Kwalitatieve cultuureducatie is enorm belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen, zowel op persoonlijk als creatief vlak. Helaas staat deze vorm van educatie binnen het primair onderwijs nog regelmatig onder druk, omdat de visie op kunst binnen de onderwijsvisie niet krachtig is. Cultuurcoach Dian Langenhuijzen deed voor haar master Kunsteducatie onderzoek naar Art Based Learning (ABL), een methode die kunst betekenisvol maakt. Uit dit onderzoek blijkt dat een ervaring met ABL maakt dat de motivatie voor kunst groter wordt. Voor sleutelfiguren binnen het onderwijs biedt dit een opening om cultuureducatie hoger op de agenda te krijgen.
Geschreven door Elmay Claassen
Een persoonlijke zoektocht
ABL, in 2013 ontwikkeld door Lector Jeroen Lutters, is een persoonlijke zoektocht met behulp van kunst, waarbij een kunstobject als kennisbron wordt gebruikt. Deelnemers starten met een vraag aan zichzelf en gaan daarna een dialoog met een kunstobject aan. De vraag kan divers van aard zijn, van persoonlijke tot mondiale vraagstukken. ‘’De startvraag maakt dat je onbewust betrokken raakt tijdens het beschouwen van een kunstobject, zonder dat de startvraag op de voorgrond blijft,’’ vertelt Dian, ‘’Alle deelnemers gaan op een eigen artistieke reis en na afloop worden ervaringen met elkaar uitgewisseld. Door elkaar te bevragen, worden inzichten gecreëerd die een betekenisvolle link hebben met de startvraag, waardoor een persoonlijke groei wordt doorgemaakt.’’
Dian onderzocht de methode onder verschillende groepen, waaronder een groep schoolleiders van het primair onderwijs. Dat zorgde voor opvallende inzichten. Dian: ‘’Als een schoolleider niets met kunst heeft, maar bijvoorbeeld wel met sport, wordt het voor hem of haar heel lastig om betrokkenheid bij kunst te voelen en daar een inhoudelijke visie op te vormen. Om toch de doelen te behalen, wordt vaak de verantwoordelijkheid bij de cultuurcoördinator gelegd. ABL zorgt ervoor dat iemand de waarde van kunst ontdekt, doordat hij of zij zelf betekenisvolle ervaringen opdoet. Ook met de groep schoolleiders gebeurde dit. Men werd geïnspireerd en aan het denken gezet. Tijdens een aanvullend groepsgesprek na de ABL met de schoolleiders, werd gesproken over de waarde van cultuureducatie en de rol van de schoolleider hierin. Toen werd duidelijk dat er nog veel te winnen valt op het gebied van cultuureducatie. Vooral het delen en uitwisselen van ervaringen met andere stichtingen en gemeenten werd interessant bevonden.’’
Wilma van Esch, directeur-bestuurder van een basisschool, heeft Dian op de voet gevolgd tijdens haar onderzoek. Wilma: ‘’De school heeft een belangrijke maatschappelijke opdracht. Wij begeleiden kinderen om vol zelfvertrouwen en verantwoordelijkheid in de wereld te durven zijn. Wij kunnen hen leren genieten van alle schoonheid in de natuur en kunst in hun omgeving. En dat er wel honderd talen zijn waarin zij zich kunnen uitdrukken. De school is een prachtige oefenplaats om het leven te leren leven. Maar wat is daarin de plek van de schoolleider? Dians onderzoek boeide me, ook vanwege mijn eigen rol als leidinggevende.’’
Dian heeft Wilma geïntroduceerd in de wereld van ABL en haar de methode zowel individueel als in groepsverband met schoolleiders laten ondergaan. ‘’Door te vertragen en ons methodisch te bevragen, ontstonden boeiende dialogen. Met de kunstwerken, met onszelf en dus ook met andere leidinggevenden,’’ vertelt Wilma, ‘’ABL hielp ons na te denken over onze relatie tot kunst. Maakt het bijvoorbeeld uit hoe je biografie is en of je zelf al een positieve relatie hebt tot kunst en cultuur? Wat zie je als je maatschappelijke opdracht? En hoe kun je je verantwoordelijkheid nemen? Door het voor te leven of door het goed te delegeren?’’
Monique Koolen, adviseur cultuureducatie bij Kunstloc, vindt dat ook schoolbesturen zich meer mogen uitspreken op het gebied van cultuureducatie: ‘’Kunst en cultuur zijn een onderdeel van ons maatschappelijke leven, van ons bestaan. Het helpt onze blik te verbreden en leert ons dat niet iedereen op dezelfde manier naar de wereld kijkt. Een school haalt die wereld naar binnen. Via de verbeelding komen kinderen op plekken waar ze nog nooit zijn geweest.’’
Volgens Wilma is er niet zoiets als een aparte ‘kunstvisie’. Wilma: ‘’Te vaak lijkt kunst- en cultuureducatie een los project van de cultuurcoördinator. Maar het gaat veel dieper: Hoe wil je zijn als school, hoe kijk je naar kindontwikkeling? Kunst en cultuur zijn daar onlosmakelijk mee verbonden. Wij kunnen kinderen leren hun eigen taal te vinden en de wereld om hen heen te begrijpen. ABL is een prachtige methode om samen dichter bij je visie op kindontwikkeling en cultuureducatie te komen.’’
Leerlingen in de Willem Twee kunstruimte
Ruimte voor verwondering
Kunstloc is enthousiast over de nieuwe inzichten en kijkt ernaar uit om hierover in gesprek te gaan met bestuurders. Monique: ‘’Art Based Learning kan enorm helpen in de discussie. Als het om kunst en cultuur gaat, blijft iedereen steeds maar naar woorden zoeken. Maar je hebt die ervaring nodig om te kunnen benoemen wat daar voor jou de waarde van is. Het is belangrijk dat schoolbestuurders zich realiseren dat zij hier anderen in kunnen voorgaan. Ik zou naar aanleiding van dit artikel graag het gesprek aangaan met bestuurders, zodat we in samenwerking met Dian kunnen kijken hoe we dit breder vorm kunnen geven. Ik pleit voor verwondering en verbeelding in het onderwijs. Maar dat kan alleen als mensen weten en vooral voelen waarom cultuureducatie zo belangrijk is.’’
Wil je het onderzoek van Dian lezen?
Dat kan via deze link.
Elmay Claassen
Freelance redacteur en tekstschrijver
