Aan de kunstacademies in Brabant studeren jaarlijks tientallen studenten af met werk dat barst van de potentie. Wij visten vier krenten uit de creatieve pap: kunst en design van aanstormend talent dat volgens ons niet aan je aandacht mag ontsnappen. Deze week in de spotlight: Rona David en Matilde Boelhouwer.
Geschreven door: Grete Simkuté
Rona David: de zin van het leven en een pot augurken
In haar videocompilatie All this fuss over a jar of pickles? voert Rona David de augurk op als een metafoor voor het menselijk bestaan. Ze vraagt: kan elk object (zelfs een pot augurken) betekenisvol worden als we de betekenis manipuleren met taal? Een project over de rol van taal in design.
“Look at us pickling. Look at us closer. We’ve been placed in this jar some time ago, we don’t know why. We are assuming that whoever brought us here had their reasons. After all, everything happens for a reason.” Zo begint de videocompilatie waarmee Rona in 2021 afstudeerde aan Design Academy Eindhoven. We kijken elf minuten lang naar een verzameling beelden waarin augurken de hoofdrol spelen. We horen voice-overs die filosoferen over de zin van het leven. “Nee,” zegt een stem. “Niet alles gebeurt met een reden. Er is geen plan, het universum geeft geen bal om ons. Dingen gebeuren niet om een reden, het is simpelweg een willekeurige samenkomst van tijd en plaats. Toeval.” Beelden van potten augurken, tanden die in augurken bijten, voeten die op augurken stampen, trekken in een koortsachtig tempo aan ons voorbij. Absurdistisch? Best wel. Fascinerend? Zeker.
Tussen betekenis en betekenisloosheid
“Het begon met een fascinatie voor de grenzen aan onze kennis,” vertelt Rona over haar project. “De filosoof Wittgenstein verwoordde dit het beste toen hij zei: ‘de grenzen van mijn taal zijn de grenzen van mijn wereld.’ Hoe meer ik erover nadacht, hoe meer ik besefte dat taal niet alleen een communicatietool is, maar ook een betekenisgever. Door taal kunnen we de zin van ons leven begrijpen én vormgeven.” Dat leverde David tegensprekende vragen en gedachten op. “Hoe kunnen we het leven begrijpen als het inherent betekenisloos is? Maar iets kan nooit echt betekenisloos zijn; door te zeggen ‘het is zonder betekenis,’ geef je het juist betekenis.” Rona zocht naar een metafoor om die complexe noties van betekenis en betekenisloosheid te verwoorden en vond die, jawel, in een pot augurken.
Readymade beelden
De pot augurken is het leitmotiv van haar videocompilatie, die gemaakt is uit bestaande beelden en geluidsfragmenten. Ze raakte geïnspireerd door kunstwerken uit de jaren zestig en zeventig, bijvoorbeeld van kunstenaar John Baldessari, waarin tekst en beeld gecombineerd worden en een compleet nieuwe betekenis krijgen. “Omdat het gaat over een erg abstract thema – de zin van het leven – vond ik het fijn om te beginnen met materiaal dat al bestaat. Anders zou ik verloren zijn,” lacht ze. Beelden van augurken waren er legio en ze vond hoe langer hoe meer gelijkenissen tussen de condition humaine en de augurk. “Zoals de augurk ronddrijft in een pot, zo drijven wij mensen eigenlijk ook rond. We begrijpen niet waar we in ronddrijven, we weten het niet. Eigenlijk is ons hele leven een soort wachttijd tussen geboren worden en sterven. Zo ook voor de augurk; die wacht tot hij wordt opgegeten.”
Vrijheid
Door het project is Rona bewuster gaan nadenken over haar werk als designer en de rol van taal. “Ontwerpers spelen met taal, zo kunnen we onze ideeën communiceren. Voorheen gebruikte ik taal om een oplossing te vinden voor concrete problemen, bij dit project ging ik meer uit van een filosofisch probleem. Ik besef nu nog beter dat wij zelf betekenis geven aan dingen. Wij zijn de ontwerpers van ons eigen bestaan. Dat geeft mij als designer en als persoon veel vrijheid.”
