Op 12 maart jl. presenteerde minister Ingrid van Engelshoven (OCW) haar cultuurbrief ‘Cultuur in een open samenleving’. Het kabinet schetst in deze brief de agenda voor het cultuurbeleid voor de komende jaren. Woensdag 30 mei a.s. debatteert de Tweede Kamer over de visiebrief van minister van Engelshoven. De landelijke culturele instellingen deelden massaal hun visie op de visiebrief. Mestmag.nl zet de reacties voor je op een rij.
- Geschreven door Ton van der Linden en Sander Roover
Om te starten de hoofdlijnen uit de visiebrief:
De brief bevat een uitwerking van de thema’s uit het regeerakkoord, aan de hand van vijf thema’s: cultuur maakt nieuwsgierig, ruimte voor nieuwe makers en cultuur, een leefomgeving met karakter, cultuur is grenzeloos en een sterke culturele sector.
In de uitwerking van het cultuurbeleid volgt het kabinet de Raad voor Cultuur:
- Creatieve en kunstzinnige talenten krijgen kansen en mogelijkheden om zich artistiek te ontplooien
- Iedereen heeft, ongeacht leeftijd, culturele achtergrond, inkomen en woonplaats, toegang tot cultuur
- Er is een pluriform aanbod van cultuur, waarin het bestaande wordt gekoesterd en het nieuwe wordt omarmd
- Er is een veilige haven voor cultuur om te kunnen reflecteren op de samenleving en haar burgers, waarop ook kritiek geleverd kan worden.
Het kabinet investeert in 2018 30 miljoen euro in de restauratie van (grote) monumenten. Het Nationaal Aankoopfonds wordt aangevuld met 50 miljoen euro. Daarnaast worden talentvolle makers via een nieuw, gezamenlijk programma bij de cultuurfondsen ondersteund. Het gaat om een bedrag van 4,9 miljoen per jaar vanaf 2019. De subsidie voor muziekonderwijs wordt met 5 miljoen euro verdubbeld. In 2018 ondersteunt het kabinet de verdere uitwerking van de arbeidsmarktagenda en aansluitend bij de Verkenning van de Raad voor Cultuur, nodigt het kabinet andere overheden uit om in voorbereiding op de periode basisinfrastructuur stedelijke en regionale profielen op te stellen.
“Met deze investeringen wil ik de cultuursector in Nederland laten floreren. Ik wil nieuwe generaties laten doorbreken. Ik wil kinderen al op jonge leeftijd enthousiast maken voor cultuur. En ik wil investeren in monumenten voor een mooie leefomgeving. Onze cultuur verdient het om in volle bloei te staan.” - minister Ingrid van Engelshoven
De landelijke culturele instellingen reageerden als volgt op de visiebrief:
“De cultuurbrief sluit nauw aan bij de visie van het beleidsplan van het Mondriaan Fonds voor deze cultuurplanperiode, dat uitgaat van de gedachte dat kunst en cultureel erfgoed pluriform zijn en een open democratie ondersteunen en dat ze bijdragen aan een vrije geest en een open blik”, zegt Birgit Donker in een reactie van het Mondriaan Fonds.”
Jan Jaap Knol, directeur-bestuurder van het Fonds voor Cultuurparticipatie, is verheugd met het nieuws dat de subsidie voor het muziekonderwijs met 5 miljoen euro wordt verdubbeld.
Kunsten’92 schrijft: “In haar brief, maar ook in de presentatie benadrukte de minister dat kunst, cultuur en erfgoed geen doel hoeven te dienen, maar hun eigen intrinsieke waarde hebben. Zij zijn wel van onmisbaar belang voor een open samenleving. Met deze brief geeft de minister een nieuwe, voor de sector verfrissende, wending aan het debat over kunst en cultuur en geeft zij een eerste invulling aan de reeds aangekondigde investeringen van dit kabinet.” Verder wordt waardering uitgesproken “voor de perspectieven die de minister biedt, waardoor de sector weer vooruit kan kijken, achterstallig onderhoud kan plegen en plannen kan maken voor de toekomst”. Kunsten’92 pleit in de brief verder voor: “Een veranderimpuls, een tijdelijke regeling die het voorgenomen proces van regiovorming ruimte biedt om bottom-up, in samenwerking met het culturele veld, knelpunten op te lossen en tot een ‘beleidsrijker rijksbeleid’ te komen.”
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) reageert als volgt op de brief: “Minister van Engelshoven van OCW ziet een duidelijke rol voor de inbreng van 16 regio’s in het nieuwe cultuurbeleid. Hierin kan elke regio zich richten op de inwoners en voorzieningen die passen bij de identiteit van de regio en haar inwoners. De regionale profielen moeten vóór 1 november bij het ministerie binnen zijn. Dat blijkt uit de visiebrief van minister van Engelshoven.”
Daphne Wassink, voorzitter van de IPO-werkgroep Cultuur, reageert met: “Het is belangrijk nu, aan de voorkant, al mee te denken en aan te geven wat onze wensen zijn. We hopen zo ook van het Rijk erkenning te krijgen voor de verschillen die bestaan tussen de regio’s. In het toekomstig cultuurbeleid voor Nederland zouden de verschillende regio’s evenveel kansen moeten hebben op subsidie.”
