Hoe geef je een stad een eigen identiteit? En, welke elementen maken dat je je onderdeel voelt van een stad? Voor Breda is dat: de geschiedenis op de kaart zetten, met goede en onontdekte verhalen, vinden Stedelijk Museum Breda, de gemeente en Breda Marketing. Ze bundelen hun krachten om een verhaal van zo’n zeshonderd jaar geleden, de oorsprong van de familie (Oranje-)Nassau, naar het nu te trekken en inwoners én bezoekers mee te nemen.
Geschreven door: Simone Vos
‘Wist je dat de wortels van het Nederlands Koningshuis in Breda liggen?’, met die woorden opent de nieuwe, vaste expositie ‘De Nassaus van Breda’ in Stedelijk Museum Breda. Een startpunt van de ontdekkingstocht van de geschiedenis van Breda en het Nederlandse Koninklijk Huis. “Dit verhaal over de Nassaus en de invloed die ze in Breda en Brabant hebben gehad, is nooit eerder zo groots verteld. Er zijn wel diverse documenten en bewijsstukken, maar de meeste mensen kennen toch Willem van Oranje als eerste ‘Nassau’”, vertelt Dingeman Kuilman, algemeen directeur van Stedelijk Museum Breda.
Stedelijk Museum Breda
“Het is een eeuwenoud verhaal dat maar weinig mensen kennen en zelfs veel Bredanaren niet. Daar willen we verandering in brengen. Om te laten zien dat die historie nu nog leeft en dat het ons heeft verenigd tot wie we zijn en hoe de stad nu is. Die motivatie komt vanuit de gemeente en vanuit de provincie. Die wil ook dat de rol van Brabant in die historie meer aandacht krijgt.”
Nassaus in Breda
Maar wat is die historie nou precies? Het is 1404, de allereerste Nassau, graaf Engelbrecht van Nassau trouwt met Johanna van Polanen, dochter van de heer van Breda. Daarna volgen er vele Nassaus, waaronder Hendrik III en Mencía de Mendoza, die in Breda leven en beeldbepalende gebouwen en plekken laten aanleggen. Ook Willem van Oranje woont in de Brabantse stad.
Het Valkenbergpark, de Grote Kerk, het Begijnhof; ze stammen allemaal uit die tijd. Het Mastbos wordt aangelegd en het Kasteel laten Hendrik III en Mencía de Mendoza ombouwen tot renaissancepaleis. Uit heel Europa komen kunstenaars naar Breda, om werk te maken voor de Nassaus.
Stedelijk Museum Breda
Vierjarig onderzoek
De expositie in het Stedelijk Museum Breda is een van de plekken waar het Nassau-verhaal te zien is. In een meerjarig traject, dat nu twee jaar op weg is, onderzoeken het museum, de gemeente en Breda Marketing met andere partners uit de stad hoe die historie nog meer met het heden verbonden kan worden. Het museum werkt ook met Tilburg University en de Universiteit van Amsterdam in een wetenschappelijk onderzoeksproject.
Het traject heeft de naam Royal Roots gekregen en bestaat uit een vast, doorlopend jaarprogramma en uit tijdelijke programmaonderdelen. Allemaal om Breda, Brabant en Nassau aan elkaar te verbinden, juist met hedendaagse kunstenaars, culturele- en onderwijsinstellingen en andere organisaties die Breda kenmerken.
Nieuwe doelgroepen
De vaste expositie en een podcastserie over vier zoons van Willem van Oranje zijn de doorlopende onderdelen tot nu toe. De podcast is al 10.000 keer beluisterd, vertelt Joyce Wijnen van Breda Marketing. Een teken dat er wel degelijk interesse is in historie, misschien niet zoals in een geschiedenisles op school, maar door een verhaal in podcastvorm te beluisteren. Zo spreken we een jonge en voor ons nieuwe doelgroep aan””, zegt ze.
Daarnaast programmeren ze diverse activiteiten door het jaar heen. Dat is dit jaar rondom het thema ‘De Tuin der Lusten’, naar het werk van Jeroen Bosch, dat hoe kan het ook anders, in opdracht de Nassaus is gemaakt. Om de koppeling te maken met vandaag de dag en ook nieuwe doelgroepen aan te spreken, maakt theatergezelschap Tiuri een voorstelling die op het thema aansluit.
