht in de wijk 't Zand Noord West. In dit project gaan wijkbewoners meewerken aan de herinrichting van de verlichting van de wijk. Hierbij houden de bewoners met hun project ook contact met de gemeente, waardoor de community breed draagvlak krijgt. Tijdens de training voor cultuuraanjager leerde Manita te denken als doener en organisator. 'Alle aspecten die daarbij komen kijken, zijn aan bod gekomen. Nu heb ik het gevoel dat ik een overview heb, meer grip op de materie. Ik kom beter beslagen ten ijs bij de wijkprojecten en durf nu een groot project aan te pakken.'
Ineke van Dijk - Nieuwe Veste - Breda
Aanjager Ineke van Dijk is verbonden aan het Centrum voor de Kunsten in Breda: de Nieuwe Veste. Zij gaat hier als cultuuraanjager aan de slag en vindt de training die ze heeft gehad van grote waarde bij het delen van kennis. Over een jaar wil ze dit graag bereikt hebben: 'Ik zou graag zien dat de projecten een duurzame positieve invloed hebben op de wijken, bewoners en makers die er bij betrokken zijn. Daarnaast hoop ik dat we binnen een jaar deel zijn van een netwerk community art op lokaal en provinciaal niveau. Makers, instanties, culturele instellingen, wijkbeheerders, musea en bewonersinitiatieven die verbinding zoeken, kennis en vakmanschap delen en samenwerken aan nieuwe projecten.'
Wikke Peters - Centrum voor de Kunsten - Eindhoven
Wikke Peters is cultuuraanjager bij het Centrum voor de Kunsten in Eindhoven. Ze leerde tijdens de cursus dat je kunst en cultuur op allerlei manieren kunt inzetten, bijvoorbeeld in het vormgeven van processen en tradities. 'Kunst is breed inzetbaar: soms is het een smeermiddel en dan weer een breekijzer. Verbindingen tussen mensen en groepen mensen zijn belangrijk.' Ze heeft veel aandacht voor de functie van community art voor bewoners van wijken: 'Ik wil bij bewoners met wie ik projecten doe, het gevoel versterken dat zij zelf invloed hebben op hun woon- en leefomgeving. Door fysieke verandering, maar ook door nieuwe contacten en een nieuwe manier van kijken naar hun omgeving.'
Susanne Dumoulin - MIK - Schijndel
Bij het MIK in Schijndel is Susanne Dumoulin gestationeerd. Tijdens de cursus leerde Susanne om de plannen voor community art projecten te toetsen aan het theoretisch kader. 'Je hebt met heel veel verschillende partijen te maken en met behulp van de geleerde methodiek kun je goed bekijken of je aanpak past bij de gestelde doelen. Ik wil in de Meierij community art projecten opzetten.' Tijdens de cursus leerde Susanne om van inspirerende verhalen van kunstenaars mooie plannen te maken. Hoe ziet zij dit over een jaar voor zich? 'Dan hopen we dat we terug kunnen kijken op drie geslaagde projecten in de gemeentes Schijndel, Sint-Oedenrode en Sint Michielsgestel. We willen dat onze regio weet dat MIK fantastische dingen doet in de wijk. Binnen MIK hopen we ook een enthousiaste community te creëren die verder wil werken aan projecten bij MIK in de Wijk.'
Judith & Sandra - Art-Fact en Factorium - Tilburg
Judith en Sandra zijn beiden cultuuraanjagers in Tilburg, bij Art-Fact en Factorium, die gedeeltelijk samenwerken binnen dit project. Judith heeft in de cursus geleerd goed na te denken over het doel van het project en de groep die ze wil bereiken. Over een jaar wil ze dit hebben bereikt: 'Ik wil in ieder geval twee mooie Buurtparades hebben gerealiseerd, waarover iedereen die betrokken was heel enthousiast is. Verder wil ik nog dit jaar een bijeenkomst organiseren met en voor andere potentile partners in community art in Tilburg.' Sandra heeft van de cursus opgestoken dat het buurtnetwerk van het allergrootste belang is bij het slagen van het project. Over een jaar wil ze graag dat er een structureel plan ligt en een netwerk is voor tenminste 4 jaar waarbinnen buurtcultuurprojecten gerealiseerd kunnen worden. 'Ik hoop dan zover te zijn dat we in Tilburg een team van kunstenaars klaar hebben staan om een voortrekkersrol in de uitvoering van de projecten op zich te nemen. Ik ga mijn best doen om het karakteristieke tegendraadse van Tilburg ook in de buurtcultuurprojecten tot bloei te laten komen. Dat tegendraadse is waarom ik namelijk van Tilburg houd', aldus Sandra.
Rita - De Aleph - Drunen
Rita is cultuuraanjager bij De Aleph in Drunen. Zij volgde de cursus voor community art in de zorg en voor community art in de buurt. 'Ik heb geleerd te ontdekken waar vraag naar is in de samenleving' , vertelt ze. 'Door te praten met betrokkenen en ze te begrijpen, tussen de regels doorlezen en horen wat er werkelijk aan de hand is. Community art projecten zijn hierbij erg belangrijk.' Over een jaar ziet Rita zichzelf nog volop met de community art projecten werken. 'Ik heb projecten die nu al zijn gestart en waarmee ik druk bezig ben. Maar volgend jaar komen er weer nieuwe projecten in de wijk en in de zorg en daar ben ik ook bij betrokken.'
Nnke - H19 - Oosterhout
Ninke heeft als cultuuraanjager haar standplaats bij H19 in Oosterhout. 'De cursus heeft mij een frisse blik op de bestaande mogelijkheden gegeven. Ik heb nieuwe contacten gelegd naar aanleiding van de studieopdrachten en ik heb herontdekt dat het heel belangrijk is om ergens aanwezig te zijn en op het werkveld met mensen af te stemmen welke gedeelde dromen en kansen er liggen. Kunst maakt de wereld mooier en als cultuuraanjager probeer ik de kansen die als gloeiende kooltjes liggen te smeulen aan te wakkeren tot een flink vreugdevuur.' Ze ziet zichzelf over een jaar nog steeds partijen met elkaar verbinden en de culturele dynamiek in gang houden: 'Over een jaar wil ik graag dat de mensen die in aanraking geweest zijn met de projecten als ambassadeur en steen-in-de-vijver fungeren. Ik wil dat de eerste projecten met succes zijn afgerond en de maatschappelijke vragers inzien dat een artistiek antwoord nieuw perspectief kan geven.'
Simone Vos
Freelance journalist & schrijver+31 6 22 15 14 30
