De kranten in Noord-Brabant staan aan de vooravond van een nieuwe reorganisatie. Het is de laatste in een lange reeks waardoor de cultuurredacties in de loop der jaren steeds kleiner zijn geworden. Wat betekent dat voor de aandacht voor kunst en cultuur in deze kranten en voor de kwaliteit van de berichtgeving? Anouk spreekt namens Mestmag.nl met kunstredacteuren Gerrit van den Hoven (Brabants Dagblad) en Frank van den Muijsenberg (Eindhovens Dagblad) over de toekomst van de cultuurredactie.
Geschreven door Anouk van Leeuwen
"Wanneer men vroeger alleen al het woord 'kunst' las, werd dat meteen bij ons over de schutting gegooid." Gerrit van den Hoven, sinds 1993 werkzaam op de cultuurredactie van het Brabants Dagblad, herinnert zich de vette jaren negentig. Een bloeitijd waarin een wekelijkse bijlage van acht pagina's heel gewoon was, gemaakt door de eigen zevenkoppige kunstredactie die het nieuws per kunstdiscipline opving.
Tijden veranderen. Zo'n acht jaar geleden verdween het eigen katern om in afgeslankte vorm terug te komen, passend bij de minder grote capaciteit van de cultuurredactie. Een ontwikkeling die zich bij alle Brabantse kranten - ook bij het Eindhovens Dagblad en BN DeStem - heeft voorgedaan. Van de handvol kunstredacteuren zijn er tegenwoordig één of twee over.Die ingekrompen ruimte voor kunst en cultuur in de regionale kranten strookt niet met de bemoedigende statistieken die de waardering van kunst in Nederland schetsen. Dat stelt onderzoeksconservator van het Van Abbemuseum, docent en schrijver Steven ten Thije op De Nieuwe Reporter. Het beeld dat op deze manier bij mensen ontstaat is volgens Thije dat van 'een wezensvreemde elite in een hoekje van de krant'.
Op zoek naar vers bloed
De Brabantse kranten maken op dit moment een nieuwe ingrijpende reorganisatie door. Als gevolg van de overname van de regionale tak van Wegener door de Persgroep vertrekken alle kunstredacteuren van de drie regiokantoren van het Brabants Dagblad. De oude rotten in het vak eruit, jonge freelancers - tegen een bedenkelijk tarief - erin: het is de wil van de Persgroep. Alleen Van den Hoven, sinds vorig jaar coördinator van de kunstredactie, blijft over. Samen met Theo van de Zande, voormalig kunstredactiechef van 2003 tot 2012, gaat hij op zoek naar vers bloed. "Het zou best kunnen dat de kunstredacteuren verdwenen zijn bij de volgende reorganisatie die we over drie, vier jaar verwachten. Die richting gaat het absoluut op", kijkt Van den Hoven vooruit.
Bij de zusterkrant in Eindhoven "staan onze namen nog steeds op het nieuwe reorganisatieschema", zegt Frank van den Muijsenberg, parttime kunstredacteur met muziek als specialisatie, toch een beetje opgelucht. In 2007 maakte hij bij het Eindhovens Dagblad de overstap van PSV-verslaggever naar zijn huidige functie. De cultuurredactie van het Eindhovens Dagblad werkt al langer met freelancers. "Zij staan formeel op de lijst als freelancer, maar zijn zo nauw aan onze redactie verbonden, dat wij hen beschouwen als volle collega's." De kunstredactie wordt geleid door Rob Schoonen, die wegens gezondheidsredenen helaas niet kon meewerken aan dit artikel.
Nieuw katern: van OverUIT naar & (EN)
Bij de nieuwe reorganisatie door de Persgroep hoort een nieuw dagelijks katern dat vanaf eind mei bij de regionale Wegener-kranten wordt bijgevoegd. In dit nieuwe katern dat & (EN) gaat heten, staat iedere dag een ander thema centraal. Op donderdag is dat cultuur. Het zal het huidige OverUIT-katern vervangen, een mix tussen een klassiek kunstkatern met langere verhalen en een uitgaansbijlage. De twee cultuurpagina's uit de regiokaternen van de kranten, die nu nog apart op donderdag verschijnen naast het OverUIT-katern, worden met het nieuwe katern samengevoegd.
Uiteindelijk maken de cultuurredacties zelf zes van de twaalf pagina's van het nieuwe katern. Het wordt dus even dik als het huidige OverUIT-katern, maar hierbij moeten nu dus wel de kunstpagina's meegerekend worden die nu nog apart in de regiokaternen staan. Naast deze zes zelfgemaakte pagina's wordt het nieuwe katern aangevuld met kopij vanuit het AD-kantoor in Rotterdam, dat onder de Persgroep valt. Deze centrale nieuwsdienst vervangt de Persdienst (DPD) die vanuit Nijmegen het nieuws voor alle regionale Wegener-kranten verspreidt maar per 26 mei ophoudt te bestaan. Deze pagina's zullen meer focussen op landelijk cultuurnieuws.