Lodewijk Kuiper, beleidsmedewerker Public Affairs van de Museumvereniging benoemt de voor musea relevante thema’s uit de visiebrief in dit artikel.
De Kunstenbond vindt de verdeling van het geld wat scheef. “Er gaat 325 miljoen naar erfgoed en monumenten, maar 80 miljoen, een kwart daarvan, gaat naar de makers en uitvoerende kunstenaars van nu. Daarnaast zegt de bond dat minister van Engelshoven zich bij het onderwerp ‘arbeidsmarktagenda’ erg afwachtend lijkt op te stellen.”
“In de visiebrief staan de thema’s uit het regeerakkoord (VVD, CDA, D66, CU) uitgewerkt. Verwacht dus geen ambitieuze vergezichten”, schrijft de VNPF. “Cultuur heeft volgens de minister ‘in de eerste plaats een eigen, intrinsieke waarde’, waar naast ‘schoonheid en verfijning’ ook plek is voor ‘confrontatie en rauwheid’. De minister benadrukt meermaals dat Nederland een open en internationaal georiënteerde samenleving is.” De vereniging somt de belangrijkste voorstellen op. “Er komt geen regionale basisinfrastructuur (RIS), zoals de Raad voor Cultuur vorig jaar adviseerde, maar wel regionale profielen.”
LKCA is blij met de investeringen in cultuureducatie: in muziekonderwijs, museumbezoek, filmeducatie en jeugdtheater. “Minister van Engelshoven roept andere overheden op om ook extra te investeren in cultuur. Helaas is de aandacht voor de amateurkunst in de visie zeer beperkt.” Aldus LKCA in een reactie op de visiebrief.
Cultuurconnectie is positief over de visiebrief en ziet de nieuwe beleidslijnen als veelbelovend en zal waar mogelijk graag een bijdrage leveren om de branche te verstevigen en te ontwikkelen. De brancheorganisatie voor cultuureducatie, amateurkunst en volksuniversiteitswerk vraagt aandacht voor een aantal zaken.
“Kunstonderwijs zou zo vanzelfsprekend moeten zijn als taal, rekenen en gymnastiek, gegeven door mensen die daarvoor zijn opgeleid. Daarvoor hebben we iets meer euro’s nodig”, schrijft Aleid Truijens in een column op volkskrant.nl.
Op 22 maart jl. besprak de VNG commissie Onderwijs, Cultuur en Sport de visiebrief. Het volgende is op de website te lezen: “De aandachtspunten op erfgoedgebied zijn de bevoegdheidsverdeling tussen de overheden, extra rijksgeld, fiscale aftrek en adequate registratie met kennis en kunde van gemeenten. Cultuurparticipatie is onderbelicht in de visiebrief. Op mediagebied moet het Rijk de lokale omroepvernieuwing gaan ondersteunen, te beginnen via pilots door koplopers.”
Frank Strolenberg van Toekomst Religieus Erfgoed reageert als volgt op de visiebrief: “In de paragraaf ‘Een leefomgeving met karakter’ gaat het ook over religieus erfgoed. Veel van de voornemens en investeringen die daar staan worden nog verder uitgewerkt en zullen eind april worden toegelicht in een andere brief aan de kamer over ‘Erfgoed Telt’. In de Cultuurbrief die nu bekend is gaat de minister in op incidentele investeringen in erfgoed vanuit de 325 miljoen euro die in het Regeerakkoord wordt genoemd. Het grootste deel daarvan heeft met de Cultuurbrief nu een bestemming gekregen. Maar wat betekent dat nu concreet voor religieus erfgoed?”
Ap de Vries, voorzitter De Kunst van Brabant, reageerde met deze brief op de visiebrief van minister van Engelshoven.
In de Raad van 12 bundelen veertien provinciale instellingen voor kunst en cultuur, waaronder bkkc en Kunstbalie, hun expertise. De Raad is verheugd met de visiebrief die de minister op 12 maart jl. publiceerde. In een brief vraagt de Raad aandacht voor een aantal punten:
- Intrinsieke waarde: “Wij verheugen ons op een cultuurbeleid waarin de waarde van cultuur vanzelfsprekend is en de intrinsieke waarde van cultuur voorop staat. Tegelijkertijd realiseren wij ons dat intrinsieke waarde en maatschappelijke waarde elkaar niet uitsluiten, maar in elkaars verlengde liggen.”
- Cultuureducatie: De Raad van 12 maakt zich hard voor een integrale aanpak voor de beleidsperiode na 2020
- Cultuurparticipatie: In de brief van de minister is geen aandacht voor kunstbeoefening in de vrije tijd, terwijl daar volgens ons wel een visie nodig is
- Regionalisering: de Raad van 12 ziet de urgentie voor stedelijke regio’s om zich meer te profileren met cultuur, goede samenwerkingsafspraken tussen landelijke en regionale overheden zijn daarbij noodzakelijk. De Raad denkt graag mee met de minister om “Te komen tot een ontschotting van het cultuurbeleid, over de grenzen van beleidsterreinen, disciplines en overheidslagen heen.” Zie ook het artikel van Culturele vacatures over stedelijke regio’s en de RIS
