Er broedt iets in Brabant

Inspiratie komt met transpiratie. Musici en componisten weten maar al te goed dat briljante ingevingen niet zomaar komen aanwaaien. Creëren is gewoon hard werken en de handen uit de mouwen steken. Dat doe je het liefst in een inspirerende, goed geoutilleerde omgeving waar gelijkgezinden je kunnen adviseren, of waar je je in stilte terug kunt trekken om te broeden op je nieuwste creatie. In deze hectische tijden hebben professionele muziekmakers meer dan ooit behoefte aan dergelijke broedplaatsen. In Noord-Brabant wordt er echt werk van gemaakt. De laatste jaren zijn er in enkele grote Brabantse steden vier werkplaatsen aan het ontstaan waar musici, componisten en geluidskunstenaars terecht kunnen voor al hun ideeën.

Tilburg biedt niet alleen onderdak aan het nieuwe muzikanten-initiatief Dock Zuid. Ook jazztempel Paradox breidt binnenkort uit met gloednieuwe werkruimtes boven de concertzaal. Sinds vorig jaar zet het Paviljoen Ongehoorde Muziek in Eindhoven zich in voor musici, met onder meer een kleinschalige werkruimte, een podium en een studio. Den Bosch maakt op zijn beurt goede sier met de Willem Twee Studio’s, waar een unieke werkplaats voor analoge modulaire synthesizers en elektronische muziek is ingericht.

Inspirerende dynamiek

Op deze manier ontstaat er in Brabant een voor Nederland opmerkelijk netwerk van broedplaatsen voor muziekmakers. Een plaatje dat perfect past binnen het door de provincie omarmde concept ‘BrabantStad, stad van makers’. De behoefte aan nieuwe laagdrempelige plekken om als musicus vrijuit te kunnen experimenteren is groot, merkt ook Rogier Telderman van Dock Zuid. Samen met musici Vera Hofman, Yori Olijslagers en Dyane Donck zet Telderman zijn schouders onder deze gloednieuwe werkplaats. Van jazz en urban tot eigentijds en klankkunst, professionele musici of net afgestudeerde muziekstudenten van alle geledingen kunnen er terecht. “Je merkt dat musici een inspirerende omgeving zoeken om anderen te ontmoeten en juist nieuwe ideeën op te doen”, weet Telderman. “De moderne muzieksector is toch vaak opgedeeld in eilandjes. Musici komen elkaar gek genoeg maar mondjesmaat tegen. Met zo’n plek als Dock Zuid, maar ook met de andere werkplaatsen, schep je ruimte voor ontmoeting. Iedere musicus neemt zijn eigen netwerk mee, wat meteen voor een fijne dynamiek zorgt.”

Dock Zuid biedt verschillende werkruimtes, waaronder een ruimte die geschikt is voor repetities van bands, een grotere akoestische ruimte voor ensembles en individuele werkcabines. Telderman: “Daarnaast is er een grote algemene ruimte en flexplek waar de musici elkaar kunnen ontmoeten. Dit wordt een bruisende hotspot. Het is sowieso pure luxe dat Brabant verschillende broedplekken telt waar we mee samen kunnen werken.”

Meters maken

In het Tilburgse Paradox wordt het aanstaande veertigjarige jubileum dit najaar in stijl gevierd met de bouw van alvast drie nieuwe, geïsoleerde werkruimtes op de eerste etage. In de toekomst komen er ook drie à vier werkruimtes op de tweede etage van het statige pand aan de Telegraafstraat. Een langgekoesterde droomwens komt uit, vertelt Paradox-directeur Paul Guldemond. Met geldelijke steun van onder meer de gemeente Tilburg groeit het jazzpodium straks uit tot een formidabele muziekbroedplaats. “Deze werkruimtes zijn noodzakelijk. We moeten onze professionele muziekmakers in de stad houden. Gelukkig is Tilburg ook tot die conclusie gekomen”, glundert Guldemond.

