Woensel-West, een ‘krachtwijk’ in Eindhoven, heeft de afgelopen jaren een flinke transitie doorgemaakt. Op zoek naar wat bewoners met elkaar verbindt brengen kunstenaars en designers de identiteit van de wijk in beeld. “Prostitutie maakt óók wezenlijk onderdeel uit van die identiteit, maar het is wel een gevoelig onderwerp. Hoe gaan we daarmee om?” Een interview met social designer Tom Loois en zakelijk leider Madelon Strijbos van designcollectief Tante Netty.
- Geschreven door Iris van den Boezem
Laten we afspreken bij het Baekelandplein’, appt Tom Loois me vlak voor ons gesprek. ‘Dat zorgt voor de juiste context bij je artikel.’Voor wie het niet kent: het Baekelandplein is sinds vijftien jaar de enige plek in de Eindhovense wijk Woensel-West waar raamprostitutie wordt toegestaan. Daarvóór was raamprostitutie aanwezig in de hele wijk. Dat is nu dus flink veranderd. Vanaf de Edisonstraat, zo’n beetje de hoofdstraat van de wijk, zie je er namelijk niets van. Om het Baekelandplein staat tegenwoordig een hek. Daarachter: voormalige sociale huurhuisjes gegroepeerd rondom het plein, rood en roze verlicht met achter de grote ramen dames in lingerie.
Als we het plein oplopen voel ik me best ongemakkelijk, beken ik Tom eerlijk. Hij knikt: “Dat is nu precies wat ik zo interessant vind. Waar komt dat ongemak vandaan?” zegt hij, terwijl we hartelijk welkom worden geheten in één van de huisjes. “We hebben ongeschreven regels over wat je wel of niet doet. En dat je jezelf moet legitimeren voor wat je doet. Hoe zit dat dan eigenlijk? En wat zegt dat over onszelf? Dat soort vragen zijn voor mij het begin van een onderzoek voor een project.”
Tantes
Het afgelopen jaar haalde Tom verhalen op uit de wijk. Gewoon, door er te zijn, en door met mensen te praten. Tijdens het vooronderzoek sprak hij zo onder meer met mensen die al hun leven lang in de wijk wonen, met eigenaren van ‘ramen’ en met de dames die hier werken. “Er zijn positieve gevolgen van het centraliseren van prostitutie op één plek in de wijk, maar er veranderen ook dingen die bewoners van het eerste uur misschien liever zo hadden gehouden”, legt hij uit. Zo hoorde Tom tijdens zijn onderzoek dat de dames achter de ramen door de kinderen uit de buurt ook wel als ‘tantes’ werden bestempeld: “Door al die vrouwen aan het raam te zetten was er ook veel sociale controle, er was altijd wel een toeziend oog. En dat missen sommige buren hier wel.”
Via designcollectief Tante Netty raakte Tom bij het project betrokken. Madelon Strijbos: “Met verschillende kunstenaars en designers leggen we stukje bij beetje de identiteit van Woensel-West bloot. Wat is het gezamenlijke verhaal dat bewoners met elkaar verbindt? Prostitutie maakt óók wezenlijk onderdeel uit van die identiteit”, vervolgt ze. “Maar het is wel een gevoelig onderwerp. Hoe ga je daarmee om?” Tom Loois werkt vaker aan projecten over gevoelige onderwerpen (zie kader). “Zijn kracht als designer en onderzoeker is volgens mij dat hij totaal wars is van meningen of uitspraken van anderen, of van taboes die leven”, zegt Madelon. “Hij is ontzettend sterk in het op een nauwkeurige en integere manier ophalen van zijn eigen informatie. En dat is precies wat dit onderwerp nodig heeft.”
Wat Tom Loois precies gaat doen met de verhalen die hij tot nu toe verzamelde, onderzoekt hij momenteel nog. Madelon: “Ik hoop dat hieruit een toegankelijk geheel voortvloeit. Iets dat ervoor zorgt dat er binnen de wijk meer kennis van en begrip over prostitutie ontstaat. Uitgangspunt is dat mensen zo hun eigen mening kunnen vormen, een mening die ze kunnen baseren op méér dan een willekeurige waarneming alleen.”
Tom Loois
Tom Loois werkt vaker aan projecten rond gevoelige onderwerpen. In 2015 organiseerde hij bijvoorbeeld samen met designer Sanne Muiser en MU-directeur Angelique Spaninks een debat over seksualiteit en design. Voor het debat was zoveel animo, dat in 2016 de tentoonstelling For Play bij MU volgde. Tijdens die tentoonstelling presenteerden ruim dertig ontwerpers en kunstenaars inventieve, leuke, plezierige visies op seks. Tom herinnert zich: “Op een dag bezochten een moeder en dochter de tentoonstelling. Wat lacherig in eerste instantie, want haha seks, wat ongemakkelijk. Maar al lopend door de tentoonstelling raakten ze wel in gesprek: hoe zou het zijn om zoiets te gebruiken? Of het fijn zou zijn of gek? Dat maakt zo’n expositie voor mij al een succes: blijkbaar maken die vernieuwende visies die we daar presenteerden iets los, waardoor er ineens wél ruimte was om op een vrijere manier over seks te praten. Design gaat over het verbeteren van de kwaliteit van leven, in de breedste zin van het woord. En daar hoort seksualiteit volgens mij óók bij.” In 2017 organiseerde Tom ‘The Embassy of Intimacy’, wederom met MU. Hierin onderzocht hij samen met bezoekers welke rol intimiteit in ons leven speelt en hoe we daar vorm aan (kunnen) geven.
Debat
Met het project in Woensel-West wil Tom ook bijdragen aan het landelijke debat over prostitutie. “Prostitutie wordt vaak in één adem genoemd met criminaliteit, maar we vragen ons te weinig af hoe dat nu eigenlijk komt en wat daarvan klopt”, zegt hij beslist. “Aan de ene kant zijn we er in Nederland heel trots op dat we zo’n vrij land zijn, waar prostitutie op een relatief open manier kan bestaan. Maar aan de andere kant kan een dame die hier werkt bijvoorbeeld maar moeilijk een rekening openen, laat staan een lening afsluiten bij de bank. Als je een huis wil kopen, tja, waar kun je dan terecht?”, vraagt Tom. “Terwijl sekswerker, dat is in principe ook gewoon een beroep hè, net zoals een bakker of een schrijver. Ik wil met dit project echt iets in gang zetten, bijdragen aan de discussie en met bezoekers onderzoeken hoe we de toekomst van sekswerk in Nederland voor ons zien.”
Buurtcultuurfonds
Heb jij ook een goed plan om jouw buurt leefbaarder of mooier te maken? Check dan deze flowchart om te zien wat jouw kansen zijn en hoe het Buurtcultuurfonds je daarbij kunnen helpen! Kunstloc Brabant en het Buurtcultuurfonds investeren namelijk graag in de kansen die jij ziet, de wensen die je ophaalt uit jouw buurt en de ideeën die je hebt, als maker, welzijnswerker of buurtbewoner.
Iris van den Boezem
Freelance redacteur en tekstschrijver
