De ontwerpen van de Design Challenge Ondersteboven van Water in de Henriëttewaard

Ambitie Design Challenge

De Alliantie Zuiderwaterlinie, Staatsbosbeheer, NVTL, TU Delft, Rijksdienst Cultureel Erfgoed, Waterschap Aa en Maas, Gemeente 's-Hertogenbosch, de Provincie Noord-Brabant en Kunstloc Brabant streven naar tot de verbeelding sprekende inspiratie en ideeën om het anders te doen in dit gebied. De focus ligt daarbij op natuurontwikkeling en maatregelen om het risico van hoogwater en droogte te verminderen. In de komende jaren is het doel van dit project om de directe omgeving te betrekken bij de aanpak van hoogwater in 's-Hertogenbosch. Dit betekent dat er aanzienlijke hoeveelheden water worden opgeslagen en gecontroleerd afgevoerd. Bovendien biedt deze situatie kansen om het aanwezige erfgoed van Fort Crèvecoeur en delen van de Linie 1692 opnieuw zichtbaar te maken. De Design Challenge daagt uit tot ontwerpend onderzoek om met innovatieve en tot de verbeelding sprekende ideeën voor deze gebiedsopgave te komen. 
 

De Ontwerpen

Nouvel Amour et Coeur Forte

Team: Nouvel Amour  

Nederlanders beheersen al eeuwenlang het water, van historische waterlinies tot moderne waterwerken. Maar klimaatverandering en een stijgende zeespiegel plaatst ons voor nieuwe uitdagingen. We pakken dit aan met hetzelfde elan als waarmee we in het verleden bouwden aan een veilige toekomst met het water. Met het gemaal Coeur Forte en een natuurlijke Diezedelta krijgt de historische Zuiderwaterlinie een nieuwe rol in het waterbeheer van Brabant anno 2129. 

In het jaar 2129 heeft Nederland, door de stijging van de zeespiegel, een grote transformatie ondergaan, resulterend in de vorming van de WaterRandStad, een metropool in Noord-Brabant. In dit innovatieve ontwerp vormen historische elementen zoals de Zuiderwaterlinie de basis voor een modern waterbeheersysteem, met het supergemaal Coeur Forte als bruisend hart in de klimaatdijk. Naast waterbeheer biedt het gebied ruimte voor recreatie, natuur, en stadslandbouw, met bijzondere aandacht voor duurzame technieken zoals algen- en vlasteelt. Nouvel Amour laat zien hoe Nederland kopje onder gaat en tóch floreert gedurende klimaatverandering.

Ontwerpteam: 
Aleks Droog - Landschapsarchitect
Merel van der Linden  - Ruimtelijk ontwerper/kunstenaar
Marcel Eekhout  - Landschapsarchitect
Marnix van de Vijver  – Imagineer/interaction designer
Tijmen Dekkers - Hydroloog

Visuele Elementen: Nouvel Amour et Coeur Forte (pdf)

Productielandschap als Middel voor een Beleefbaar Landschap

Team: Productielandschap Henriëttewaard

Niet alleen de historische waterlinie en Fort Crèvecoeur worden tot leven gebracht, maar ook een bruisende oogstmarkt binnen de vestingwerken. Het ontwerp richt zich op innovatie door de waterkwaliteit te verbeteren met waterzuiverende planten, wat resulteert in een gezonder ecosysteem en een inspirerende ervaring voor bezoekers. Denk aan wandelen over de Moerasdraakroute of Laarzenpadroute, omringd door weelderige waterplanten die er prachtig uitzien en bijdragen aan natuurherstel. In het kenniscentrum ervaren bezoekers zelf hoe waterplanten een sleutelrol spelen in de toekomst. Door middel van workshops, lezingen en culinaire ontdekkingen laten o.a. lokale chef-koks de veelzijdigheid van watermunt en krabbenscheer  zien (van bitterballen tot pesto en limonade). 

Ontwerpteam:
Kees Koot - adviseur, kweker en uitvoerder in water- en moerasplanten. 
Tom van de Laak - kok die zich laat inspireren door de ongerepte natuur en haar onvolmaaktheden.
Carla Herrewijnen - richt zich op het snijvlak van waterbewustzijn en ontwerp. 
Wouter Corvers - ontwerpend onderzoeker met een specialisme in de publieke ruimte. 

