Zoek bijvoorbeeld naar een activiteit of pagina

Sinds begin maart is Geert van Boxtel aan de slag als ‘arrangeur’ voor de Provincie Noord-Brabant. In zijn eerste blog schreef Geert over zijn opdracht: een impuls geven aan de vernieuwing en verbreding van de klassieke muzieksector in de provincie. In zijn tweede blog ging Geert in op een belangrijk aspect van het beluisteren en het maken van (klassieke) muziek: de verwondering die ontstaat voor fysiek contact met klank. In deze blog schrijft Geert over de ontwikkeling van de klassieke canon in relatie tot het publiek. 

- Geschreven door Geert van Boxtel

'Klassiek'

Het woord ‘klassiek’ is in een aantal opzichten een problematische term. Voor veel mensen is klassieke muziek een synoniem voor muziek die gespeeld wordt op een traditioneel instrumentarium. Dat kan een piano zijn, maar ook het rijke palet aan instrumenten die samen een orkest vormen. Oorspronkelijk is de betekenis van het woord ‘klassiek’ afkomstig uit een typische periode in de Westerse muziekgeschiedenis. Hiermee werd de muziek van Haydn, Mozart en Beethoven aangeduid, aangevuld met muziek van iets minder bekende componisten die hun werk verrichtten tussen ongeveer 1750 en 1810. Een historisch duidelijk afgegrensde periode waarin een eeuwenlange ontwikkeling van tal van muzikale vormen tot een zekere afronding kwam. De symfonie, het strijkkwartet en de (piano)sonate zijn drie van de vormen die in deze periode hun min of meer uiteindelijke vorm vinden.In de loop der jaren is het begrip ‘klassiek’ flink opgerekt: we verstaan er ook de muziek uit eerdere én latere periodes onder: de Barokke klanken van Vivaldi en Bach, de opera’s van Monteverdi en ook de motetten van Palestrina en andere Renaissancemeesters worden aangeduid met het algemene begrip ‘klassiek’. De navolgers van Mozart en Beethoven vallen er ook onder: de hele muzikale Romantiek met Schuberts poëtische liederen, Wagners grootse muziekdrama’s en de evocatieve klanken van Debussy worden allemaal ‘klassiek’ genoemd. Zelfs gecomponeerde muziek uit de 20e en 21e eeuw wordt ‘klassiek’ genoemd. Deze terminologische verwarring is een onbedoeld gevolg van een opmerkelijke ontwikkeling binnen de muziekwereld. Tot het begin van de 19e eeuw werd er vrijwel uitsluitend muziek ten gehore gebracht die ‘hedendaags’ was. Componisten schreven nieuwe muziek, deze werd éénmaal of enkele malen uitgevoerd en in de meeste gevallen weer min of meer vergeten door het publiek. De muziek van Bach -pas enkele decennia oud- was nagenoeg in de vergetelheid geraakt toen Felix Mendelssohn in 1829 diens Mattheuspassie herontdekte en het stuk liet uitvoeren. Het is een teken van de tijd. In de 19e eeuw werd er meer en meer ‘oude’ muziek herontdekt en gespeeld door de toonaangevende orkesten, zangers en musici van die tijd. Het aandeel eigentijdse muziek dat op de lessenaars verscheen nam geleidelijk aan af. Deze ontwikkeling heeft zich tot ons tijdsgewricht voortgezet, met als gevolg dat verreweg de meeste muziek die vandaag de dag in de concertzalen te horen is, dateert uit vroeger tijden. Het contact tussen eigentijdse muziek en publiek is zo in de loop van een kleine twee eeuwen flink verminderd.

