In Brabant stimuleren ruim 375 basisscholen in 45 gemeenten de leerlingen in hun culturele ontwikkeling met het meerjarige programma De Cultuur Loper. De Cultuur Loper is inmiddels in diverse provincies in Nederland overgenomen en gaat dus letterlijk de Brabantse grens over. Waarom kiezen andere provincies ook voor deze uitwerking van cultuureducatie? En wat levert hen dat op? Drie provincies aan het woord over hun ervaringen met De Cultuur Loper.
Geschreven door Maartje Vos-Swinkels
De Cultuur Loper is een programma - bestaande uit scholing, coaching en een digitaal platform - waarmee scholen de kwaliteit van de eigen cultuureducatie kunnen verbeteren. Het programma leidt de scholen in acht stappen van Dit willen wij onze leerlingen meegeven naar Zo gaan wij hieraan werken. Met De Cultuur Loper maken zij vanuit hun eigen visie een samenhangend en doorlopend activiteitenprogramma. En dat is meteen de kracht van het programma, aldus Petra Levert, hoofd Kunsteducatie bij Kunstbalie. Scholen hoeven niet op nul te beginnen, maar gaan aan de slag met wat zij al doen.
In acht stappen naar cultuureducatie met kwaliteit
De Cultuur Loper bestaat uit acht stappen die het gehele team van de school doorloopt en begint met een intakegesprek waarbij de verwachtingen van de school in kaart worden gebracht. Hierna volgt een assessment. Aan de hand van 22 stellingen typeert de school het huidige cultuuronderwijs: gaat het om verbreden of verdiepen, om discipline-gericht of thematisch onderwijs? Als uitslag toont het assessment 1 van de 4 leerlingtypes: De Ontdekker, De Onderzoeker, De Veroveraar en De Uitvinder. De school verkent hiermee welk type leerling zij na 8 jaar onderwijs wil afleveren en waar zij de focus op wil leggen. Via een ambitiegesprek, teambijeenkomst en scholingsactiviteiten wordt een meerjarenvisie opgesteld en een lijn uitgezet. Tot slot, in de achtste stap, wordt een activiteitenoverzicht gemaakt waarmee de school praktisch aan de slag gaat om de wensen en ambities te bereiken. Elke activiteit wordt afgestemd op de geformuleerde ambities.
Petra Levert: 'De teambijeenkomst is erg belangrijk, werken met De Cultuur Loper is niet alleen een taak voor de intern cultuur coördinator (icc'er), het hele team moet erachter staan en mee willen doen. Dat onderschrijft ook Vibeke Roeper, directeur van Plein C in Noord-Holland, waar de eerste gesprekken met scholen gestart zijn om gebruik te gaan maken van De Cultuur Loper. We hebben gekozen voor De Cultuur Loper, omdat het een goed doordachte, vier jaar lang geteste structuur is. Het staat niet meer in de kinderschoenen, maar heeft zich al bewezen in Brabant.
Een bewezen structuur
In Noord-Holland hebben alle gemeenten een vrij autonome aanpak als het om cultuureducatie gaat. De provincie wil graag dat hier meer samenhang in komt. Er zijn gesprekken geweest over visieontwikkeling, aanpak en programmering van cultuur binnen de scholen en er zijn verschillende methoden bekeken, waaronder De Cultuur Loper. In Noord-Holland zijn 36 gemeenten die meedoen met het programma Cultuureducatie met Kwaliteit (CMK) en het streven is om per gemeente minimaal 2 scholen met De Cultuur Loper te laten werken. Vibeke Roeper: 'We hebben gekozen voor De Cultuur Loper, omdat het een goed doordachte, vier jaar lang geteste structuur is. Het staat niet meer in de kinderschoenen, maar heeft zich al bewezen in Brabant.' Het vergt wel een aanpassing in het denken over cultuureducatie, zowel bij scholen als lokale cultuurpartners, stelt Roeper. 'Met De Cultuur Loper werk je als school toe naar de competenties die je bij leerlingen wil ontwikkelen, de aanpak die daarbij hoort zorgt dat je los moet komen van denken in vragen als: bieden we dit jaar dans aan of toch beeldend? 'Veel cultuurpartners denken dat de school pas blij is als je met een rugtas vol muziek of boeken komt, dus heel concreet een activiteit aanbiedt.' Roeper: 'Ons doel is om scholen zich meer bewust te maken van de eigen rol in cultuureducatie, op die manier worden zij een betere klant voor de cultuursector. Zij weten beter wat ze willen en wat ze daar voor nodig hebben. Ze weten wat er al aanwezig is aan expertise binnen school, waar extra kennis nodig is en er ontstaat meer bewustzijn in denken en werken met cultuur in school.' De scholen in Noord-Holland zijn vaak wel snel enthousiast als je uitlegt wat het traject inhoudt en wat de school eraan heeft. Zij beseffen zich dat het ook andere ontwikkelgebieden in school helpt.
