Elke zichzelf respecterende kunstinstelling heeft er tegenwoordig een, een residentieprogramma voor kunstenaars. Ze schieten als paddenstoelen uit de grond. In dit artikel lichten we een uniek residentieprogramma uit: het artist in residence project van het Vincent van GoghHuis in Zundert. Onder toeziend oog van Vincent van Gogh en diverse handreikingen van hedendaagse kunstprofessionals vinden pas afgestudeerde kunstenaars aansluiting bij de volwassen kunstwereld.
Geschreven door Jordy Koevoets
Zeven jonge talentvolle kunstenaars - in volgorde van verblijf: Tessa Chaplin, Jorn van Leeuwen, Eefje Goos, Josine Timmer, Anne Forest, Roos Holleman en Niek Hendrix - werden in 2013 uitgenodigd om in Zundert, op de geboortegrond van 's werelds grootste kunstschilder zoals u allen weet, om beurten een maand te wonen en werken. Een woning en ruim opgezet atelier, voorzien van alle gemakken, stond voor hen klaar. Na een maand zwoegen werden de nieuwe creaties van de desbetreffende kunstenaar gepresenteerd in de naastgelegen galerie om vervolgens ruim baan te maken voor de volgende. Waar menig residentieprogramma hier al aan de limiet zit gaat het Van GoghHuis in Zundert verder.
Geroutineerd advies
Gerenommeerd beeldend kunstenaar Marc Mulders is aan het gehele project gekoppeld. Mulders fungeert als katalysator in het project waardoor ieders verblijf van 'slechts' een maand ook daadwerkelijk vruchten afwerpt. Met zijn niet te betwisten ervaring staat hij elke jonge kunstenaar bij met allerhande raad en daad. Niet als mentor of docent maar als gelijke, zo benadrukt hij keer op keer. Mulders voegt toe: 'Nu ik richting de 60 ga, vind ik het belangrijk om mijn ervaring over te dragen aan jongere collega's.'
Handreiking van ver
Geheel in overeenstemming met Vincents uitgesproken wens om als kunstenaars samen te leven en te werken, met elkaar in discussie te gaan en elkaar te inspireren, staat ook anno 2014 het discours en onderlinge contact centraal. Contactmomenten waarbij alle genodigden en betrokkenen samenkomen, staan meer dan eens op de agenda. Andere professionals uit het artistieke werkveld (zoals galeriehouders, curatoren en andere beeldend kunstenaars) schuiven aan om nog meer expertise uit te wisselen. De kloof tussen beginnend kunstenaar en ondoordringbare volwassen kunstwereld - daar ergens in de verte - wordt weldra gedicht.
Vruchten plukken
Tessa Chaplin, afgestudeerd in de zomer van 2013, beet het spits af. Vele scenario's schoten vooraf door haar hoofd. Ze wilde zich laten inspireren door Van Goghs geboortegrond en keek tegelijkertijd verwachtingsvol uit naar de gesprekken met Mulders, naar zijn verhalen en zijn mening over haar schilderwerken. 'Ik ben tot nieuwe inzichten gekomen, maar heb deze niet direct kunnen toepassen in mijn werk (...) Mulders is veel meer ingegaan op mijn mogelijke valkuilen en hoe ik daar mee kan omgaan. Nu, na ongeveer een half jaar zie ik daar het resultaat van.' aldus Tessa Chaplin. Haar deelname in Zundert heeft haar persoonlijke netwerk in no-time aanzienlijk vergroot. Een uitnodiging voor deelname aan de expositie 'Vensters' in de Kunsthal KAdE in Amersfoort is daar een voorbeeld van. 'Ik denk dat het hele project een positieve uitwerking heeft gehad op mijn proces (...) Het project is zo waardevol omdat je met al je problemen en vragen naar anderen kunt gaan om het daarover te hebben. Je residentie is meer dan die ene maand in het atelier.'
Onwennig maar overtuigd
'Ik heb keihard gewerkt. Het voelde als de eerste jaren op de academie: ik at slecht en sliep weinig. Het was een marathon, een manier van werken die ik nooit lang zou kunnen volhouden.' vertelt Anne Forest, afgestudeerd in 2011, de vijfde kunstenaar in de Zundertse troonopvolging. Ze was verheugd met de uitnodiging, vooral vanwege het begeleidende aspect van de residentie, iets dat ze mistte sinds haar afstuderen, maar wist ook meteen dat ze een sprong in het diepe moest maken. Waar Anne Forest normaliter gedurende lange periodes teruggetrokken en afgezonderd aan het werk is, met vaste routines en schilderijen die stuk voor stuk weken in beslag nemen, moest ze nu haar koffers elders uitpakken en binnen een maand tot resultaten zien te komen. 'Ik heb iets gedaan wat totaal niet binnen mijn werkpatroon lag, waar ik aanvankelijk een beetje bang voor was (…) Dit was mijn eerste residentie. Ik wist dat het bij het professionele leven van een kunstenaar hoorde, maar omdat ik dus best teruggetrokken werk en op mijn routines gesteld ben, was het niet iets waar ik zelf snel op af was gestapt. Gelukkig dus dat het Vincent van GoghHuis mij hiervoor benaderde.'
Essentie
Het artist in residence programma in Zundert is ingebed in (letterlijk) vruchtbare grond en toont ontegenzeglijk aan hoe prangend de vraag is van beginnende kunstenaars naar begeleiding en handvatten uit het professionele werkveld. Niet dat het werk of werkproces van de deelnemende kunstenaars door dit programma opeens honderdtachtig graden ten goede is gekeerd - de nieuwe creaties in de afsluitende groepstentoonstelling tonen te weinig significante veranderingen om tot die conclusie te komen, indien nodig - het zijn vooral de antwoorden op artistieke levensvragen gecombineerd met zakelijke adviezen die als verkwikkend proviand gulzig door de deelnemers worden opgeslokt. De kunstpauzen van de NRC recenseerden het residentieproject van het Vincent van GoghHuis in Zundert onlangs met 4 zwarte bolletjes, ik kleur het hele rijtje, vijf uit vijf.
Aan dit artikel werkten mee, in het bijzonder: Tessa Chaplin, Anne Forest, Marc Mulders en Ron Dirven (directeur Vincent van GoghHuis Zundert). Zie voor meer informatie over dit artist in residence project de website van het Vincent van GoghHuis.
