Mirjam van Tilburg, onderzoeker en docent aan de Master Kunsteducatie Fontys Hogeschool voor de Kunsten in Tilburg, bespreekt in haar column haar onderzoek naar de invoed van de coronacrisis op het werk van kunstvakdocenten.
Geschreven door: Mirjam van Tilburg
De rol van onderwijs
Afgelopen winter onderzocht ik met tien kunstvakdocenten de invloed van de pandemie op onze professie. Een paar kunstvakdocenten verzuchtten dat het onderwijs geen stabiele plek meer was. Terwijl voor sommige leerlingen school voor de pandemie juist hun enige stabiele plek was. Dit speelde tijdens de online periode met noodopvang, maar ook tijdens de halve lockdown, waar school eerder een doorluchtlocatie was dan een ontmoetingsplaats. Directie, leraren en leerlingen moesten continue schakelen en flexibel zijn. Daarmee is school regelmatig onduidelijk en onzeker. Die leerlingen voelden zich soms onzichtbaar en door al die onzekerheid onveilig. School is sinds covid-19 geen stabiele plek meer.
Kunst als verstrooiing
Covid-19 als gigantische destabilisator van het voortgezet onderwijs. Vervang Covid-19 door kunst en ik had twee jaar geleden een gat in de lucht gesprongen. Sterker nog, de afgelopen 15 jaar heb ik vaak gepleit voor kunst als verstrooiing in het onderwijs (Tilburg, 2013) en kunst als doorbreken van het vastzittende onderwijs (Tilburg, 2012-2018). En met mij velen anderen. Al sinds de jaren zeventig en zeker de afgelopen tien jaar. Tyson Lewis schreef bijvoorbeeld ‘Art has a specific function in the educational community: the sensorial destabilization’ (Lewis (2012, hfst. 5).
Pascal Gielen riep kunstvakdocenten op tot onderwijzen van disruptie (Gielen, 2015) Jorge Lucero onderschreef de visie van kunsteducatie als ministery of disturbance (Lucero, 2011, p. 17) De laatste publicatie van Emiel Heijnen en Melisse Bremmer bestond uit hoofdstukken als Hack en Break Boundaries. (Heijnen & Bremmer, 2020) Destabiliseren van de schoolse orde was tot ver in 2020 volgens velen een belangrijke functie van kunsteducatie.
Wat is de functie van kunsteducatie?
Nadat Covid-19 op brute wijze intervenieerde en na de gesprekken met kunstvakdocenten tijdens deze crisis ben ik anders naar het fenomeen destabiliseren gaan kijken. Die instabiele school destabiliseren, is dat nog wel de opdracht van kunsteducatie? Verandert de functie van kunst in onderwijs in tijden van crisis? Voor mij veranderde kunst in mijn dagelijks leven van uitdagende prikkel, naar houvast en noodzaak. Moet kunst dan in deze tijd juist de stabiele factor in school zijn? En is dit slechts tijdelijk en draait het straks weer terug? Of moeten we die tegenstelling loslaten en op zoek naar wat die functie dan wel kan zijn? Daarom deze vraag waarmee we de zomer kunnen ingaan: Wil jij dat kunsteducatie destabiliseert, stabiliseert of iets anders doet in 2021-2022?
Foto van de muren van de studio in Tilburg in november 2020
De Studio
Tien kunstvakdocenten forceerden ruimte voor kijken naar hun dagelijkse praktijk in november 2020 (Tilburg) en januari 2021 (Rotterdam). Het materiaal uit dit experimenteel project, in het kader van Mirjam van Tilburgs doctoraatstraject bij ARIA, vormt de basis voor een gesprek met Pascal Gielen (hoogleraar sociologie) en Gert Biesta (hoogleraar pedagogiek) in april 2021. De clips van de Studio's Speelruimte, Adempauze en Het vatten dit gesprek samen.
Meer informatie
Met veel dank aan de kunstvakdocenten: Esther Brouwer de Koning, Doreth Donkers, Dirk Hulsenboom, Irene Ulrich, Kim de Weijer, Sanne Avenhuis, Nadine van Hulst, Sheila Meijers, Inge Spaander en Ruben Tammer.
Mirjam van Tilburg is onderzoeker en docent aan de Master Kunsteducatie Fontys Hogeschool voor de Kunsten te Tilburg en woont in Rotterdam. Partners: Kunstloc, Kenniscentrum Cultuureducatie Rotterdam, Willem de Kooning Academie Hogeschool Rotterdam en Master Kunsteducatie Fontys Hogeschool voor de Kunsten.
Gebruikte literatuur:
Gielen, P. (2015). Lessons in Disproportion, The Role of Play in Arts Education and the Role of Art in Education. In B. v. Heusden, & P. (Gielen, Arts Education Beyond Art (pp. 134-150). Amsterdam: Valiz.
Lewis, T. E. (2012). The aesthetics of education, theatre, curiousity, and politics in the work of Jacques Ranciere and Paulo Freire. Bloomsbury Academic.
Lucero, J. R. (2011). Ways of Being. Pensyvania.
Heijnen, E. & Bremmer, M. (2020) Wicked Arts Assignments, Practising Creativity in Contemporary Arts Education. Valiz
Tilburg, M. van (2013) Parallele blik, Kunstzone 1
Tilburg, M. van (2012-2018) Krassen, Tweemaandelijkse column in Kunstzone
Mirjam van Tilburg
Onderzoeker en docent aan de Master Kunsteducatie Fontys Hogeschool voor de Kunsten in Tilburg
