Wat kan kunst en cultuur betekenen voor leerlingen in het gespecialiseerd onderwijs (SO, VSO, SBO en PRO)? Welke activiteiten zijn er voor hen? Wat maakt deze succesvol? Op deze pagina bieden we inspirerend aanbod, artikelen en video’s die je kunnen helpen om werk te maken van cultuureducatie voor deze doelgroep.
Theater voor iedereen - 1
Naar een voorstelling
Deze gezelschappen bieden regelmatig geschikte voorstellingen aan voor het gespecialiseerd onderwijs, op locatie of in theaters. Met hen is een gesprek over maatwerk mogelijk. Vaak bieden ze ook voorbereidend lesmateriaal aan.
de Stilte
Dansgezelschap de Stilte wil met meerduidige voorstellingen en dansactiviteiten, die de verbeelding prikkelen, de speelse leerdrift van kinderen stimuleren en hun artistieke vermogens aanjagen.
Philzuid
Het symphonieorkest van het zuiden kan met kleine ensembles naar school komen, waardoor leerlingen muziek van heel dichtbij beleven. Er is voor het gespecialiseerd onderwijs een voorstelling in ontwikkeling.
Tiuri
Met ontroerende en prikkelende voorstellingen, uitgevoerd door dansers met en zonder beperking, heeft Tiuri een plek veroverd binnen het reguliere theateraanbod.
De Lachende Zon
Voor belevingstheater De Lachende Zon staat contact maken met mensen met een ernstige, meervoudige beperking centraal. Door muziek, zintuiglijke performance en poppenspel proberen zij het publiek te raken, te verbinden, troost te bieden.
PLUUS
Dit gezelschap brengt de wereld van theater heel dichtbij. Zo dichtbij dat je alles heel goed kunt zien en horen. Je kunt voelen, proeven en ruiken waar het over gaat. De voorstellingen zijn vooral geschikt voor (ernstig) verstandelijk en/of meervoudig beperkte kinderen.
De Vertelfabriek
Dit gezelschap maakt inclusief theater voor prikkelgevoelige mensen. De voorstellingen worden op locatie, zoals op school, gespeeld.
Het Houten Huis
Het Houten Huis is een beeldend muziektheatergezelschap. Voor het gespecialiseerd onderwijs bieden ze De Week van de Aandacht aan.
DOT
DOT maakt uniek belevingstheater voor kinderen en volwassenen met een (ernstige) meervoudige beperking. Deelnemers krijgen alle ruimte om een voorstelling op eigen wijze te beleven.
Het Filiaal
De theatermakers van Het Filiaal maken ruimte voor verbeelding, zodat je meer ziet dan je eigen werkelijkheid. Ze ontwikkelen speciale voorstellingen gericht op S(B)O.
Schweigman&
De voorstellingen en workshops van Schweigman& laten vaak hun sporen na: jongeren (12+) maken een nieuwe stap in hun persoonlijke ontwikkeling, bekijken zichzelf en de wereld om zich heen met een frisse blik.
SALLY
Dansgezelschap SALLY maakt virtuoze en technisch uitdagende dansvoorstellingen voor kinderen, jongeren en iedereen jong van hart. Ze nodigt het jonge publiek en hun familie uit om via dans nieuwe en andere werelden te beleven en eigen werelden te creëren.
Succesfactoren
Het beleven van kunst en cultuur opent de wereld van leerlingen. Het zorgt voor inspiratie én geeft misschien aanleiding om zelf met cultuur aan de slag te gaan. Maar hoe pak je dat succesvol aan binnen het gespecialiseerd onderwijs? Diverse leerkrachten en culturele aanbieders wijzen de weg.
Illustratie: Narjes Mohammadi
Verslag van zes pilot projecten in Breda
Inspirerende projecten
Onbeperkt Van Abbe
Het Van Abbemuseum is toegankelijk voor iedereen die nieuwsgierig is, of je nu blind of slechtziend bent, doof of slechthorend. Zelfs als je niet in staat bent om zelf naar het museum te komen, komt het museum naar jou toe. Het ervaren van het museum en de kunstwerken met alle zintuigen is niet alleen een meerwaarde voor doelgroepen met speciale behoeften, maar levert een bijzondere bijdrage aan de museumbeleving van iedere bezoeker.
Van Abbe
ONS NEST
Stedelijk Museum Breda werkt samen met vso-scholen in de stad aan het project ONS NEST, een jaarlijkse tentoonstelling met werken van leerlingen rondom een gezamenlijk gekozen thema.
Stedelijk Museum Breda - voorgezet speciaal onderwijs
Theater voor iedereen - 2
Training voor kunstvakdocenten
Kunstvakdocenten hebben vaak veel ervaring met educatief ontwerpen en lesgeven in het reguliere onderwijs. Maar soms hebben ze weinig kennis en vaardigheden rondom het werken met leerlingen in het gespecialiseerd onderwijs. Hiervoor is een training ontwikkeld. Voor meer informatie neem contact op met De Nieuwe Veste Breda: l.huiskamp@nieuweveste.nl
Achtergronden en links
Onderzoek kansen en belemmeringen
De kansen om aan kunst en cultuur te doen zijn ongelijk verdeeld. Voor kinderen en jongeren in het (voortgezet) speciaal onderwijs lijken die kansen gemiddeld genomen nog kleiner. Omdat ze bijvoorbeeld nauwelijks vrije tijd hebben vanwege de grote afstand tussen school en thuis. Of omdat culturele instellingen geen passend aanbod voor hen hebben. Het onderzoek Kunst en cultuur voor jou en mij? (2023) maakt duidelijk wat bijdraagt aan die kansenongelijkheid en doet op basis van de uitkomsten aanbevelingen om die ongelijkheid te verkleinen.
Speciaal Onderwijsgids
Culturele ervaringen op school en daarbuiten dragen bij aan de ontwikkeling van speciaal onderwijs leerlingen en aan hun gevoel van trots en geluk. Deze gids van MOCCA cultuureducatie is in de eerste plaats bedoeld voor kunstenaars en medewerkers van culturele instellingen die al met het speciaal onderwijs werken of ermee willen werken.
Kunstzone themadeel
Kunstzone, het tijdschrift voor kunst en cultuur in het onderwijs, beschrijft in dit themadeel diverse praktijkvoorbeelden en invalshoeken rondom (voortgezet) speciaal onderwijs.
Netwerk gespecialiseerd onderwijs
Meer muziek in de klas ontwikkelde een programma waarin scholen, gemeenten en culturele instellingen samenwerken om muziek- en kunstonderwijs op alle scholen voor het gespecialiseerd onderwijs een vaste plek te geven. Zij zijn verenigd in het netwerk kunst en cultuur in het gespecialiseerd onderwijs. Samen met alle partijen wordt er hard gewerkt aan een creatief aanbod op en rond de school.
Landkaart voor inclusieve podiumkunsten
Voorstellingen zijn steeds vaker toegankelijk voor mensen met een beperking. Als je hierbij samenwerking zoekt of ervaringsdeskundigen wilt vinden, kan deze landkaart van het LKCA behulpzaam zijn.
Meer weten over cultuureducatie en gespecialiseerd onderwijs?
Neem contact met ons op.
