Veel makers en instellingen werken samen met andere makers en instellingen buiten Nederland. Wij waren nieuwsgierig naar de beweegredenen voor zo'n samenwerking, en stuurden Maartje op pad om beeldend kunstenaar Griet Menschaert te interviewen. Zij produceert sinds 2012 samen met twee Oekraense makers een tassenlijn, die ze hier in Nederland verkoopt.
Geschreven door Maartje Vos-Swinkels (Akina Art Projects)
Ik ontmoet Griet een dag nadat zij is teruggekeerd uit New York. In deze stad heeft zij een presentatie gegeven over het project Tweetsculpture, op uitnodiging van e-flux. De vijf kunstenaars van Tweetsculpture (Dorien De Wit, Wijnand Veneberg, Ronald Saeijs, Toni van Tiel en Griet Menschaert) creëren via het collectieve gebruik van hetzelfde account conceptuele sculpturen op Twitter. Deze tweetsculptures verschijnen onder meer via 'urban screen network for interactive and digital arts' Dropstuff en de commerciële schermenbeheerder Ngage op digitale schermen doorheen heel Nederland.
Herbronnen
Ik vraag Griet naar het ontstaan van een andere samenwerking, met collega's uit Oekraïne, een land dat nu erg in opspraak is en waar het al ruime tijd erg onrustig is. Tot 2012 werkte Griet bij kunstinstelling Lokaal 01 en was zij als kunstenaar actief in Nederland, België en Duitsland. De subsidie voor Lokaal 01 werd stopgezet en dat was een goed moment voor Griet om haar eigen kunstenaarschap ook eens onder de loep te nemen. Ze stelde vast dat ze te veel bezig was met denken vanuit de kunstindustrie in plaats van uit een innerlijke drijfveer om dingen te maken. Ze ging op zoek naar een manier om te 'herbronnen' zoals zij zelf zegt. Op zoek naar een locatie om even afstand te nemen en alles op een rij te zetten, kwam zij terecht in Oekraïne, een land waarvan zij weinig wist. Ze had bijvoorbeeld geen idee hoe de kunstwereld er daar uit zou zien.
Samensmelting van stromingen
Via een bevriende Nederlandse architect die al langer met Oekraïners werkte, kwam Griet in contact met een koppel grafische vormgevers, bij wie zij kon verblijven. Dit echtpaar woont in Kharkov en verwees Griet ook door naar een koppel dat buiten de stad woont, in Korotich, en dat van alles doet met naald en draad. Door hen en hun ruime kennissenkring te observeren leert zij de kunstwereld en manier van werken in Oekraïne kennen. Griet merkt op dat de kunstwereld in Oekraïne uit twee stromingen bestaat: enerzijds is er de stroming die op zoek is naar aansluiting met de westerse hedendaagse kunst, anderzijds is er een groep die vanuit een Russische scholing werkt, een meer klassieke manier van kunst benaderen. Zo gaan deze mensen met ezel en aquarelspullen midden in de Krim zitten om het landschap te schilderen. Griet vindt beide bewegingen interessant en is erg benieuwd hoe ze in de toekomst met en in elkaar zullen smelten. Zij werkt intussen samen met Varia Karamushka en Vitaly Dushka, het naaiende echtpaar: Griet laat haar tekeningen drukken op zeil- en tentdoek en Varia en Vitaly naaien hier tassen van.
De tassen zijn gemaakt uit stevig zeilmateriaal (ofwel vrachtwagenzeil) en kunnen ettelijke kilo's dragen. Griets potloodtekeningen blijven mooi overeind door de degelijke drukkwaliteit en doordat het materiaal van de tassen zich net zo gedraagt als papier: het kreukt en bobbelt door gebruik. Door de samenwerking kunnen Varia en Vitaly verder bouwen aan hun huis en een aantal dames in hun dorp aan werk helpen. Toch gaat niet alles vanzelf.
Het is al snel goed
De manier van werken in Oekraïne is anders. Griet stelt dat wij in het Westen zeer sterk visueel zijn ontwikkeld, en erg bezig zijn met details. In Oekraïne vinden ze het al snel goed. Wanneer Griet graag grijze hengsels aan een tas wil dan is er maar één tint grijs, namelijk de kleur die Varia en Vitaly op dat moment kunnen krijgen. Het materiaal van de tassen is daardoor steeds anders.
En de afstand, vraag ik Griet. 'De afstand is best lastig voor de samenwerking, je moet steeds blijven opletten. Omdat je er zelf niet bij bent, moet je duidelijk communiceren, over de kleinste dingen.' Zo werden de tassen eerst erg rommelig in dozen gedaan en verzonden, nu worden ze op verzoek van Griet netjes gevouwen en verpakt. Niet alleen de manier van werken is anders, ook zijn er verschillen in de manier waarop praktische zaken geregeld zijn in Oekraïne. Wij kunnen makkelijk bij ons geld, via internetbankieren of pin. Varia en Vitaly moeten met een gedetailleerd briefje naar de bank waarop staat waarvoor zij het geld gaan gebruiken. 'Dit is niet erg, maar vraagt wel een andere manier van denken,' zegt Griet. 'Ook de facturen die Varia en Vitaly maken, zijn niet altijd even duidelijk, maar daar is de accountant inmiddels aan gewend.' Wij kunnen makkelijk bij ons geld, via internetbankieren of pin. Varia en Vitaly moeten met een gedetailleerd briefje naar de bank waarop staat waarvoor zij het geld gaan gebruiken.
Elkaar optillen
Economisch gezien is het project voor Griet niet echt winstgevend, maar volhouden voelt voor haar als heel belangrijk. Haar eigen blik wordt er ruimer door en zij kan in deze warrige tijden Varia en Vitaly laten merken dat zij met hen bezig is, dat ze hen niet opgeeft. Beide partijen hechten veel waarde aan hun Skype-gesprekken. Het project gaat dus ook over het maken van een connectie op menselijk vlak en over het voortzetten van iets wat een spannend begin heeft gemaakt. Elkaar optillen door samen te werken is voor Griet veel belangrijker dan direct winstgevend te zijn, al moet er natuurlijk wel verkocht worden om door te kunnen gaan. Griet merkt niet dat er extra of juist minder vraag is naar de tassen nu Oekraïne zoveel in het nieuws is. 'Door onze samenwerking overschrijden we tijd en ruimte.'
Stel je nederig op
Griet geeft als tip aan andere makers en instellingen die willen samenwerken in het buitenland dat je opstelling het belangrijkst is. Je moet vooral niet te veel denken dat je het allemaal kunt sturen. Wanneer je de anderen ruimte geeft om jou iets te leren en te laten zien, ontstaat er meer plezier en een prettige samenwerking. We horen weinig over wat er in Oekrane speelt op kunstgebied, waardoor we er in het Westen van uit gaan dat zij achterlopen of dat er geen kunstwereld bestaat. Dit is niet zo, stelt Griet. Zij hebben daar hun eigen evolutie doorgemaakt, zij lopen niet achter, dit is hun 'nu', en dat is evenwaardig aan ons nu.
De tassen zijn vanaf €25 te koop bij het Van Abbemuseum (Eindhoven), YKSI (Eindhoven), KOPSHOP (Breda), Eindhoven in Utrecht (Utrecht), winkel van Kunstuitleen Rotterdam en MuHKA (Antwerpen). Ook verkoopt Griet ze in haar eigen webshop.
Maartje Vos-Swinkels
Cultureel ondernemer De Museumdocent