Matilde Boelhouwer: poëtisch design voor de insectenpopulatie
De insectenpopulatie nam de afgelopen 25 jaar af met maar liefst 75 procent. Als oplossing voor dit prangende probleem, ontwierp Matilde Boelhouwer Insectology: Food for buzz. Deze reeks kunstmatig bloeiende bloemen dient als noodvoedselbron voor de top vijf van bekendste bestuivers.
Als kind was ze al gefascineerd door de natuur, vertelt Boelhouwer. “Ik wilde alles weten over dieren en planten. Toen ik later naar de kunstacademie ging, kreeg die fascinatie een plek in mijn ontwerpen. Nu richt ik me op issues van de huidige tijd, zoals voedseltekorten en duurzaamheid.” Want meer producten hoeven er niet ontworpen te worden, vindt Boelhouwer. Nieuwe oplossingen, die hebben we wél nodig. “Ik ben ervan overtuigd dat ontwerpers hun ego aan de kant moeten zetten en met de informatie die er is, vanuit de wetenschap, antwoorden moeten proberen te vinden voor prangende vraagstukken. Die twee werelden moeten meer gaan overlappen.”
Insectology: Food for Buzz, Janneke van der Pol, Bee Flower
Buiten de lijntjes denken
Zo ontstond ook haar project Insectology: Food for buzz. Een paar jaar geleden hoorde Boelhouwer van de zorgelijke afname van vliegende insecten. “De wetenschap leverde die droge hap informatie met de mededeling dat er meer diversiteit in bloemen moet komen. Mijn reactie was: hoé dan? En precies in die ruimte kunnen ontwerpers van pas komen. Zij denken buiten de lijnen van wat er volgens de wetenschap kan en wat er al is.” Zo gezegd, zo gedaan. Samen met biologen en biodiversiteitsspecialisten deed Boelhouwer onderzoek naar hoe nieuwe insectenpopulaties gestimuleerd kunnen worden in een verstedelijkte omgeving. Hoe geef je insecten te eten op een plek waar niks kan groeien? En hoe vertel je ze dat ze iets kunnen eten dat ze niet gewend zijn? Als antwoord op deze vragen ontwikkelde ze een serie altijd-bloeiende kunstmatige bloemen voor The Big 5 onder de bestuivers.
Bloemen voor de urban jungle
De bloemen bestaan uit lasercut polyester blaadjes, een klein 3D-geprint reservoir en een holle 3D-geprinte stam. In het reservoir wordt regenwater opgeslagen, gemixt met suiker en weer omhoog gepompt zodat de insecten ervan kunnen drinken. Elke kunstmatige bloem sluit aan op de behoeften van één bepaald insect. Zo valt de bloem voor bijen op dankzij de contrasterende paarse en gelen tinten: kleuren die bijen goed kunnen zien. Natuurlijk is diversiteit creëren in echte bloemen de beste oplossing, geeft Boelhouwer toe. Maar tot die tijd moet er wel gehandeld worden. Door klimaatverandering, verstedelijking en steeds meer betegelde tuinen, bloeien er steeds minder bloemen – en zijn er als gevolg steeds minder insecten. Boelhouwers kunstmatige bloemen dienen als een soort noodvoedselvoorziening, zodat insecten de afstand kunnen overbruggen naar gebieden met echte bloemen.
Onzekerheid als kracht
Aanvankelijk waarschuwden wetenschappers Boelhouwer dat insecten hier nooit in zouden trappen. Ze hadden het mis: de kunstmatige bloemen functioneren zoals bedacht. “Ik ben officieel geen bioloog, maar juist door het stukje missende kennis, ben je sneller geneigd om het toch maar te proberen. Ik vind het mooi om die onzekerheid, het niet-weten, om te zetten in een kracht.” Insectology: Food for buzz wordt nog doorontwikkeld, zodat het hopelijk binnenkort op de markt kan verschijnen.
Meer talenten
Eerder verscheen deel 1 uit deze reeks met talent Dae uk Kim en het collectief LABELEDBY..
Brabant C
Dit artikel is geschreven door Brabant C en verscheen in fanzine #5. Het Brabant C fonds is een investeringsfonds waar initiatiefnemers van culturele projecten een aanvraag in kunnen dienen voor financiering. Brabant C streeft met het fonds naar een duurzame versterking van het cultuursysteem door op vernieuwende wijze te investeren in cultuurprojecten.
Grete Simkuté
journalist, copywriter, content creator
