Hoe gaat het tijdens deze crisis met de cultuursector en wat is het perspectief op de lange termijn? Vooral die vragen stonden afgelopen maandag centraal tijdens Het Landelijke Cultuurdebat, dat georganiseerd werd naar aanloop van de aankomende Tweede Kamerverkiezingen. Want wat valt er eigenlijk te kiezen als het om kunst en cultuur gaat?
Geschreven door: Elmay Claassen
Het initiatief voor dit debat kwam van Kunsten ’92, LKCA, De Kunst van Brabant, DOKc, de Bibliotheek Midden-Brabant en Kunstloc Brabant. Het debat zou eigenlijk live gestreamd worden vanuit de LocHal in Tilburg, maar in verband met de hevige sneeuwval van zondag konden politici niet naar Tilburg afreizen. De deelnemende politici werden dus vanuit hun huiskamers ingebeld: Zohair El Yassini (VVD), Salima Belhaj (D66), Niels van den Berge (GroenLinks), Wytske Postma (CDA), Peter Kwint (SP), Eva Akerboom (Partij voor de Dieren) en Julian Bushoff (PvdA). Gedurende het debat werden als leidraad verschillende praktijkvoorbeelden getoond.
De benarde positie van de maker
Gespreksleider Ruben Maes opent het debat en schakelt eerst over naar Henri Swinkels (Kunstloc) in een lege LocHal. Zijn stem galmt door de ruimte. Het plaatje geeft meteen goed weer in welke situatie de cultuursector zich nu bevindt. “Misschien wel illustratief voor deze tijd dat ik hier nu in mijn eentje in de LocHal zit,” stelt Swinkels dan ook.
Het online festival Playgrounds wordt als eerste praktijkvoorbeeld getoond. Dit voorbeeld laat perfect zien hoe een festival zichzelf in deze tijd online opnieuw kan uitvinden. Maar hoe houdt de sector zich vandaag de dag eigenlijk staande en wat is het perspectief op de lange termijn? Bushoff (PvdA) valt maar meteen met de deur in huis: “Wat ik opvallend vind, is dat grote bedrijven wél vooraan in de rij stonden als het gaat om het uitdelen van steun, maar de culturele sector niet. Veel makers vallen nu tussen wal en schip. Er zijn nog steeds ontzettend veel mensen die in de knel zitten,” stelt hij. “Achter de rijkdom van onze cultuursector schuilt de armoede van de makers.” Die mening wordt ondersteund door bijna alle andere aanwezige politici. Men is het er duidelijk over eens dat er meer oog zou moeten zijn voor de maker. Belhaj (D66): “De cultuursector raakt in totale verdrukking en dat doet pijn. Het is een fragiele sector. Kunst en cultuur is van ons allemaal.”
Ook is er veel kritiek op de partnertoets die ervoor zorgt dat zzp’ers die kunnen terugvallen op het inkomen van een partner, nu nauwelijks steun krijgen. Kwint (SP): “Op dit moment krijg je dan gewoon helemaal geen extra steun. Dan wordt je dus afhankelijk van het inkomen van je partner. Dat vind ik echt niet uit te leggen als je kijkt naar het gemak waarmee in andere domeinen met miljarden wordt gestrooid. Waarom zoiets simpels als een partnertoets dan niet gewoon afschaffen?”
Gespreksleider Ruben Maes in gesprek met Kunstloc Brabant directeur Henri Swinkels
Wie neemt de verantwoordelijkheid?
Het project ‘De tijd van je leven’ van GGD West-Brabant komt als tweede praktijkvoorbeeld aan bod. Deze samenwerking tussen de culturele- en gezondheidssector laat zien hoe kunst en cultuur een belangrijke rol kunnen spelen bij het oplossen van maatschappelijke kwesties. Kwint (SP) zegt daarover: “Dit voorbeeld laat zien dat we mensen met kunst en cultuur uit die eenzaamheid kunnen tillen.” Maar bij wie ligt de verantwoordelijkheid voor kunst en cultuur eigenlijk? Uit het debat wat volgt blijkt al snel dat cultuur door alle domeinen verweven zit.
“Cultuur zit niet alleen in het zorgdomein, maar ook in het economisch domein. Als je kijkt hoeveel creatieve denkers wij hebben en hoe zij kunnen bijdragen met creatieve innovaties, dan moeten we daar veel meer mee. Dat zou Van Engelshoven bij haar collega’s onder de aandacht moeten brengen,’’ vindt Postma (CDA). Maar hoe kan het toch dat kunst en cultuur nog steeds onderaan de agenda bungelen? Bushoff (PvdA): “We zeggen nu allemaal hoe belangrijk we kunst en cultuur vinden voor al die sociale opgaven waar we voor staan. Maar als er dan hoge uitgaven zijn, staat de culturele sector toch weer achteraan. We moeten hierin met verschillende partijen met elkaar optrekken.”
Gespreksleider Ruben Maes met de politici die het Landelijk Cultuurdebat online voeren
De economische meerwaarde
Ook de rol van creatieve denkers binnen het economische domein wordt besproken. Want zouden ontwerpers niet meer ingezet moeten worden om onze samenleving vorm te geven? ”We moeten ruimte creëren om creatief na te denken,” pleit van den Berge (GroenLinks), “Er zijn veel grote bedrijven die vaker naar de creatieve sector zouden moeten kijken.” Belhaj (D66): “Het begint al met het investeren in kinderen. Als je als samenleving creativiteit niet ziet als een economische meerwaarde, dan gaat het al mis.” Het belang van educatie en talentonwikkeling wordt door vele politici onderstreept. Van den Berge zegt daarover concreet: ‘’GroenLinks wil meer cultuuronderwijs in het mbo en een mbo-kaart met budget erop.”
Uiteraard wordt ook het subsidiesysteem weer onder de loep genomen. Belhaj (D66): “Het is af en toe pervers, het kost ongelofelijk veel tijd en geld en de basis is wantrouwen. Hoeveel vakjes moet je aankruisen om te laten zien dat je recht hebt op subsidie?” Ook de Fair Practice Code, een code die onder andere staat voor eerlijke betaling van makers, wordt uitgebreid besproken. Kwint (SP): “De overheid moet normerend zijn als het gaat om fair pay in de cultuur. Het is toch bespottelijk dat zelfs overheidsinstellingen, waaronder de publieke omroep, makers niet fatsoenlijk betalen? Daar moet onmiddellijk een einde aan komen.”
Een hoopvolle toekomst
Één ding is zeker: tijdens het cultuurdebat hoorden we veel mooie woorden vanuit de betrokken partijen. De bredere maatschappelijke waarde van cultuur lijkt door iedereen te worden erkend. Er lijkt behoefte te zijn aan draagvlak en verantwoordelijkheid. De vraag is nu hoeveel hiervan de komende jaren waargemaakt zal worden. Het laatste woord is uiteindelijk aan schrijver Frank van Pamelen. Hij vat het debat na afloop in een humoristische notendop samen en sluit af met de woorden: “De routekaart naar de juiste injectie bepaal jij zelf.”
Terugkijken?
Heb je Het Landelijke Cultuurdebat op maandag 8 februari gemist of wil je de uitzending nog eens zien?
Elmay Claassen
Freelance redacteur en tekstschrijver
