Grafische werkplaatsen. Er zijn drie grote in Brabant: Grafische Werkplaats RAAF in Breda, het Grafisch Atelier Den Bosch en Make Eindhoven. Met ieder hun eigen specialiteit en expertise op het vlak van grafische druktechnieken vormen ze een belangrijk onderdeel van het Brabantse makersklimaat. Wat gebeurt er precies binnen de muren van deze werkplaatsen? Welke functie hebben ze in de stad? En hoe zorgen ze voor een verbindende rol in het culturele leven van Brabant? We spraken Sanne Etienne van RAAF, Marie-Louise Wasiela van Grafisch Atelier Den Bosch en Lex van Lith van Make Eindhoven.
Geschreven door: Lisa Habets
Ieder zijn specialisme
Grafische werkplaatsen zijn relatief schaars. Ze bevatten een grote bron aan kennis, ambacht en techniek. De drie Brabantse werkplaatsen zijn allemaal opgericht in de jaren ’80 en ’90 en gaan dus al even mee.
“Wij zijn gespecialiseerd in druktechnieken. Mensen kunnen hier komen etsen, zeefdrukken of drukken op keramiek of hout”, vertelt Marie-Louise van Grafisch Atelier Den Bosch. Dit geldt ook voor RAAF. “We bieden zeefdruk, linosnede en droge naald”, vertelt Sanne. Make Eindhoven onderscheidt zich van de andere werkplaatsen doordat je hier op groot formaat kan werken. “Iedereen heeft zo zijn eigen recht van bestaan. We zijn geen concurrenten, maar faciliteren samen het hele scala aan makers dat Brabant rijk is”, legt Lex uit.
Ontwikkel- en ontmoetingsplek
Maar grafisch ateliers zijn meer dan enkel een werkplaats. “We zijn een ontwikkelplek. We staan tussen de makers en podia in. We gaan veel samenwerkingen aan en hebben directe lijntjes met academies en andere makersplekken”, vertelt Lex. Ook Marie-Louise herkent dit: “We fungeren als een kruispunt tussen verschillende makers. Ze leren elkaar hier kennen en bouwen een netwerk op”.
De werkplaatsen zijn toegankelijk voor iedereen. Kunstenaars, designers, net afgestudeerden en amateurs. Iedere werkplaats heeft wel zo haar eigen publiek. Zo richten RAAF en Grafisch Atelier Den Bosch zich met hun cursussen en workshops op zowel onervaren als ervaren drukkers, terwijl Make Eindhoven zich voornamelijk focust op professionele makers.
Humuslaag voor cultuur
Waarom zijn deze makersplekken zo belangrijk in een stad? “Als grafische werkplaats faciliteer je een werkplek voor kunstenaars. Als je een ets wilt maken, heb je een pers nodig. Dit zijn zware en dure dingen, die heb je niet zomaar in je atelier staan. Het is belangrijk dat er plekken zijn waar je kunt werken en experimenteren”, vertelt Sanne.
Behalve een functionele functie hebben de grafische werkplaatsen ook een duidelijk sociale en verbindende functie. “We zijn een soort humuslaag waarop de cultuur kan gedijen en waardoor verbinding wordt gecreëerd. Dit is cruciaal voor het Brabantse makersklimaat”, voegt Marie-Louise toe. Lex beaamt dit: “Zien werken, doet werken. Er wordt veel kennis gedeeld. Wij leren net zo goed van onze deelnemers als zij van ons.”
Ambacht heeft de toekomst
Om deze ambachtelijke technieken te behouden, moet je je blijven ontwikkelen. “Wij gebruiken onze werkplaats als een denktank. Drukken is ook een middel om tot nieuwe mogelijkheden te komen om je beeldtaal te verrijken”, legt Lex uit.
Marie-Louise merkt op dat de jonge generatie houdt van de imperfectie die ambachtelijke technieken met zich meebrengen: “In een digitale wereld biedt grafiek tegenwicht. Belangrijk is dat je de vakkennis behoudt en tegelijkertijd ruimte biedt voor innovatie en experiment. Alleen op die manier zorg je voor verjonging die ervoor zorgt dat deze ambacht een toekomst heeft.”
Kennisdeling en archiveren
Kennisdeling is essentieel willen dit soort plekken blijven voortbestaan. Make Eindhoven is hier actief mee bezig door middel van het archiveren van kennis. “Er wordt weinig gedocumenteerd. Dus we willen inzetten op een open kennisbank. Een databank waar mensen terechtkunnen, maar waar ze ook zelf kennis naartoe kunnen brengen. Als je niet uitkijkt, is het over 10 jaar allemaal weg.”
Volgens Lex heeft de provincie nog te weinig zicht op wat Brabantse makersplekken te bieden hebben. Niet alleen de grafisch ateliers, maar ook EKWC (Europees Keramisch Werkcentrum) in Oisterwijk en TextielLab in Tilburg. “Er komen hier buitenlandse kunstenaars en ontwerpers die hun ogen uitkijken. Het feit dat wij makers op deze manier kunnen faciliteren in Brabant is echt heel bijzonder, zelfs binnen Europa.”