Bij Kunstloc krijgen we wekelijks tal van vragen van makers, gemeenten, maatschappelijke organisaties en bedrijven. Als adviseur geven we de ene keer een kort advies op maat, de andere keer denken we langer mee en vervullen we de rol van bemiddelaar die vraag en aanbod bij elkaar brengt. Op deze manier creëren wij kansen voor makers uit alle artistieke disciplines om hun beroepspraktijk te verstevigen en integreren wij kunst breed in de samenleving. Kunstloc adviseert bijvoorbeeld in opdracht van de gemeente bij de ontwikkeling van het Tilburgse herdenkingsmonument voor het slavernijverleden. Dit is een meerjarig proces waarin wij meedenken van idee tot onthulling.
beeld: de commissie bekijkt de gekozen locatie voor het herdenkingsmonument op het Burgemeester Stekelenburgplein, foto: Jeannau Jean Louis
Keti Koti in Tilburg
Op 1 juli 1863 werd de slavernij afgeschaft in de toenmalige Nederlandse koloniën Suriname en de Nederlandse Antillen. Daarmee kwam een einde aan een periode van ruim 200 jaar slavernij. De feestdag waarmee de afschaffing van de slavernij in Suriname en de Nederlandse Antillen wordt gevierd heet Keti Koti en vindt plaats op 1 juli. Het begrip Keti Koti stamt uit de Surinaamse taal Sranantongo en betekent ‘Ketenen Gebroken’. De aandacht voor de herdenking van de slavernij neemt gelukkig steeds meer toe, zowel op lokaal als nationaal niveau. Op 1 juli 2018 vond de eerste officiële Tilburgse Keti Koti herdenking plaats. Tijdens deze bijeenkomst ontstond het plan om een monument op te richten ter herdenking van het slavernijverleden. De stichtingen Gedeeld Verleden, Gezamenlijk Toekomst Tilburg en Comité 30 juni-1 juli Tilburg hebben het voortouw genomen voor de oprichting van dit monument. Zij vertegenwoordigen Tilburgers met roots in Suriname of de (voormalig) Nederlandse Antillen en Aruba. Velen van deze grote groep Tilburgers zijn nazaten van mensen die slachtoffer waren van de Nederlandse slavenhandel.
Het proces
In de zomer van 2020 is een intensief proces gestart met de commissie die bestaat uit vertegenwoordigers van bovengenoemde groep. Er is uitgebreid gesproken over de mogelijkheden voor het monument en hoe het realisatieproces het beste georganiseerd kan worden. Een monument kan veel verschillende vormen en functies hebben. Dit herdenkingsmonument wordt een hedendaags kunstwerk. Maar wat moet het uitstralen en welke mogelijkheden zijn er om daar vorm aan te geven? Hoe zorgen we dat het verhaal over de Nederlandse slavenhandel zorgvuldig wordt verbeeld en bewaard blijft voor de toekomst? In het gesprek hierover zijn voorbeelden van oude en hedendaagse monumenten de revue gepasseerd om de gedachten aan te scherpen. Daarnaast is gesproken over de plaatsing van het kunstwerk in de openbare ruimte. Want daar komt naast het inhoudelijke verhaal nog veel meer bij kijken. Het kunstwerk moet voldoen aan een reeks randvoorwaarden. Er worden herdenkingen bij georganiseerd en het moet vandalismebestendig, veilig en goed te onderhouden zijn.
De opdracht voor de kunstenaars
De commissie vindt het belangrijk dat het kunstwerk hoopvol, toekomstgericht en verbindend wordt. Maar dat het ook vertelt over gevangenschap en lijden. Er zijn verschillende trefwoorden genoemd om de kunstenaars een leidraad te geven voor hun ontwerp. Dat zijn: verleden-heden-toekomst; informeren; aanzetten tot nadenken en gesprek; het vertellen van het hele verhaal vanaf de slavenhandel tot vandaag; de weg naar de vrijheid en een gezamenlijke toekomst.
Oproep aan kunstenaars
Van tevoren is afgesproken om drie kunstenaars een schetsopdracht te verlenen. Om die te kunnen selecteren is een open oproep geplaatst die landelijk via verschillende kanalen is verspreid. De oproep verscheen o.a. in BK-Informatie en op Mestmag. In deze oproep werd gevraagd om een motivatiebrief, een link naar een website en/of curriculum vitae van de kunstenaar. Op de oproep zijn 53 reacties binnengekomen, waaruit de commissie in een aantal rondes 3 kunstenaars heeft geselecteerd.
De selectie
Na de selectierondes is een divers gezelschap voorgedragen voor de schetsopdrachten. Dat zijn Tommy van der Loo, Patricia Kaersenhout en het duo Dedden/Keizer. Met deze kunstenaars is een breed scala aan achtergrond en ervaring vertegenwoordigd. De selectie van de commissie is voorgedragen aan de gemeente Tilburg die opdrachtgever is en eigenaar wordt van het monument. De gemeente heeft het advies overgenomen en aan de drie geselecteerden een schetsopdracht verstrekt.
De locatie voor het monument
In mei jl. heeft het College van B&W van Tilburg besloten om het Burgemeester Stekelenburgplein aan te wijzen als locatie voor het monument. Dit is de voorkeurslocatie van de commissie. Samen met de Kunstloc-adviseur heeft de commissie onderzoek gedaan naar een passende locatie voor het monument. Het moest een centraal gelegen plaats zijn, waar groepen ontvangen en herdenkingen gehouden kunnen worden en waar veel passanten het kunstwerk zien en leren over de geschiedenis van het slavernijverleden. Met het Burgemeester Stekelenburgplein en de Noordzijde van het Centraal Station wordt aan alle wensen voldaan. Het monument staat hier bovendien op een mooie wandelroute van het centrum naar het Museumkwartier.
De schetsontwerpen
Op 25 juni jl. zijn de drie schetsontwerpen aan de commissie gepresenteerd. Dat was een spannend moment waar iedereen lang naar uitgezien heeft. Na een jaar voorbereiding en besluitvorming was het zo ver. De kunstenaars hebben ieder een half uur de tijd gekregen om hun ontwerp in woord en beeld toe te lichten. Uit de drie ontwerpen zal er één gekozen worden dat uitgevoerd kan worden. Welk ontwerp dat is weten we in september. Dan neemt de commissie het besluit wie het schetsontwerp kan uitwerken tot een definitief ontwerp. Van de drie ontwerpen heeft Twan Mickers drie korte films gemaakt die in de zomermaanden verspreid worden onder de achterban om te polsen hoe de ontwerpen door het publiek worden ervaren.
Meer weten over het herdenkingsmonument in Tilburg?
Neem contact met mij op.