De aanhoudende economische en klimatologische crisis luidt voorlopig een onzekere toekomst in. Voor de Covid-19 pandemie uitbrak, wisten we vaak niet waar we over vijf jaar zouden zijn, op dit moment kijken we nauwelijks vooruit. Toch vinden er structurele maatschappelijke veranderingen plaats. Waar eerder de nadruk lag op economische groei, welvaart en wereldwijde expansie, ontpopt zich nu een betrokken samenleving waarin begrippen als solidariteit, duurzaamheid en persoonlijk welzijn steeds belangrijker worden. Er ontstaat ruimte om een nieuwe wereld vorm en richting te geven, door vaststaande zaken opnieuw tegen het licht te houden.
Geschreven door: Iris Peters, met dank aan Janine van Dool, nai010 uitgevers en Rezone
De ontwerper heeft een verantwoordelijke rol in de vormgeving en inbedding van (nieuwe) sociaalmaatschappelijke waarden. Vijftig jaar geleden zag Viktor Papanek, ontwerper, schrijver en activist, dat design een belangrijke factor is voor sociaal welzijn, en een politiek instrument voor democratisering kan zijn. Hij pleitte toen al voor een radicale verandering: in plaats van in dienst te staan van massaconsumptie en winstbejag, moet design de uitdagingen van de ‘echte wereld’ aanpakken, zoals die van inclusie, sociale rechtvaardigheid en duurzaamheid.
Door: Roel van der Aa
Wendbaar omgaan met maatschappelijke veranderingen
Ontwerpers van deze tijd staan pal achter zijn opvattingen. Zij geven op geheel eigen wijze een invulling hieraan en met net zoveel bevlogenheid. Ontwerpbureau Rezone stelt bijvoorbeeld een flexibele benadering centraal bij de ontwikkeling van nieuwe, tijdelijke woongebieden, waardoor er sneller en wendbaarder omgegaan kan worden met maatschappelijke veranderingen. Een locatie is nu woongebied, maar als de vraag naar woningen op een gegeven moment drastisch daalt, rolt Rezone de infrastructuur weer op en is er plaats voor andere initiatieven.
Experimenteertuin voor nieuwe woonvormen
Minitopia in Den Bosch is een voorbeeld van een tijdelijk woongebied met nieuwe woonvormen. Hier is ruimte om te experimenteren met nieuwe woonvormen. Bewoners zelf zijn ontwerpers en bouwers. Zij maken geen doorsnee keuzes en kiezen bijvoorbeeld voor een honingraatvormig huis, een huis dat in de zomer meer buiten- en in de winter meer binnenruimte heeft, of volledig digitaal ontworpen en geproduceerd is. Duurzame en natuurlijke bouwmaterialen, zoals metisse, een materiaal dat gemaakt is van oude spijkerbroeken, of stro, worden ingezet als isolatie en aankleding van een woning. Zo wilt Minitopia dat een betaalbare, duurzame woning naar eigen smaak, voor een grote groep mensen binnen bereik is.
Links: woning Wouter Corvers | Rechts: woning Thomas Trum | Door: Henny van Belkom
Een ander voorbeeld is het huis van Fier van den Berge, ontwerper bij De Reuringdienst. Hij bouwde zijn huis van staanders en liggers die normaal gesproken voor magazijnstellingen worden gebruikt. Fier: “Dit huis is een prototype van een nieuwe bouwvorm waarin continu nieuwe etages, muren en uitbreidingen mogelijk zijn. In de industrie bouwt men op deze manier gigantische magazijnstellingen, door liggers en staanders in elkaar te klikken. Het is een doordacht en bewezen systeem, zo licht, sterk en goedkoop mogelijk, en alle onderdelen worden in massaproductie vervaardigd.
Het systeem was perfect om heel snel met een klein budget het skelet van ons tijdelijke huis te bouwen. Tijdens de bouw konden we eenvoudig andere keuzes maken omdat de liggers op elke mogelijke hoogte in de staanders te klikken zijn. Het skelet stond binnen één dag en met tien weken hadden we een speels en modulair huis met verschillende verdiepingsvloeren en verrassende ruimtes. Bijkomend voordeel is de ongeplande esthetische waarde van de stellingen.”
Debat en boek
Op 4 december rolt het boek Minitopia, ruimte voor je woonwens van de drukpers. Dit boek vertelt over de ontwikkeling van en het leven op Minitopia. Met persoonlijke verhalen van bewoners, artikelen die de sociaalmaatschappelijke waarden duiden en fotografie. Hier kan je het boek over Minitopia vooruitbestellen: Minitopia - Tessa Peters & Rolf van Boxmeer, Peter Camp, Jeroen Junte | Nai010
Op 11 december houdt Rezone in samenwerking met het Design Museum Den Bosch en nai010 uitgevers het online debat De veranderende rol van de ontwerper in tijden van crisis. Een gesprek over hoe je vaste structuren kan veranderen, gewoon door het te doen. Met Fier van den Berge en Wouter Corvers, Frederiek Dijkstra, projectleider van de Dutch Design Awards, Timo de Rijk, directeur van het Design Museum en Rezone, initiatiefnemers van Minitopia, verwante woongebieden en ontwerpers van flexibele woningen. Christiaan Weiler, architect, onderzoeker en schrijver leidt het gesprek.
Minitopia is een artistiek woonexperiment geïnitieerd door artdirector Tessa Peters en architect Rolf van Boxmeer. Het is in 2016 ontstaan in Den Bosch als ‘living lab’ voor nieuwe woonvormen op transformatiegebieden. Kunstenaars, designers en architecten spelen een kernrol in de realisatie van de tiny houses en de daarbij horende collectieve ruimte. Het project wordt ondersteund door een bijdrage uit de impulsgelden.
Iris Peters
Freelance tekstschrijver & Communicatie bij Minitopia