Kennis van de canon

De redenen voor deze ontwikkeling van het klassieke muziekleven zijn lastig te duiden. Helder is wel dat in de Romantiek het zogenoemde ‘historicisme’ van belang werd: onze Westerse maatschappij werd zich bewust van haar eigen geschiedenis. Dit proces voltrok zich ook rond de muziek: oude meesters werden herontdekt en de historische samenhang tussen verschillende stukken en stijlen werd opgemerkt en bediscussieerd. Er ontstond een idee over de relatie tussen onze maatschappij en de muziek die daarbij past. En zo werd de muzikale canon geboren: de muziekgeschiedenis als een samenhangend verschijnsel dat in al haar rijkdom de essentie bevat van waar onze Westerse maatschappij muzikaal toe in staat is. In die canon bestaan tal van ideeën over waarom bepaalde muziek ‘beter’ is dan andere, of waarom een specifiek stuk meer invloed heeft dan een ander stuk. Muziek werd naast het beleven van een klinkend esthetisch genoegen meer en meer gezien als een permanente muzikaal-esthetische ontwikkeling waarin bepaalde stukken op een voetstuk werden geplaatst. Daarmee werd het noodzakelijk voor luisteraars om bepaalde kennis over deze muzikale canon te verkrijgen. De context en de geschiedenis van een bepaalde compositie werden steeds meer van belang om de waarde van een muziekstuk te kunnen beoordelen.Dit gegeven, dat je ‘kennis’ moet hebben van de muziek en haar geschiedenis om haar ten volle te kunnen waarderen, is tot op de dag van vandaag onderhuids aanwezig in ons muziekleven. Om de waarde van een bepaald muziekstuk te kunnen inzien, zo lijkt de ongeschreven wet, heb je een goed overzicht nodig van de hele muziekgeschiedenis. Niet voor niets hoor je vaak mensen die zeggen dat ze ‘geen verstand hebben van muziek’. Met zo’n opmerking wordt gerefereerd aan het gevoel dat men onvoldoende ingewijd is in klassieke muziek, te weinig onderscheidend vermogen heeft om dingen te plaatsen in de tijd of te horen of iets ‘goed’ of ‘niet goed’ is. Het wordt pijnlijk wanneer mensen ook niet meer durven zeggen of ze het ‘mooi’ vinden of ‘niet mooi’. Pijnlijk, omdat het publiek zo buiten de discussie blijft, zichzelf niet of onvoldoende in staat acht om haar smaak te motiveren of zelfs maar te durven zeggen dat men iets al dan niet waardeert. De angst om niet voor vol aangezien te worden overheerst dan de nieuwsgierigheid of de verwondering die luisteraars mogelijk voelen. Op dat moment wordt de klassieke canon een uitsluitingsmechanisme in plaats van de schier onuitputtelijke bron aan muzikale rijkdom die zij werkelijk is.

Het belang van contact

In deze laatste opmerking schuilt ook het verband met mijn vorige blog over de kwaliteit van het contact tussen musici en publiek. Wanneer door de teruggang van muziekeducatie en maatschappelijke relevantie het directe contact tussen uitvoerders, componisten en publiek afneemt, achten mensen zich onvoldoende in staat de complexe, veelzijdige rijkdom van het muzikale verleden te waarderen. Er zijn musici, componisten, programmeurs of dirigenten nodig die de moeite nemen de brug tussen hun ambacht en de luisteraar van nu te maken. Wanneer dat niet gebeurt, is het publiek onverbiddelijk. Het zal wegblijven en op zoek gaan naar andere gelegenheden waar men wellicht met minder kennis, luisterervaring of historisch perspectief van muziek kan genieten.

Na deze kritische woorden zoek ik in mijn volgende blog weer een positieve denkrichting en zal ik ingaan op de vraag op welke manier muziek, uit zowel de klassieke canon als uit onze tijd, zich opnieuw relevant kan tonen voor het publiek.

Dit project wordt inhoudelijk ondersteund en gefaciliteerd door Kunstloc Brabant en financieel door de provincie Noord-Brabant. 

Geert van Boxtel

Arrangeur Provincie Noord-Brabant

muziek

Dit zijn de nieuwe deelnemers van Music Hub Brabant

Music Hub Brabant start met negen deelnemers aan de nieuwe editie van het talentontwikkeltraject.

24 juni 2024
Dit zijn de nieuwe deelnemers van Music Hub Brabant

TalentHub Brabant barst van de mooie mijlpalen

Expo's, optredens, voordrachten, premières, concerten, kunstbeurzen en festivals. De talenten van TalentHub Brabant zijn niet te missen.