Ook ontwikkelen de betrokken organisaties een nieuwe stadstour: Explore Royal Breda. Hierin zijn verschillende historische Nassau-locaties en hedendaagse plekken waar de invloed van het Nassau-verleden nog voelbaar is, opgenomen. Communicatie-studenten van Avans draaien mee in het project en geven hun kijk op de tour, zodat de route ook jongeren aanspreekt.
Fotografie: Joost van Asch
Families naar het museum
In de afgelopen twee jaar is er een pop-up expo in het Valkenbergpark in samenwerking met het Prado-museum in Madrid ontwikkeld en heeft Blind Walls Gallery een Blind Floor op het Kasteelplein gemaakt met de Spaanse kunstenaar Javier de Ribia. Juist om een ander publiek te trekken dan de standaard museumgangers, vertelt Dingeman.
“We hebben sterk ingezet op families in het museum. De tentoonstelling is heel interactief en voor ouder en kind interessant. Geen speurtocht, maar panelen waarmee je inzoomt op kaarten, meer leert over het Koningshuis en je eigen 3d-tekening maakt. In de vakanties en weekend zien we steeds meer enthousiaste families. Dus dat werkt goed”, zegt hij.
Gedeeld verleden in de stad
“Breda groeit snel en verandert ook sterk door de jaren heen, om een gemeenschappelijke deler te hebben en nieuwe mensen te trekken, ook voor opleidingen en werk, moet je een gedeeld verhaal hebben”, zegt Dingeman.
“Een stad heeft ook een verhaal nodig om betekenis te geven aan de omgeving. Als je weet wie in het Kasteel heeft geleefd, waarom het er zo uit ziet en welke kunstenaars hebben meegewerkt daaraan, kijk je ook heel anders naar je stad. Daarnaast is de Nassau-historie in Breda spectaculair, daar kun je inspiratie uithalen. Ook hedendaagse ontwerpers en kunstenaars, dat laten we in de nieuwe expo in het museum ook zien. Daarin reageren ontwerpers op objecten van die tijd.”
Breda Marketing
Die combinatie van het verleden en het heden, is ook terug te vinden bij het evenement Popmonument, waarbij er live-concerten op historische plekken geprogrammeerd zijn. “Daar koppelen we meteen een verhaal over de Nassaus aan per locatie, zo trekken we het muziekpubliek toch even die geschiedenis in”, zegt Joyce. “Soundbites noemen we dat. Even korte, informatieve momenten creëren waarin jongeren geprikkeld worden en hopelijk daarna zelf op zoek gaan naar meer informatie of in ieder geval geïnteresseerd zijn geraakt.”
Toekomstige projecten
In de komende twee jaren zoeken Stedelijk Museum Breda, de gemeente en Breda Marketing verdere samenwerkingen op met onderwijsinstellingen, sociale en culturele partners. Er staan twee grote exposities op de planning voor het museum, vertelt Dingeman, waarbij een aantal spectaculaire koppels uit de Nassau-tijd centraal staan. In 2027 of 2028 verwacht hij het piekjaar van het project. “We willen de omgeving meer betekenis geven en bezoekers en inwoners plezier laten beleven aan de historie en het nu.”
TalentHub en de Nassaus
In de vaste tentoonstelling 'De Nassaus van Breda' kom je van alles te weten over het bijzondere en nog onbekende verhaal van De Nassaus. Ook hedendaagse kunst maakt deel uit van de tentoonstelling. Zo maakte Kelly Christogiannis speciaal voor deze tentoonstelling een schilderij en een wandsculptuur. De thema’s die haar inspireerden zijn geloof, macht en de omgeving van Breda.
Kelly Christogiannis neemt in 2024 deel aan de TalentHub Inversie.
Royal Roots
Breda in de televisieserie Het verhaal van Nederland – Oranje Nassau
In de achtdelige televisieserie Het verhaal van Nederland – Oranje-Nassau op NPO1 gaat Daan Schuurmans terug in de tijd. Hij neemt de kijkers mee langs de hoogte- en dieptepunten van de Oranje dynastie. Zo komt hij ook in Breda. Er zijn ook acht podwalks gekoppeld aan de serie.
Simone Vos
Freelance journalist & schrijver+31 6 22 15 14 30
