Cultuuronderwijs stoomt leerlingen klaar voor de toekomst

Erkenning van Cultuurprofilering    

Jan van Gemert stond mede aan de wieg van de cultuurprofielscholen. In 2007 werd de Vereniging CultuurProfielscholen opgericht, waarvan inmiddels landelijk 45 middelbare scholen lid zijn. Zes van die scholen staan in Brabant. De vereniging zorgt voor erkenning en bescherming van het cultuurprofiel. Scholen kiezen voor cultuurprofileringen om verschillende redenen. Jan vertelt dat het enerzijds te maken heeft met de onderscheidende waarde die het een school geeft en dat dat weer zorgt voor nieuwe aanmeldingen. 'Bovendien geeft het de kunst- en cultuurvakken een nieuwe impuls en draagt het bij aan de sfeer op school. Het maakt leren leuker', aldus Jan. Elke vier jaar checkt de vereniging of de betreffende school lid blijft. Belangrijke factoren die meespelen in het lidmaatschap zijn de samenhang met andere vakken en de connectie met buitenschoolse activiteiten zoals Community Art projecten. Sinds april 2016 komen ook basisscholen in aanmerking om zich als  cultuurprofielschool aan te melden. 'Zo proberen we een doorlopende leerlijn te ontwikkelen', aldus Jan. Overigens geeft elke school op eigen wijze vorm aan cultuureducatie. Ook zijn er scholen in het primair en voortgezet onderwijs die wel aan cultuureducatie doen, maar zich (nog) niet officieel hebben aangemeld als cultuurprofielschool. Die scholen nemen bijvoorbeeld deel aan De Cultuur Loper.

Cultuurprofilering in de praktijk

Het Jacob RoelandsLyceum in Boxtel is één van die cultuurprofielscholen. Leerlingen kiezen uit drie profileringen: Engels Plus, Technasium of Cultuur. Als leerlingen voor cultuur kiezen krijgen ze twee uur in de week extra lessen die met cultuur te maken hebben, zoals Dans, Drama en Beeldende vorming. Deze lessen worden gegeven bovenop de vaste kunstvakken die alle leerlingen volgen. Debbie Verschuren is cultuurcoördinator op het Jacob RoelandsLyceum. 'De profileringen zijn ontstaan om leerlingen uit te dagen en zichzelf meer te laten ontplooien', vertelt ze. 'Doordat ze zich meer toespitsen op een onderwerp motiveren we leerlingen, waardoor ze zin hebben om naar school te gaan. Tegenwoordig bewandelen jongeren steeds meer hun eigen pad en ontwikkelen ze zich zoals zij dat willen.' Maar komen de verplichte vakken zoals Wiskunde, Nederlands en Geschiedenis dan niet in de verdrukking? Jan: 'Juist niet. Natuurlijk is de invloed van cultuurprofilering op gangbare vakken moeilijk te meten, maar er zijn wel sterke vermoedens dat bezig zijn met kunst en cultuur een positieve invloed heeft op het leren op zich.'

21th century skills

Het is aannemelijk te denken dat kunst- en cultuurdisciplines vooral gericht zijn op leerlingen die uitblinken in theater, dans of bijvoorbeeld fotografie. Toch richten cultuurprofielscholen zich niet per sŽ op getalenteerde leerlingen. Jan: 'Door de inzet van kunst en cultuurdisciplines leren jongeren belangrijke vaardigheden zoals samenwerken en kritisch denken. Kunstonderwijs levert heel veel vermogens als het gaat om onze veranderende wereld waarin je steeds moet blijven leren.' Debbie spreekt over 21th century skills, vaardigheden die jongeren onder de knie moeten krijgen met het oog op de maatschappij van de toekomst: een wereld waarin techniek en innovatie een steeds grotere rol spelen.

De docent als coach

Het Jacob RoelandsLyceum neemt de cultuurleerlingen in de brugklas nog mee aan het handje. Daarna worden de jongeren steeds vrijer gelaten. Debbie vertelt: 'Bij de module musical bijvoorbeeld, zingen en dansen de leerlingen op wat de school ze aanreikt. In de bovenbouw is het heel wat individualistischer: daar kiezen leerlingen veel meer zelf voor een vorm, zoals het maken van een fotoreportage of het maken van een choreografie. We geven de leerlingen in de onderbouw bewust een basis mee. Alle disciplines komen daar in langs, zodat ze met alle kunstuitingen in aanraking komen. Zo ontdekken ze wat bij hen past en wat ze aanspreekt.  Daarin worden ze goed begeleid en gecoacht.'

Cultuurprofilering en het vervolgonderwijs

De cultuurprofilering wordt in het examenjaar afgesloten met een zogenaamde meesterproef, waarbij leerlingen antwoorden geven op een onderzoeksvraag. Dit zorgt ook voor een goede voorbereiding op het vervolgonderwijs. Veel leerlingen gaan vanuit cultuurprofilering richting het kunstvakonderwijs, zo weet Debbie te vertellen: 'We zien dat leerlingen doorstromen naar bijvoorbeeld de Design Academy, de Drama academie, of de opleiding Industrial Design. Maar ook leerlingen die hun vervolgopleiding totaal anders invullen hebben baat bij cultuurprofilering. Pabo-studenten bijvoorbeeld, waar het ook belangrijk is dat je creatief en vrij kunt denken.' Het is overigens niet zo dat cultuurleerlingen automatisch voorrang hebben bij bepaalde kunstvakopleidingen. 'Maar we zorgen er wel voor dat de leerlingen een cultuurportfolio opbouwen dat ze kunnen gebruiken voor hun toelating of auditie', aldus Debbie.

Ook leerlingen die niet kiezen voor een kunstvakopleiding hebben baat bij cultuurprofilering. Pabo-studenten bijvoorbeeld, want voor hen is het ook belangrijk dat ze creatief en vrij kunnen denken.

Samenhang en samenwerkingen

Het Jacob RoelandsLyceum is continu op zoek naar samenhang tussen de verschillende profileringen onderling en cultuurprofilering in de praktijk. Debbie vertelt: 'Tussen Technasium en Cultuurprofilering proberen we samenhang te creëren, we hebben één module waarin Cultuur- en Technasiumleerlingen samen een ontwerp maken. Een van onze doelen is dat we meer samen willen werken binnen de profileringen. Het gaat toch om het creëren, het onderzoeken, het proces, het product. En bij Technasium zien we wel veel overeenkomsten.' Ook op andere vlakken is de school op zoek naar samenwerking. Zo zijn er verschillende Community Art projecten van de grond gekomen. Een voorbeeld hiervan is de samenwerking met woonstichting St. Joseph in Boxtel: 'De bewoners van de flat Hoogheem wilden graag iets moois in hun (moes)tuin. Leerlingen hebben gebrainstormd, met bewoners gepraat. Er zijn schetsen en maquettes gemaakt en de bewoners hebben uiteindelijk op één ontwerp gestemd: Hendrik Jan de Tuinman. Samen met de bewoners, de leerlingen die dat ontwerp gemaakt hadden en een professionele kunstenaar is Hendrik Jan de Tuinman in de tuin geplaatst. En die staat er nu nog steeds.'