Dans met kwetsbare jongeren: vier vragen aan Corpo Máquina

“Toen ik een jaar of tien was kwam ik zelf via een sociaal project in mijn thuisland Brazilië met dans in aanraking. Voor mij echt een life-changing event: op mijn twaalfde had ik een baan als danser en op mijn vijftiende vertrok ik naar Rusland,” vertelt Guilherme Miotto. “Mijn toekomst had een stuk minder mooi kunnen zijn als ik toen niet met dans in aanraking was gekomen.” Dat rauwe, de kennis van straatcultuur, dat is wat Guilherme en Amine met elkaar verbindt. Amine: “Ik ben wat je noemt een college drop-out. Er waren problemen thuis waardoor ik op school mijn draai niet kon vinden. Er was niemand die zich echt bekommerde om mijn conditie in die tijd. En daarom zocht ik mijn toevlucht ergens anders, op straat. Dat was toen mijn hele wereld.”

Corpo Máquina werkt met en voor mensen met een verhaal, onder andere kwetsbare jongeren. Is het lastig om hen aan het dansen te krijgen?

“Nee hoor, dat valt mee. Het belangrijkste is vertrouwen,” legt Amine uit. Zijn werkgebied is Tilburg-Noord, een stadsdeel dat hij goed kent. “Uiteindelijk weten ze ook wel: die Amine kan geen werk voor me regelen. Maar er gewoon zijn voor die jongens, naar ze luisteren, ze coachen en ze motiveren om het goede te doen, dat is genoeg.” Dat heeft ook te maken met het bieden van perspectief. “Kijk bijvoorbeeld naar Portraits (een voorstelling met ex-gedetineerde jongeren, red.). Die gasten rennen achter werk aan en ze moeten dealen met de vooroordelen die er over hen bestaan. Door hun tijd in de gevangenis zijn ze zichzelf compleet kwijtgeraakt.”

Hoe kwam jullie samenwerking tot stand?

Guilherme en Amine kennen elkaar al 15 jaar. “Onze eerste ontmoeting gebeurde bij toeval: ik dwaalde rond in een pand waar Gui op dat moment woonde. Ik ging daar langs bij een kennis, en toen heel laat - na een afterparty denk ik - kwam ik hem tegen.” Ze stonden uren met elkaar te praten, de klik tussen hen was meteen heel sterk. Guilherme: “Ik herkende mezelf in hem. En die connectie, die is er altijd gebleven. Tot op de dag van vandaag.” In die tijd danste Guilherme zelf nog - onder andere voor T.R.A.S.H. - en Amine kwam vaak naar zijn optredens. “Naderhand spraken we daarover verder. Hij wist goed waar ik mee bezig was,” herinnert Guilherme zich. “En toen - ik denk dat het in 2015 was - nodigde hij me uit bij R-Newt (jongerenwerk, red.) in Tilburg-Noord. Hij vroeg me of ik samen met hem een project wilde doen, met straatvoetballertjes uit de wijk en met Nasser el Jackson als rolmodel.”

Corpo Máquina werkt met ‘Instinctive Performance’. Hoe ziet dat eruit?

Guilherme: “Meestal werkt een choreograaf vanuit een vorm: hij bedenkt een plan en de dansers moeten dat uitvoeren. Maar ik draai het om: ik probeer de mensen met wie ik dans niet te veranderen, maar ik werk met wat er al in hun lichaam aanwezig is. Bijvoorbeeld bij Warriors Foot, ons eerste stuk met de voetballers.” Guilherme onderbreekt zijn verhaal even om een schoppende beweging te maken. “Als je trapt is er niet alleen de beweging van het been vooruit, er is ook iets dat naar jou terugkomt. Zie je dat? En ook voordat je een schopbeweging maakt gebeurt er iets. Al die bewegingen - tussen geven en nemen en tussen vergroten en verkleinen - dáár gaat het mij om. Om die bewegingen bouwen we onze voorstelling heen.” Amine vult aan: “Juist doordat we vanuit de jongeren werken heeft dit project effect. Eén van de jongens uit Portraits zei tegen me: ‘Hé, ik mag hier weer gewoon eens mezelf zijn.’. Er is ineens weer aandacht voor wie zij zijn. Een mens, en niet alleen maar die jongen die in de gevangenis heeft gezeten. Dat is heel belangrijk.”

Waarom werkt jullie aanpak?

“Een positief zelfbeeld en het vermogen om op jezelf te vertrouwen, dat zijn deze jongens deels kwijt. Wie ben ik eigenlijk? Ze zitten zo in de ratrace van: consumeren en nog meer consumeren. Een vicieuze cirkel waar ze maar lastig uitkomen,” zegt Amine. “Wat wij ze bieden is dat ze onderdeel gaan uitmaken van een gemeenschap - een heel ander soort gemeenschap dan waar ze al in zitten. En wat ze doen is tof, belangrijk en er komen mensen naar de voorstellingen kijken. Dat is een vorm van zingeving, eigenlijk.” Guilherme: “Voor ons is het creatieve proces met de jongeren het belangrijkst. Maar daarnaast hopen we dat ze kennis maken met ‘ruimte’ of vrijheid in zichzelf die er altijd is. Een soort steadiness die ze helpt om met afstand naar problemen te kijken, in plaats van meteen te vechten of boos te worden. Daar hebben ze een leven lang profijt van.”

Corpo Máquina laat zien dat de kunst- en cultuursector en het sociale domein elkaar prima kunnen versterken. Hoe komt dat eigenlijk?

We vroegen het aan Floor van Berkel, manager bij R-Newt jongerenwerk in Tilburg.

“Dit project is uniek voor jongeren omdat het hen uitdaagt tot grenzen verleggen en uitdaagt tot het uit hun comfortzone stappen. Het daagt hen uit om anders naar de wereld te kijken daardoor. Het triggert een intrinsieke motivatie om buiten je vaste 'bubbel' te kijken. In mijn optiek belangrijk voor jongeren nu en in nabije toekomst. Het triggert flexibiliteit en aanpassingsvermogen. Belangrijke waarden in deze "vloeibare tijden" (quote lectorale rede Maike Kooijmans).

Guilherme kennen we vanuit R-Newt al uit eerdere samenwerking. Hij zoekt met oprechte interesse de kenmerken van de huidige samenleving op.  De samenwerking van R-Newt (Amine) met Guilherme is waardevol omdat je twee expertises samenbrengt die heel krachtig zijn waar het gaat om de impact op het 'zijn'. De kracht van Amine is om aansluiting te maken met jongeren. Hij spreekt de taal, maar belangrijker nog: hij wint vertrouwen. Hij committeert zich oprecht. Guilherme heeft vanuit zijn professie die 'andere wereld' te brengen. Door het vertrouwen dat er is lukt dat ook. Ik vind elke voorstelling impact hebben. Best heftig en ook ontroerend.”