“We vroegen onszelf af: wat kunnen we leren van deze kloosterordes? Daar kwamen drie kernwaarden uit: stil, sober en samen. Bij elk klooster paste één van die kernwaardes goed”, vertellen Carine en Trix van Vugt. Ze vormen één van de vijf Brabantse ontwerpers(duo’s) die meewerkten aan de ontwerpopdracht ‘Brabantse Kloostericonen’. Door draagbare souvenirs en bijbehorende prentkaarten te maken, geven de ontwerpers de kloosters een nieuw gezicht. Deze keer delen de zussen Van Vugt hun ervaring.
Geschreven door: Simone Vos
Kloosterleven
“In mijn werk ben ik al een hele tijd bezig met het thema ‘kloosterleven’. In de afgelopen jaren heb ik voor verschillende congregaties tentoonstellingen over hun geschiedenis ingericht, met de nadruk op het dagelijkse kloosterleven”, vertelt Carine van Vugt, ze is film- en tentoonstellingsmaker. “Daarnaast werk ik sinds 2008 samen met filmmaker Jeroen Neus in Lumineus. We hebben Stichting Verhalis opgericht, waarmee we culturele erfgoedprojecten maken, waaronder een filmserie met kloosterverhalen.”
Carine (links) en Trix van Vugt | Door: Henk van Mierlo | Noregt Creative Media
Perfecte aanvulling
Trix is Carines zus en werkt als ruimtelijk ontwerper en grafisch vormgever met nieuwe én oude technieken. Daarbij zet ze restmateriaal graag om in nieuwe ontwerpen zoals sieraden en kleine objecten. “We vullen elkaar perfect aan in dit project”, vertelt Trix. “We willen allebei die bijzondere verhalen doorgeven en laten zien wat er zo mooi is aan het kloosterleven.”
Kruidentuinen en pelgrims
Carine en Trix kregen de kloosters ‘Abdij Maria Refuge’ in Uden, de Kloosters ‘Sint-Josephsberg’ en ‘Sint-Antonius van Padua’ in Megen en het ‘Emmausklooster’ in Velp toebedeeld in dit project. “We zijn bij alle kloosters langsgegaan. We zijn een heel weekend op pad geweest met z’n tweeën. In het Emmausklooster hebben we overnacht”, vertelt Carine. “Dat was bijzonder, omdat we toen meteen meemaakten hoe het is om in een klooster te zijn. Je eet met z’n allen tegelijk en spreekt anderen, waaronder pelgrims. Dat is precies wat zo’n klooster en het kloosterpad losmaken.”
“Tijdens onze rondgang langs de kloosters werden we meteen geraakt door de kruidentuinen die bij de kloosters hoorden”, vertelt Trix. “We hebben overal een rondleiding gehad, behalve in Uden. Dat is een stilteklooster en op dat moment was het niet mogelijk om er naar binnen te gaan. Dus hebben we het museum en de tuin de tuin bekeken en verschillende bladeren, zaden en bloemen wat blaadjes verzameld. Vervolgens bleken alle vijf ‘onze’ kloosters mooie kruidentuinen te hebben: medicinaal, voor de keuken of als een religieuze jaarkalender.”
Kernwaarden: stil, sober en samen
“Wij stelden onszelf de vraag: wat kunnen wij leren van deze kloosterordes? We kwamen uit op drie kernwaarden: stil, sober en samen. En merkten dat er bij elk klooster een kernwaarde was, die daar het beste paste. Bijvoorbeeld in Megen, daar leven de franciscanen en clarissen in twee aparte kloosters in soberheid. Ze hebben drie geloften afgelegd waarin armoede, kuisheid en gemeenschap centraal staan. Ze leven in stilte met zichzelf. Dat stil staan en sober leven, vinden wij hele mooie waarden. Die mogen wel wat meer terugkomen in de huidige maatschappij”, vertelt Trix. “Zuster Chiara van klooster Sint-Josephsberg in Megen vertelde ons dat ze het klooster juist ook open wil stellen voor jongeren. Om hun waarden door te geven aan jonge mensen, dat is mooi om te zien”, zegt Carine.
Kruiden en stilte
“Zoals we sober goed vonden passen bij de kloosters in Megen, vonden we ‘stil’ passen bij Uden. Ook al zijn we er niet binnen geweest, hun manier van leven is gebaseerd op stilte. Dus dat was een logische keuze”, aldus Trix. “In Velp in het Emmausklooster zaten eerder kapucijnen, maar het is nu een plek voor retraites en voor pelgrims. ‘Samen’ staat hier centraal. De ontmoeting met anderen die op doortocht zijn of juist in het klooster komen voor rust.”