18 juni 2024
TalentHub Brabant barst van de mooie mijlpalen

Focus op de jeugd bij drumfanfare Exempel

De gemiddelde leeftijd bij Exempel is 30 jaar en 80 procent van de leden zet zich in voor de vereniging.

16 april 2024
Focus op de jeugd bij drumfanfare Exempel

Zo verbreedt Music Hub Brabant je horizon

Zangeres Sanne Rambags bracht tijdens haar deelname aan deze talenthub haar eerste plaat uit onder haar eigen label.

4 april 2024
Zo verbreedt Music Hub Brabant je horizon

Landelijke subsidie voor regionale talentontwikkeling Muziekhub Zuid

Music Hub Brabant vormt samen met PopinLimburg en het Zeeuwse platform Popaanzee het nieuwe samenwerkingsverband Muziekhub Zuid.

18 januari 2024
Landelijke subsidie voor regionale talentontwikkeling Muziekhub Zuid

Blog | Hoe pas je Fair Practice toe in de praktijk?

November Music won onlangs een Fair Practice Award van Nieuw Geneco. Hoe wordt deze code hier in de praktijk toegepast?

9 oktober 2023
Blog | Hoe pas je Fair Practice toe in de praktijk?

Kosten reden tot zorg bij Brabantse poppodia, maar ambities blijven hoog

Hoe gaan Brabantse poppodia om met kostenstijgingen?

3 oktober 2023
Kosten reden tot zorg bij Brabantse poppodia, maar ambities blijven hoog

Brabantse afstudeerlichting van 2023 aan het woord: Nico Ade Nicolas

In gesprek met drie veelbelovende afstudeerders van kunstacademies over hun passies, intrigerende afstudeerprojecten en toekomstplannen. We trappen af met musicus Nico Ade Nicolas.

15 augustus 2023
Brabantse afstudeerlichting van 2023 aan het woord: Nico Ade Nicolas

Ready to Rock maakt van muziekeducatie meer dan een succesverhaal

Het muziekproject Ready to Rock verzorgt gratis muzieklessen op basisscholen in de regio Helmond. Een verrijkende ervaring voor kinderen.

31 augustus 2022
Ready to Rock maakt van muziekeducatie meer dan een succesverhaal

Versmelting muziek en literatuur levert nieuwe inspiratie

Geef muzikanten een boek en laat ze daarover een nummer maken. Dat is in de basis het idee achter Books Rock.

16 augustus 2022
Versmelting muziek en literatuur levert nieuwe inspiratie

Documentaire over Sounding Bodies laat kracht van muziek voor onze gezondheid zien

In deze tweede korte film van een drieluik over Muziek in de Zorg, zie je hoe de inzet van muziek bijdraagt aan positieve gezondheid.

3 mei 2021
Documentaire over Sounding Bodies laat kracht van muziek voor onze gezondheid zien

Film over Maartje de Lint geeft weer wat zingen kan betekenen voor mensen met dementie

Er zijn drie korte films ontwikkeld met voorbeelden van samenwerking die de kracht van muziek voor onze gezondheid en welzijn tonen.

26 april 2021
Film over Maartje de Lint geeft weer wat zingen kan betekenen voor mensen met dementie

Mathijs Leeuwis, stadscomponist van Tilburg: 'Imperfectie als hoogst haalbare'

Mathijs Leeuwis is de nieuwe stadscomponist van Tilburg. Hij gaat op zoek naar imperfectie in de stad met zijn muziek in de komende twee jaren.

21 april 2021
Mathijs Leeuwis, stadscomponist van Tilburg: 'Imperfectie als hoogst haalbare'

Bart de Vrees, stadscomponist van Den Bosch, wil spontane, nieuwe muzikale verbanden leggen

Bart de Vrees is sinds januari 2021 stadscomponist van Den Bosch. Hij legt nieuwe, muzikale verbindingen in en met de stad en vertelt daarover.

9 februari 2021
Bart de Vrees, stadscomponist van Den Bosch, wil spontane, nieuwe muzikale verbanden leggen

Plattelandscomponist aan het woord: Piet-Jan van Rossum

Piet-Jan van Rossum werd onlangs verkozen tot plattelandscomponist, en vertelt over zijn bijzondere werkterrein.