Al vanaf het prille begin is Paradox een concertplek vóór musici en dóór musici. “Muziektalenten en professionele makers begeleiden en steunen, die instelling zit in ons DNA”, benadrukt Guldemond. “Zo vindt hier van oudsher elke dinsdagavond een jamsessie plaats. Door de bouw van de nieuwe werkruimtes kunnen we nog veel meer betekenen. Voor professionele musici die nog een laatste zetje in de rug nodig hebben, maar ook voor afgestudeerde conservatoriumstudenten die een volgende stap willen zetten. Wij staan open voor alle genres, al hebben we natuurlijk veel kennis in huis wat betreft jazz en improvisatiemuziek.”

Bij Paradox werken musici voor een langere periode aan hun creaties. De ruimtes zijn volledig ingericht met een backline en zelfs met een vleugel in de grootste werkplek. Opnames kunnen plaatsvinden in de concertzaal van Paradox zelf. “De musici kunnen hier meters maken. Dat is voor ons straks de uitdaging.”

Lage drempel

Laagdrempeligheid en een realistische huurprijs zijn belangrijke troeven van alle vier de Brabantse broedplekken. Ook de Willem Twee Studio’s in Den Bosch zetten in op brede toegankelijkheid. Professionals, studenten en andere belangstellenden mogen zich hier verdiepen in de wonderen van de analoge elektronische muziek. De indrukwekkende studio’s bevinden zich boven de bekende kamermuziekzaal van de Willem Twee toonzaal.

In studio I is een unieke collectie meetapparatuur, filters, generatoren en oscillatoren ondergebracht, terwijl in studio II oude modulaire synthesizers (van de ARP 2500 tot de Serge Modular) te vinden zijn. De studio’s worden gerund door Rikkert Brok, Hans Kulk en Armeno Alberts, die musici adviseren en cursussen geven. “We willen de studio’s zo toegankelijk mogelijk maken”, verzekert Brok. “Dus niet alleen cursussen, maar ook soldeerdagen voor liefhebbers die hun eigen elektronica bouwen. Of open dagen en bijeenkomsten als het FaqLab.”

Musici uit binnen- en buitenland hebben de studio’s al ontdekt. Van de Brabantse producers Albert van Abbe en Jameszoo tot internationale acts als Daedelus, Waclaw Zimpel en Kate NV. Bovendien krijgen gerenommeerde musici een langere residentie aangeboden in het kader van het jaarlijkse FAQ Festival van Willem Twee. Brok: “Musici krijgen hier alle vrijheid en waar nodig begeleiden wij ze. Contacten met conservatoria en hogescholen in Tilburg, Den Haag, Enschede en Utrecht zijn al gelegd. De studio’s zijn bij veel studenten in trek.”

Meer speelruimte

Ook het Paviljoen Ongehoorde Muziek (POM) aan de Eindhovense Ruysdaelbaan koppelt een intieme concertruimte aan een eigen werkplaats annex studio. “Het publiek speelt een belangrijke rol binnen zo’n broedplaats”, weet Bart van Dongen, initiator van POM. “Zij zijn het klankbord en de katalysator. Eén concert zegt meer dan twintig repetities. Een concertbezoeker bevraagt de musicus en is tegelijkertijd ambassadeur.” Als broedplaats moet je deur altijd open staan voor een musicus met een plan, merkt Van Dongen. “Je moet de ongeduldige aard van een creatief idee meteen aanpakken. Tegen een musicus kun je niet zeggen: ‘Kom over een half jaar maar terug’.”

Het POM biedt ruimte aan muziek die zelden te horen is. “Dus dat kan variëren van muziek die nog gemaakt moet worden tot oude of eigentijdse muziek die je vrijwel nooit live hoort. Musici krijgen hulp bij opnames of presentaties en ik geef zakelijk en inhoudelijk advies. Jonge musici moeten de mogelijkheid krijgen hun horizon te verbreden, zich te meten met internationale artiesten en het netwerk uit te breiden. Het zou goed zijn als Brabantse musici sowieso in de vier broedplaatsen kunnen spelen, bijvoorbeeld in een reeks.”

Van Dongen pleit ervoor dat musici meer speelbeurten krijgen. Zo is zijn podium gestart met de concertreeks Impro@POM waar Eindhovense musici als Edward Capel, Jornt Duyx en Jesse Passenier carte blanche kregen. “Er zijn te weinig podia, en de muziekpodia die er zijn moeten vaak ook aan de publiekscijfers denken. Avontuurlijke muziek in Brabant verdient meer speelruimte. Nu en in de toekomst.