Hoe de regionale pagina's binnen het nieuwe katern eruit gaan zien, wordt binnenkort duidelijk. "Op pagina vier en vijf komen nu in ieder geval de pagina's die uit de regiokaternen gehaald zijn, maar het Brabants Dagblad gaat daarbij wisselen tussen de pagina's van de editie Den Bosch en de editie uit Tilburg", aldus Van den Hoven. Van den Muijsenberg: "We verwachten dat er een aantal verplichte rubrieken zullen komen."Culturele onderwerpen duiken echter ook op de nieuws- en regio-pagina's op: wanneer de politiek de cultuur kruist, bij recensies die niet kunnen wachten tot donderdag en bijzonder of extreem nieuws. "Als AC/DC morgen optreedt in het Klokgebouw komt dat gewoon in de dagkrant", aldus Van den Muijsenberg. Zo sluipen berichten over kunst en cultuur toch best vaak de gewone pagina's in.
Geen pr-machine
De inhoudelijke focus is volgens de mannen niet erg veranderd door de jaren heen. "Op regionaal niveau kan persoonlijke invulling een rol spelen. In de Tilburgse editie staat de amateurkunst centraal, in Den Bosch ligt het accent meer op de grote zalen. We proberen te zoeken naar dingen die niet meteen de aandacht trekken, maar het wel waard zijn om te vermelden", legt Van den Hoven uit. "Binnenkort staat er een verhaal in het ED over een Japanse heavy metal-band", zegt Van den Muijsenberg. "Onze redactie is misschien een beetje rock 'n roll. Ik vind dat we het hele culturele spectrum moeten bestrijken, van een optreden van een Aziatisch inheems ensemble tot de gouden platen van volkszanger Django Wagner."
Gerrit van den Hoven ziet wel de toon van de berichtgeving verschuiven. "We zijn meer voorverhalen gaan schrijven - aankondigingen en uit-tips - en daarmee gaat een positieve en misschien wat minder kritische toon gepaard." "Toch zijn we nog altijd geen pr-machine", vindt Van den Muijsenberg. "We maken onze eigen afweging en laten ons niet leiden door de zalen."
"Omdat we met minder mensen zijn, is er ook minder ruimte om dingen echt uit te zoeken. Het wordt allemaal wat breder, minder gespecialiseerd. Er zou misschien wat meer nieuws uit de kunstwereld te halen zijn. Maar de kunstwereld is wat dat betreft ook afwerend. Zij zijn toch het meest gebaat bij die voorverhalen, omdat er kaartjes moeten worden verkocht. Persoonlijk heb ik het altijd jammer gevonden dat de Brabantse cultuursector ons niet heeft omarmd", vertelt Van den Hoven eerlijk.
---
De discussie over de kwaliteit van de cultuurjournalistiek bij de grote Brabantse kranten komt begin januari 2014 in een stroomversnelling terecht wanneer Henri van der Steen van het Brabants Dagblad (editie Tilburg) zijn vermoedens over het werk van talenten van Muzieklab Brabant omschrijft als 'onherkenbare takkeherrie'. Het gekleurde artikel zorgt voor ophef binnen de lokale cultuursector. Cultuurpers duidt de ontwikkelingen als 'oppervlakkige cultuurjournalistiek van een oppervlakkige krant' en komt met vijf lessen die het probleem binnen de regionale kunst- en cultuurverslaggeving zouden definiëren.
---
De verwachting is dat de toon - met de komst van het nieuwe katern - opnieuw zal veranderen. Volgens Van den Hoven wordt deze, door de invloed van het AD als nieuwsverzamelaar, meer persoonlijk, met de nadruk op human interest verhalen. "De Persgroep wil meer mensen in de krant. Dus niet: wat vinden wij van de voorstelling, maar wat vindt meneer Pietersen in het publiek ervan." Van den Hoven is nieuwsgierig naar deze ontwikkeling. "Ik ben benieuwd hoe we dat gaat doen, of het gaat werken. Misschien kunnen we op deze manier weer meer aandacht voor een diepgaand verhaal krijgen. Het trekt mensen wel een pagina in, denk ik."
Van den Muijsenberg is minder enthousiast. "Onze medewerker jazz en minimalistische en moderne muziek bezoekt al dertig jaar concerten. Als krant heb je juist die expertise in huis. Het lijkt mij niet dat het publiek wil teruglezen wat zij er zelf van vindt, maar juist van iemand die daar beroepshalve is en de juiste vragen stelt. Als krant moet je dat voordeel inzetten. En natuurlijk moet je ook het publiek aan het woord laten, maar het moet niet de overhand krijgen." Of het Eindhovens Dagblad die vrijheid zal krijgen is nog maar de vraag. "Wij kunnen wel het creatieve eilandje blijven, maar misschien gaat dat op den duur niet meer werken."
Anouk van Leeuwen
redacteur