Naast het atelier zien kunstenaars de openbare ruimte ook steeds vaker als hun speelveld. Als een canvas voor creatieve expressie. Tegelijkertijd verandert ook de kijk op openbare ruimten. Genoeg redenen voor Fontys Hogeschool voor de Kunsten om een nieuwe master te ontwikkelen. Mestmag.nl werd nieuwsgierig en ging in gesprek.
- Geschreven door Ulla Havenga
Hoe definiëren we het begrip openbare ruimte? Is de openbare ruimte werkelijk openbaar? Wat is de rol van kunst in de openbare ruimte?
Dit zijn de kernvragen van het nieuwe masterprogramma Performing Public Space. Een programma dat het daglicht zag bij Fontys Hogeschool voor de Kunsten, FHK, in Tilburg. Met als doel om te onderzoeken hoe de culturele ontwikkeling in onze gemeenschappelijke ruimten zich manifesteert.
Pascal Gielen, hoogleraar cultuursociologie, verbonden aan het Antwerp Research Institute for the Arts, schreef het concept voor deze nieuwe master en licht het belang van het programma toe: “In zekere zin is de openbare ruimte aan het krimpen. Aan de ene kant zien we een toenemende privatisering en aan de andere kant constateren we dat de overheid in toenemende mate openbare ruimten wilt beheersen. Een openbare ruimte is niet iets dat uit zichzelf ontstaat. Een openbare ruimte wordt gecreëerd door middel van actie en interactie.”
Het docentteam bestaat uit Anne-Marije van den Bersselaar, Paul de Bruyne, Heleen de Hoon en Aart Strootman. Het grootste deel van het kennispakket en het lectoraat rondom Performing Public Space, PPS, is duidelijk gedefinieerd. Daarnaast bestaat het programma uit een organisch groei- en leerproces dat al doende tot stand komt. De essentie van het programma bestaat eruit om de deelnemende studenten aan te moedigen om vakoverschrijdende vormen van samenwerking aan te gaan. Die op hun beurt ook toekomstige partnerschappen en het artistieke discours binnen de faculteit en daarbuiten zullen voeden.
“Ofschoon initiatieven en ideeën met betrekking tot het thema ‘openbare ruimte’ als paddenstoelen uit de grond schieten, heeft geen enkele academie het nog aangedurfd om een lesprogramma rondom dit paradigma te creëren. Het feit dat dit nog niet eerder gedaan is, maakt het voor ons opwindend”, zegt Aart Strootman, componist en lid van het docententeam PPS.
PPS richt zich sterk op de ontwikkeling van een internationale leergemeenschap van gelijkgestemde en ambitieuze creatieve personen die er naar streven om hun internationale netwerk in de kunsten te versterken. Dit jaar hebben zich kandidaten uit negentien verschillende landen ingeschreven voor de master. De uiteindelijke finalisten vertegenwoordigen elf verschillende landen en zes disciplines.
Het is niet voor niets dat dit programma zo een gevarieerd en international publiek heeft aangetrokken. Door een dergelijke onderscheidende en uitdagende opleiding te creëren, spreken we rechtstreeks tot het internationale speelveld.
- Aart Strootman
Elke creatie en vorm van samenwerking die uit deze context ontspruit, zal een solide bijdrage leveren aan de transformatie van de Performing Public Space discipline. Zowel door actief te zijn op artistiek gebied, maar ook door interdisciplinair onderzoek. FHK kan het portaal worden voor dit nog te ontdekken rijk van artistieke creatie.
Karen Neervoort, Algemeen Directeur van FHK, is vooral erg te spreken over het innovatieve karakter dat de deelnemende studenten toevoegen aan de locale context. “Door PPS zal het Tilburgse profiel ook op internationaal niveau versterkt worden. Wij, FHK en PPS, zullen de verworven kennis en de opgedane ervaringen delen met de lokale en de internationale culturele sector.”
Nikita Maheshwary is één van de eerste studenten van de opleiding. Nikita is een hedendaags choreograaf en performancekunstenaar woonachtig in New Delhi, India. Door haar nieuwsgierigheid naar de geschiedenis van de kunsten, haar belangstelling voor filosofie, cultuur en politiek heeft zij haar plaats op het toneel voor een deel ingeruild. Ingeruild voor een positie waarin zij zich bezighoudt met het creëren van beweging- en performancekunst, multimedia tentoonstellingen en ander contemporain werk dat een beeld geeft van het hedendaagse India.
Naast haar werk als performer is zij op dit moment ook creatief directeur van het Natya Ballet Centre. In het bijzonder is Nikita geïnteresseerd in hoe landen en grenzen de aanwezigheid van het fysieke, het openbare en zelfs onze zogenaamde private digitale wereld aan banden leggen op een wijze die alarmerend genoemd mag worden. Door de jaren heen heeft ze aan veel festivals deelgenomen en heeft ze heel wat beurzen ontvangen die haar in staat hebben gesteld om in India en daarbuiten te werken.
“Ik ben ervan overtuigd dat in mijn land de hedendaagse dans op het punt staat om een grote ontwikkeling door te maken. De dans bestaat bij ons al 3000 jaar. Ironisch genoeg is het pas nu dat de dans in India zich bevrijdt van de functie van een louter culturele ambassadeur en een expressievorm wordt van kritische betrokkenheid en verzet”, vertelt Nikita.
Ironisch genoeg is het pas nu dat de dans in India zich bevrijdt van de functie van een louter culturele ambassadeur en een expressievorm wordt van kritische betrokkenheid en verzet.
- Nikita Maheshwary
“De PPS master is de ideale keuze voor mij omdat het in het verlengde ligt van het sociaal-politieke karakter van het werk dat ik maak. Het verschaft mij de mogelijkheid om kritische openbare performances en contemporaine literatuur over performancekunst in de openbare ruimte te bestuderen. FHK kan ruimte bieden voor een kritische dialoog met ondersteuning van een briljant panel van leraren, kunstenaars en peers.”
Het aantrekkelijke van een onderzoek naar Performing Public Space is de continu zoektocht naar oplossingen. De openbare ruimte is geen stilstaand iets. De invloed van sociaal-politieke ontwikkelingen op de ruimten die we elke dag weer delen is net zo groot als die van de technologische en digitale vooruitgang. Het staat vast dat de rol van kunst in de openbare ruimte door de tijd heen een prominentere rol zal gaan spelen. Ook al beperkt het zich misschien tot reflectie over sociale en politieke dimensies, dan nog bezit kunst de kracht om ons er allemaal op te wijzen dat we niet alleen onze ruimten daadwerkelijk moeten delen, maar ook onze geesten voor elkaar moeten openstellen.