8 december 2020
Plattelandscomponist aan het woord: Piet-Jan van Rossum

Vier stadscomponisten aan de slag in Brabant

Het initiatief voor stadscomponisten van provinciaal arrangeur Geert van Boxtel krijgt ook landelijke navolging.

2 november 2020
Vier stadscomponisten aan de slag in Brabant

Reflecteren op Gilgamesh

Onsterfelijk zijn? Dat willen we allemaal wel. Of toch niet? Over hoe samen leren je blik kan verbreden.

16 september 2020
Reflecteren op Gilgamesh

Het fenomeen dat Bałdych - Courtois - Telderman heet

De Poolse violist Adam Bałdych, cellist Vincent Courtois uit Parijs en Nederlandse pianist Rogier Telderman hebben een bijzondere klik.

19 februari 2020
Het fenomeen dat Bałdych - Courtois - Telderman heet

De klassieke canon

Geert van Boxtel is werkzaam als ‘arrangeur’ voor de Provincie Noord-Brabant. In deze blog schrijft hij over de ontwikkeling van de klassieke canon in relatie tot het publiek.

18 juli 2018
De klassieke canon

Koninklijke aandacht voor meer muziekles in de klas

Koningin Máxima is erevoorzitter van het ‘Platform Ambassadeurs Méér Muziek in de Klas’. Ook in onze provincie doen basisscholen aan dit project mee.

26 april 2018
Koninklijke aandacht voor meer muziekles in de klas

Sharon Kovacs over leren, lessen en leermeesters

Brabants talent Sharon Kovacs is aan de weg aan het timmeren als internationaal popicoon. Maar ze heeft ook al een hele weg afgelegd.

9 november 2017
Sharon Kovacs over leren, lessen en leermeesters

Talentontwikkeling (pop)muziek: Proud of the South

Met een zesdelige artikelenreeks onderzoekt Iris samen met een talent en een organisatie wat er nu al aan talentontwikkeling wordt gedaan. Deze keer: popmuziek.

10 januari 2017
Talentontwikkeling (pop)muziek: Proud of the South

Breda, Capital of Dance?

Het meest in het oog springende van Breda, de Parel van het Zuiden, is dat top dj's Tiësto en Hardwell er geboren en getogen zijn.

28 april 2016
Breda, Capital of Dance?

Een vrijdagavond bij de harmonie

Koninklijke Harmonie Oefening en Uitspanning uit Beek en Donk - een van de beste harmonieën in Noord-Brabant - viert dit jaar haar 125-jarig bestaan.

14 april 2016
Een vrijdagavond bij de harmonie

Ons dorp nieuw leven inblazen

De muzikale traditie is in Brabant en Limburg al eeuwenlang onverwoestbaar. Harmonie en fanfare horen bij het Zuiden.

14 april 2016
Ons dorp nieuw leven inblazen

Achter de schermen bij philharmonie zuidnederland

Femme loopt een dag mee met Marieke Bakker, hoofd Inspectie van philharmonie zuidnederland

13 oktober 2015
Achter de schermen bij philharmonie zuidnederland

Moet de harmonie niet gewoon op de schop?

Sophie de Ruijter deed afgelopen schooljaar onderzoek naar het jeugdlid van een harmonie.

16 september 2015
Moet de harmonie niet gewoon op de schop?

Om te vermenigvuldigen moet je delen

Stel je voor dat jij als amateur-koorzanger samen kunt werken met de Nederlandse top, dat zou toch geweldig zijn?

19 juni 2015
Om te vermenigvuldigen moet je delen

Orkestcultuur onder vuur

Is er nog een toekomst voor het symfonieorkest?

3 maart 2015
Orkestcultuur onder vuur

Vijf manieren waarop fanfares en harmonieën de jeugd interesseren

Juist door de krimp worden fanfares en harmonieën creatief in het werven van nieuwe leden. In dit artikel noemen we vijf van deze slimme manieren.

10 februari 2015
Vijf manieren waarop fanfares en harmonieën de jeugd interesseren