Met Kunstbalie in zee
Ook Han Eygenraam, directeur-bestuurder van CultuurKwadraat in Zeeland is enthousiast over de Cultuur Loper. In Zeeland wordt het programma sinds 2016 ingezet. Voor De Cultuur Loper hanteerde Zeeland een eigen model, het CBA Model, dat voornamelijk gemaakt was om c-niveau scholen te laten doorstromen naar een A of B-niveau. Er was alleen geen programma om dat aan te pakken. Er was een vrij abstract plan opgesteld, maar de vraag was hoe dit in de praktijk gebracht kon worden. Toen Allies Swinnen door Kunstbalie als senior projectleider werd aangetrokken in Zeeland liet zij hen kennis maken met De Cultuur Loper.
Na twee jaar discussiëren dachten we: we kunnen beter starten met De Cultuur Loper dan weer een geheel eigen programma uitdenken. Han Eygenraam: 'We hebben De Cultuur Loper onderzocht en vonden het goed uitgewerkt, en je kunt het programma online doorlopen. Na twee jaar discussiëren dachten we: we kunnen beter starten met De Cultuur Loper dan weer een geheel eigen programma uitdenken. We willen energie steken in het steunen van de scholen.' 'We houden ons goed aan het 'spoorboekje', want vinden het een goed doordacht programma,' aldus Eygenraam. Er zijn nu negentien scholen in Zeeland die meedoen aan De Cultuur Loper en het doel is om elk jaar tien scholen hieraan toe te voegen. Gemeente Veere heeft een schoolbestuur dat nu negentien scholen laat werken met De Cultuur Loper. De bovenschoolse bestuurder heeft ervoor gekozen te investeren in cultuureducatie en met De Cultuur Loper wordt goed onderzocht wat er al gedaan wordt. Dit past goed in de visie van de scholen. De Cultuur Loper wordt gebruikt om schoolteams in versnelling te brengen.
De provincie Limburg kwam op soortgelijke manier in aanraking met De Cultuur Loper. Norbert Leurs, Hoofd Onderwijs bij Regionaal Instituut Cultuur- en Kunsteducatie (RICK) in Weert vertelt dat zij als organisatie ook werkzaam zijn in Heeze-Leende en Cranendonck en in deze Brabantse gemeenten werken met De Cultuur Loper. 'Het was voor ons een logische stap om het programma mee te nemen naar Midden-Limburg. Het is een zeer gestructureerd programma, en valt daardoor in de smaak bij de scholen. Ook het feit dat je aan de voorkant al kan zien wat de investering gaat zijn voor de school vinden zij erg prettig.' RICK werkt in Weert en samen met Schunck in Heerlen en ECI in Roermond gaan zij aan de slag De Cultuur Loper te implementeren in heel Limburg. Zij overleggen, wisselen ervaringen uit en organiseren gezamenlijk trainingen voor de intermediairs op de scholen. Naast Limburg, Noord-Holland en Zeeland zijn ook Zuid-Holland en Zwolle begonnen met het inzetten van De Cultuur Loper als programma binnen het Cultuureducatie met Kwaliteit programma. Zuid-Holland is al sinds de opstartfase in 2013 met het programma aan de slag gegaan. Anne van Dam, projectleider Informeren en Netwerken bij Kunstgebouw in Rijswijk: 'Wij hebben het instrument zich in de afgelopen paar jaar sterk zien ontwikkelen naar een goede manier voor scholen om hun visie te ontwikkelen en te borgen. Daarnaast hebben wij nu een redelijk aantal scholen die het traject heeft volbracht en uit hun ervaring blijkt dat De Cultuur Loper werkt: ze eindigen echt op een hoger niveau met enthousiasme en een plan voor de toekomst dat zijn voeten heeft in het onderwijs.'
Een bestendige praktijk
Zeeuws-Vlaanderen heeft de keuze gemaakt om niet te participeren. Dat heeft volgens Han Eygenraam te maken met de krimpproblematiek van die regio: 'Op veel scholen vindt een herverdeling van taken plaats onder het personeel. Directies zagen weinig mogelijkheden om De Cultuur Loper te implementeren. Dat vind ik jammer, maar zij kunnen in de toekomst altijd alsnog meedoen.' Eygenraams hoop is dat de basis van De Cultuur Loper blijft, het is een glashelder programma, dat voor elke situatie houvast biedt. 'Ook aan ondersteuning is gedacht. Kunstbalie is een grote organisatie met veel inhoud en organisatiekracht. 'We zijn heel blij met het feit dat zij hun kennis willen delen, dat werkt heel constructief', aldus Eygenraam. Ook in Noord-Holland zijn ze het hiermee eens: 'Het zou mooi zijn als De Cultuur Loper net zo'n bekende term wordt als icc'er. Tien jaar geleden was het culturele veld en de school ook erg afwachtend wat de icc'er betreft, en nu is het heel normaal om het erover te hebben. Het zou mooi zijn als De Cultuur Loper ook zo'n vanzelfsprekend onderwerp wordt.' aldus Vibeke Roeper.