“Nadat we in Velp hadden overnacht, ben ik op de terugweg nog een keer langs het klooster in Uden gereden. In de artsenijtuin bij Abdij Maria Refuge stond bij elk kruid ook voor welk lichaamsdeel het goed was, dat vonden we interessant om mee te nemen in ons souvenir en daar heb ik toen aantekeningen van gemaakt”, vertelt Carine. “’Wat doen we nou met die kruiden?', vroegen we ons af. We hadden die kernwaarden ‘stil, ‘sober’ en ‘samen’ al snel gevonden en wilden de kruiden ook een rol laten spelen”, gaat ze verder.
Mandala's
“Eenmaal thuis heb ik wat geëxperimenteerd met tekeningen en vormen. Ik laser veel op de school waar ik lesgeef, een creatieve Mbo-opleiding in Utrecht. Dus dat vond ik interessant”, zegt Trix. “Via een zuster in Den Bosch die mandala’s van bloemen maakt, kwam ik op het idee om ons souvenir in mandala-vorm te maken.”
“Om de kruiden die bij de kloosters passen, te verwerken in het souvenir, hebben we bedacht om een patroon van onderdelen van het kruid als mandala te laseren op een knoop van gerecycled materiaal. Zo komt alles samen: het kruid dat past bij de kernwaarde van het klooster, het hergebruik én een draagbaar souvenir”, aldus Trix. “Voor het Emmausklooster en kasteelklooster Bronckhorst hebben we bijvoorbeeld het madeliefje gekozen, dat staat voor vriendelijkheid en is goed voor de stembanden en keel. Een mooie connectie met contact maken.”
Abdij Maria Toevlucht museum Krona Uden | Carine en Trix van Vugt | Door: Henk van Mierlo | Noregt Creative Media
Sociale betrokkenheid creëren
“We hadden het idee om de souvenirs met de kloosterlingen samen te maken, maar dat kon niet overal. Nu hebben we een samenwerking met Ambacht Centrum Grave in het kasteelklooster in Velp, waar mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt werken. Zij zagen de houten knopen waarop we de mandala’s laseren. Mooi dat we hen kunnen betrekken hierbij”, zegt Carine.
“Het is een heel dierbaar project geworden, omdat we dit samen hebben gedaan. We zijn nader tot elkaar gekomen en we hebben het als heel inspirerend ervaren”, zegt Trix. “Het is een mooi project waarin we veel liefde hebben gestopt.”
Ons Kloosterpad | Leonie Verbrugge
Over Brabantse Kloostericonen
Om de iconische Brabantse kloosters voor de samenleving te behouden, is het van belang om de betekenis van de kloosters telkens weer te laten zien. In opdracht van de provincie ontwikkelde C-mone in samenwerking met Kunstloc daarom de ontwerpopdracht ‘Brabantse Kloostericonen’. Dertig ontwerpers meldden zich aan en daaruit zijn er vijf geselecteerd. Deze Brabantse ontwerpers(duo’s) zijn gekoppeld aan vijftien kloosters die aan Ons Kloosterpad liggen. Wandelaars kunnen de souvenirs tijdens de wandeling langs het pad verzamelen. Dit is een wandeling langs vijftien kloosters in Noordoost-Brabant die tijdens het jubileumjaar eind april 2021 werd geopend. Bij elk souvenir hoort een prentkaart die de wandelaars naar dierbaren kunnen versturen.
In deze reeks over de Kloostericonen verschijnen vijf interviews met ontwerpers die meededen aan de ontwerpopdracht. Lees ook het verhaal van Marjolein Keijsper, van het ontwerpersduo TilburgsAns en van Daria Biryukova.
Kunstloc Brabant
Kunstloc Brabant is een kennisorganisatie die de culturele sector in Noord-Brabant stimuleert en deze in verbinding brengt met andere domeinen zoals de kloosters. De souvenirs dragen bij aan het toegankelijk maken van cultureel erfgoed en het overbrengen van de kloosterwaarden die ook voor de huidige samenleving van belang zijn. De verkoop van de souvenirs draagt bij aan het in stand houden van dit erfgoed. Kunstloc Brabant organiseert najaar 2021 nog andere activiteiten rondom het Kloosterjaar, kijk voor data op kunstlocbrabant.nl
Simone Vos
Freelance journalist & schrijver+31 6 22 15 14 30
