Vluchtelingen die huis en haard hebben achtergelaten strijken onder andere in Brabant neer. Hier proberen zij hun leven weer op te pakken. Bibliotheken en culturele partijen spelen een belangrijke rol in het wegwijs maken van de 'Nieuwe Brabanders'. Ze helpen met het zoeken van werk, het opbouwen van een toekomst alsook met het verwerken van het verleden. Mestmag.nl sprak met Nieke Geschiere van Cubiss, Margo Remie van Kunstkameraden en twee jonge vluchtelingen.
Geschreven door Renée de Kruif
Nieke Geschiere is zich voor Cubiss gaan verdiepen in het soort dienstverlening dat de vluchtelingen écht helpt om te integreren. 'Taal is een heel belangrijk onderdeel in het zich thuis laten voelen van vluchtelingen', zegt Nieke. 'Als de vluchtelingen de taal niet spreken, praten ze onderling alleen in hun eigen taal. Hierdoor blijven ze een afgezonderde groep. Daarom is het van groot belang dat deze groep nieuwe Brabanders bij activiteiten wordt betrokken. Zo komen ze uit hun isolement en kunnen ze oefenen met de taal.'
Het betrekken van vluchtelingen gaat niet altijd op de meest optimale manier. Volgens Nieke is er één fout die regelmatig gemaakt wordt: 'We vragen niet aan de vluchtelingen wat ze nodig hebben, maar vullen het vaak zelf in. Als we ze het zelf vragen, kunnen we beter aansluiten bij hun behoefte.'
Vanuit de bibliotheken worden initiatieven ontplooid om vluchtelingen elkaar te laten ontmoeten en te laten oefenen met taal. Nieke noemt een voorbeeld: ”Vanuit het project ‘Kant Social Design', een gezamenlijk project van Bibliotheek Midden-Brabant, SNV en het Textielmuseum, heeft een groep nieuwkomers samen een wandkleed gemaakt. Tijdens dit project vertelden ze hun levensverhaal en maakten daar een beeldverhaal van. Deze beeldverhalen samen, over herinneringen aan de kindertijd, je thuis voelen en toekomstwensen, vormen het wandkleed. De deelnemers aan dit project waren Tilburgers afkomstig uit China, Eritrea, Somalië, Irak, Syrië, Afghanistan, Turkije, Marokko, Dominicaanse Republiek, Suriname en Nederland.
Dit voorbeeld leert ook dat nieuwkomers gemotiveerd raken om de Nederlandse taal te spreken op het moment dat ze met iets bezig zijn wat ze interesseert en waar ze lol in hebben. Dan stijgt de motivatie en betrokkenheid. Nieke: “Ik spreek regelmatig mannelijke vluchtelingen die minder het belang inzien van de taalles en liever gaan werken om voor hun gezin te kunnen zorgen, zoals ze gewend waren. Maar ook voor deze groep is het belangrijk om ze op hun talenten en interesses (bijvoorbeeld sport) aan te spreken en ze zo toch aan de slag te laten gaan met taal.”
Margo Remie is medeverantwoordelijk voor het project Kunstkameraden van de Cultuurkantine. In eerste instantie is Kunstkameraden gestart als een project voor achterstandsjongeren. Toen dit project een succes bleek, zijn ze ook van start gegaan met een groep jongere vluchtelingen. “We hebben twintig projecten lopen. Dat wil zeggen dat we twintig kunstenaars gekoppeld hebben aan twintig jongeren. De gemiddelde leeftijd van de jongeren is rond de 16 jaar”, vertelt Margo. De duo's van de kunstenaars en de jongeren worden gemaakt aan de hand van bepaalde voorkeuren, zoals matchende interesses. “De kunstenaar en vluchteling delen veel samen. Het samen maken van een kunstwerk is ook een verwerkingsproces. Daarnaast zien we vaak mooie vriendschappen ontstaan en wordt er vaker afgesproken dan de tien keer die voor het maken van het kunstwerk gepland staan”, aldus Margo. Naast de vriendschapsband die vaak wordt opgebouwd, is er nog een belangrijk aspect volgens Margo. “De jongeren komen bij de kunstenaars in hun atelier over de vloer. Ze komen even in een andere omgeving dan die van de instelling waar ze wonen. Dat is ook heel belangrijk.”
Twee jongeren die gevlucht zijn uit Afghanistan vertellen zelf over hun ervaring met het project Kunstkameraden. Ferdaws: 'We spraken één keer per week af met de kunstenaar. Het was een hele fijne ervaring en altijd ook heel prettig om af te spreken.' Hamed vult daar op aan. 'In het vluchtelingenkamp was niets te doen. Het was erg saai daar en dus was het fijn om ergens aan te werken en met je handen bezig te zijn.' Zowel Ferdaws als Hamed beamen dat ze veel hebben geleerd van de kunstenaars. 'Ik ben samen met de kunstenaar naar de Piushaven in Tilburg geweest om meer te leren over het lijnperspectief', zegt Ferdaws. 'Maar naast dat we veel hebben geleerd, is er ook echt een vriendschap ontstaan. Ik heb de kunstenaar ook een keer uitgenodigd om bij mij te komen eten.' Volgens Hamed was het maken van het kunstwerk een belangrijk onderdeel in zijn verwerkingsproces. 'Het is emotioneel om over vroeger na te denken. Het maken van het kunstwerk helpt met het verwerken van deze ervaring. Het gaat nu iedere dag beter en dit project heeft daar voor een groot deel aan bijgedragen. Ik zou heel graag nog een keer mee willen doen aan een project als Kunstkameraden. Daarnaast blijf ik graag zelfstandig aan kunstwerken werken.'
De kunstwerken die door de jongeren worden gemaakt, worden verkocht op een veiling. Margo: 'De kunstwerken worden verkocht en de opbrengst daarvan gebruiken we weer voor nieuwe projecten van Kunstkameraden. Zodat we hopelijk nog veel meer jongeren kunnen helpen.'
Renée de Kruif
Freelance journalist, tekstschrijver en fotograaf
