Het was voor een cursus dammen dat ik de eerste keer bij JC De Poort binnenstapte. Niet echt rock 'n roll voor een tiener natuurlijk, maar al snel had ik door dat er in het jongerencentrum meer te doen was. Waar ik op de eerste verdieping de tien lessen ‘witte schijven, zwarte schijven' uitzat, ramden de bij mij toen als alto's bekend staande Dongenaren in de kelders op gitaren alsof hun leven ervan af hing.
- Geschreven door Karien Verhappen
De jaren erna kwam ik er regelmatig over de vloer voor hun optredens. Ik zag wat er te doen was en maakte er deel vanuit, maar nooit vroeg ik me af wat een centrum als dit voor de gemeenschap van een dorp als Dongen betekende. Beter laat dan nooit dacht ik recentelijk, en ik nodigde jongerenwerker Maarten Bevers en booking agent Frank Kimenai uit voor een gesprek. Wat denken zij dat de rol van een jongerencentrum is voor een dorpsgemeenschap?
Van voedselfabriek naar voedingsbodem: de Veghelse Kluis
In Veghel is er 15 jaar lang geen jongerencentrum geweest. Nu staat er, op het herbestemde terrein van een oude voederfabriek De Kluis: een plek waar jongeren zichzelf kunnen zijn of vinden. ‘Het is onze taak om jongeren veel te kunnen laten uitproberen', aldus jongerenwerker Maarten. ‘We willen hen een plek bieden om te ontdekken. Dat moeten ze zelf doen, maar daarin kunnen wij ze faciliteren'. Met een divers team geven ze sinds twee jaar vorm aan een concept dat uitgaat van het principe ‘voor en door jongeren'. Niet eenvoudig legt Maarten uit. ‘We merken dat jongeren enthousiast zijn en graag helpen, maar ze zijn ook flexibel en druk. Dat maakt het moeilijk om met planningen te werken. Het is vaak maar voor de korte termijn'.
Leuk die activiteiten, maar ze komen op de tweede plaats
Naast De Kluis zijn er ook andere culturele en commercile concepten die hun thuis hebben op het 8.000 m2 tellende terrein. Van het begin af aan was het de bedoeling dat jongeren van De Kluis samen met die andere partijen culturele activiteiten zouden ontplooien. Maar, geeft Maarten aan, wij zijn op de eerste plaats gericht op welzijn. ‘Wanneer er overlast is op straat, is dat onze eerste prioriteit. Jongeren met problemen worden opgepikt door de politie óf door jongerenwerkers. Vaak signaleren wij ze als eerste en maken verbinding met ze, gewoon door te vragen hoe het met ze gaat'. En nee, als ze binnen zijn is er geen kant en klaar plan dat iemand naar een betere toekomst helpt. ‘Een jongere voelt het meteen als het contact niet echt is en zal dan niet zichzelf zijn.'
Het juiste evenwicht tussen welzijn en cultuur
Veel jongerencentra, of ze nu een punk, dance of metal karakter hebben, balanceren tussen hun sociale en culturele functie, vertelt Frank Kimenai die vroeger zelf vaak bij JC De Poort was. De sozen waren vroeger erg gericht op hun culturele programma en konden uitgroeien tot een poppodium. In de jaren negentig verschoof de aandacht naar de welzijnsfunctie en dat had gevolgen voor hoe zo'n jongerencentrum draait. ‘Dynamo is een goed voorbeeld van zo'n uit de kluitengewassen jongerencentrum dat uitgroeide tot een podium met een belangrijke programmering en cultuurfunctie. Maar zij konden niet altijd programmeren wat ze wilden omdat alles getoetst werd aan hun welzijnsfunctie. Zo ontstond een spanningsveld dat hun culturele functie als poppodium afremde.' Toch blijft ook na die verschuiving het jongerencentrum volgens Frank een onmisbare plek die een motiverende en katalyserende werking heeft als het gaat om cultuur. Een jongere voelt het meteen als het contact niet echt is en zal dan niet zichzelf zijn.
Bij succes profiteert de hele (culturele) gemeenschap mee
Frank doelt hier niet alleen op de mogelijkheden van jongeren om te ontdekken, maar ook op de mogelijkheid voor een dorp om hèn te ontdekken. ‘Wanneer een band succesvol wordt, dan lift het hele dorp mee. Mensen willen dan meer muziek maken, ermee geassocieerd worden, worden fan en raken actief betrokken. Zelf regelde ik het eerste optreden van de band Reveal, gewoon bij mijn ouders aan de Eindsestraat.' Het succes van een band maakt zo de wereld van vaak verveelde jongeren groter. ‘De jongens van Reveal bijvoorbeeld staken boven het maaiveld uit, maar lieten tegelijkertijd zien dat zij ook gewoon ‘boerkes' waren. Daarmee laten zij als peers zien dat er perspectief is. En dat zie je nog steeds vaak gebeuren in jongerencentra. Door alles wat zij faciliteren vormen ze een laagdrempelig podium, een springplank voor jongeren die willen gaan voor wat ze écht willen doen.' Samen cultuur maken, of dat nu binnen de muren van het jongerencentrum is of net daarbuiten, is altijd sociaal.
Het vergroten van perspectief, binnen en buiten het centrum
Waar de (financiële) steun vandaan komt is dus bepalend voor de manier waarop jongerencentra hun rol vervullen. Toch zijn de culturele en sociale functie van jongerencentra onlosmakelijk verbonden. Door bijvoorbeeld aantrekkelijk te programmeren of dj-faciliteiten aan te bieden, is het centrum een aantrekkelijkere plek dan de straat. Tegelijkertijd zet een band of artiest die succesvol wordt de culturele gemeenschap van een kleine gemeente groter op de kaart. Samen cultuur maken, of dat nu binnen de muren van het jongerencentrum is of net daarbuiten, is altijd sociaal.
Ontdekken, faciliteren en stimuleren, dat is waar het om draait
Voor Frank was het jongerencentrum een plek waar hij leerde dat je de dingen kunt doen die je wilt doen. Hij heeft nu een booking agency en dat is een rechtstreeks verlengde van waar hij pakweg twintig jaar geleden in De Poort mee startte. Maarten probeert diezelfde instelling mee te geven aan de jongeren van De Kluis. Niet alleen in de rol van jongerenwerker, maar als succesvol DJ van Boomshakalak ook op een inspirerende manier. Niet gek dus dat De Kluis een studio heeft waar de Veghelse jeugd regelmatig mixt. En er zijn er een paar die dat niet onverdienstelijk doen, laat Maarten weten. ‘Houd Lawson (Isaac Cromwell) en Guna Dubs (Pim van Wijchen) maar eens in de gaten, die gaan goed.' In kleine gemeenten is een jongerencentrum een plek waar de jeugd naar toe kan gaan, zichzelf mag zijn en kan ontdekken. Ikzelf ontdekte er dat dammen niet iets was waarin ik verder wilde, maar ontmoette er wel de mensen die een belangrijke rol speelden in wie ik geworden ben. En dat een jongerencentrum dát kan blijven doen is fucking belangrijk, zoals Frank het verwoord. Voor jongeren zelf én de (culturele) gemeenschap om hen heen.
Karien Verhappen
Taalbewerker
