“De wendbaarheid van de zzp’er is groot, de weerbaarheid minder”

Zzp’er in coronatijd

De coronacrisis beïnvloedt ons allemaal, maar zelfstandigen in de culturele sector vangen een aantal harde klappen op. Want wat doe je als instellingen en organisaties zoals muziekscholen, musea en theaters hun deuren moeten sluiten? Waar kun je als zzp’er in deze branche op terugvallen? De harde realiteit is dat het opvangnet er een vol gaten blijkt te zijn. “Ondernemersrisico", zeggen sommigen. Maar laten we eerlijk zijn, dat gaat hier niet helemaal op. Een wereldwijde pandemie waardoor je van de een op de andere dag misschien wel 80% van je inkomen misloopt, daar was niemand op voorbereid.

(H)erkenning

Toch moet je verder als ondernemer. “Hoe dan?!”, is de logische vraag. Er is geen gouden oplossing, maar het antwoord lijkt te liggen in wat we hier aan het doen zijn. Namelijk samenkomen, verbinden en verenigen. Het is mooi om te zien hoe erkenning en herkenning ervoor zorgen dat je als zzp’ers samen een front kunt vormen. Waar veel zelfstandigen de aansluiting missen bij het centrale beleid van instellingen en organisaties om mee te mogen denken over een oplossing, is daar in deze setting alle ruimte voor. “Zie elkaar als collega’s in plaats van concurrenten, dit is iets wat je samen moet doen”, aldus Peter van den Bunder van de Kunstenbond. Ook zzp-expert Marieke Tetterroo beaamt dit: “Zoek elkaar op en heb het over kunstenaarschap en cultureel ondernemerschap. Als zzp’ers kun je van elkaar leren en elkaars sterke punten verenigen.”

In survivalmodus

Maar wie is er nu verantwoordelijk voor de situatie van de zelfstandig ondernemer? “Deze situatie is overmacht voor zowel opdrachtgever als werknemer, de verantwoordelijkheid ligt bij beide partijen. Wees dus niet bang om de dialoog aan te gaan”, adviseert Peter. Toch pakt dit in de praktijk vaak anders uit. “Instellingen schieten in survivalmodus en zijn vooral bezig om zelf te overleven, waardoor je als externe partij wordt vergeten of buiten spel wordt gezet”, is de ervaring van educatiemedewerker en cultuurcoördinator Sanne Evertz. Contractueel gezien valt hier nog een hoop winst te behalen. “Er moeten duidelijke afspraken zijn over hoe je samenwerkt. Dingen moeten vooraf op papier staan zodat je daarnaar kunt teruggrijpen”, zegt architect en gastdocent Wouter van Niel.

Duurzaam ondernemen

Ook Wouter ervaarde dat vrijwel al zijn opdrachten in het onderwijs wegvielen. Wat doe je dan? “Ik ging extreem veel harder werken. Ik voelde een grote verantwoordelijkheid naar mijzelf en mijn team. Je wilt flexibel zijn en je aanpassen aan de situatie.” Ten gevolge onderzocht Wouter de mogelijkheid van online lessen. “Dit heeft geresulteerd in een nieuw verdienmodel. Ik heb lesmateriaal en een training ontwikkeld die ik zo nodig ook online kan aanbieden. Het is een totaalpakket voor docenten waar ik zelf bijna niet meer bij betrokken hoef te zijn.” Een mooi voorbeeld van hoe een in eerste instantie tijdelijke oplossing kan resulteren in een totaal nieuw product. De coronacrisis is wat dat betreft echt een reality check. Sta je als ondernemer sterk genoeg? En hoe duurzaam is je onderneming?

Bezinning

Eén ding is duidelijk: de passie van ondernemers in de culturele sector is enorm. “De wendbaarheid van de zzp’er is groot, de weerbaarheid minder”, stelt Peter. Bij Sanne resulteerde dit in bezinning waardoor ze zich neer kon leggen bij de situatie. “Ik ging op een gegeven moment uit de vecht- en overlevingsmodus en vond daarin een soort geruststelling. Het zou zomaar kunnen dat ik in de toekomst een heel andere weg insla.” Soms ligt daarin misschien de oplossing. In je neer kunnen leggen bij extreme situaties waar je geen invloed op hebt. Wie weet wat er dan allemaal kan ontstaan.

Lisa Habets