Visuele Elementen: Productielandschap als Middel voor een Beleefbaar Landschap (pdf)

Van kolonisatie naar leven volgens natuurlijke ritmes

Team: Rituelen van de Henriëttewaard

Een verhaal over de Henriëttewaard, een gebied dat zich aanpast aan klimaatverandering en de natuurlijke stromingen van het water. Bewoners leven niet langer in strijd met water, maar laten zich meevoeren op de golven van verandering met nieuwe rituelen en ruimtelijke ingrepen. Ze wonen op terpen langs de Maas en Dieze, waarbij ze regenwater opvangen en terreinen aanpassen voor overstromingen. Deze aanpassingen bevorderen biodiversiteit en oogstmogelijkheden, waaronder de cyclus van gewassen en het gebruik van natuurlijke materialen voor bouwconstructies. De gemeenschap omarmt nieuwe oogst-, en bouwrituelen rondom water, die essentieel zijn voor hun culturele en ecologische veerkracht in de toekomst.

Ontwerpteam:
Marieke Berkers - architectuurhistoricus
Hyeisoo Kim  - kunstenaar en onderzoeker in cultuuranalyse
Justyna Chmielewska - landschapsarchitecten
Elena Dobretsova - landschapsarchitect/natuurkundige
Zuzana Jancovicova - landschapsarchitect

Visuele Elementen: Van kolonisatie naar leven volgens natuurlijke ritmes (pdf)

Operatie Diezedelta - strijdplan voor het zuiveren van de maas

Team: Spraakwater

In de Henriëttewaard ontstaat Linie 2029, een moderne waterzuiveringslinie die gebruikmaakt van historische inundatievelden om de waterkwaliteit van het Diezewater te verbeteren. Dit ontwerp stimuleert een dialoog tussen Defensie en de waterzuiveringssector om zowel militaire veiligheid als schoon drinkwater te waarborgen. Fort Crèvecoeur speelt een centrale rol als ontmoetingsplaats, waar historie hand in hand gaat met nieuwe, duurzame waterbeheerstrategieën. Met gebruik van de Zuiderwaterlinie als instrument om watervervuiling en klimaatverandering aan te pakken, streeft dit project naar een universele taal voor waterbeheer. Elk type water wordt erkend als bondgenoot, met als doel water in al zijn vormen, van drink- tot recreatiewater, schoner en breder toepasbaar te maken.

Ontwerpteam:
Sander Rombout - landschapsarchitect Copijn
Julia Passchier - landschapsontwerper Copijn

Cathelijne Montens - kunstenaar en ontwerper KCCM

Harrie van der Hagen - ecoloog Hagenia ecologisch advies 
Henk Jan Lekkerkerk - erfgoedadviseur COUP 

Visuele Elementen: Operatie Diezedelta (pdf)

TIJD | SPIEGEL

Team: Tijd Spiegel

In 2052 treft een verwoestende watersnoodramp Nederland. Team TIJD | SPIEGEL vraagt zich af of we daarna blijven vasthouden aan ons geloof in maakbaarheid en technologie, bewegen we meer en meer mee met wat immer onvoorspelbaar zal zijn, of trekken we de uiterste consequentie uit wat onafwendbaar lijkt?

Deze studie onderzoekt onze historische verhouding met natuur en landschap en spiegelt dit in drie toekomstvisioenen voor de Henriëttewaard. Visoenen die tot de verbeelding spreken, die prikkelen, die aanzetten tot handelen en om in beweging te komen.

Ontwerpteam:
Paul de Kort - Beeldend Kunstenaar
Julia Kannegieter - Landschapsontwerper
Hanneke Kijne - Landschapsarchitect
Berrie van Elderen - Landschapsarchitect

Visuele Elementen: TIJD | SPIEGEL (pdf)

Dutch Design Week

Tijdens de Dutch Design Week 2024 (19-27 oktober) in Eindhoven worden de ontwerpen van de 5 teams tentoongesteld in een expositie. Tijdens deze gelegenheid wordt ook een dialoogsessie georganiseerd waarbij de ontwerpers, partners van de Design Challenge, belanghebbenden en geïnteresseerden reflecteren op de ontwerpen en deze beoordelen op innovatie, toepasbaarheid en inspiratiewaarde voor andere locaties in Nederland (of daarbuiten). 

Design Challenge

Deze Design Challenge is een initiatief van: Kunstloc Brabant in samenwerking met Alliantie Zuiderwaterlinie, Staatsbosbeheer, NVTL, TU Delft, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Waterschap Aa en Maas, Gemeente 's-Hertogenbosch, en de Provincie Noord-Brabant. Ze is opgezet omdat de Henriëttewaard in Den Bosch innovatieve ideeën en tot de verbeelding sprekende visies nodig heeft omdat het gebied kampt met watertekorten, wateroverlast en andere uitdagingen in het landschap. Teams zijn gevraagd om naast over het water en landschap ook over erfgoed, natuur, recreatie en landbouw na te denken in hun visies.