Jesse van Venrooij, filmmaker én voormalig sociaal werker, helpt ons met zijn documentaires aan een bredere kijk op de samenleving. “Maatschappelijke vraagstukken belichten vanuit een kant die niet zo snel gehoord of gezien wordt, dat is wel ongeveer de rode draad in alles wat ik doe.” Hoe gaat hij te werk en welke lessen leerde hij de afgelopen jaren? MEST ging erover met hem in gesprek.
Geschreven door: Iris van den Boezem
Al in 2015 maakte Jesse - die toen nog fulltime bij welzijnsorganisatie ContourdeTwern werkte - zijn eerste reeks korte portretten, over nieuwkomers in Tilburg. “Dat was ten tijde van de vluchtelingencrisis. Het raakte me enorm. En dan met name het beeld dat over deze mensen in de media werd neergezet.” Hij filmde naast vluchtelingen in de noodopvang ook Tilburgers met een vluchtachtergrond die al langer in de stad woonden. “Bijvoorbeeld een directrice van een basisschool. Dat gaf dan wat verwarring: hoort zij wel in deze reeks? Juist die reactie laat heel mooi zien wat voor stigma er op vluchtelingen rust. Er is zoveel meer dan dat eenzijdige beeld dat vaak geschetst wordt”, vertelt hij. Dan: “Het maken van die reeks was wel een soort eureka-moment. Dít is waar ik mee bezig wil zijn.”
De Overstap
Je werkte ruim negen jaar bij ContourdeTwern, daarvoor deed je de opleiding Culturele en Maatschappelijke Vorming. Hoe kwam je bij het maken van documentaires terecht?
“Al tijdens mijn studie wist ik dat ik iets met film wilde doen. Dus zo gek is het niet. Op technisch vlak ben ik autodidact - regie, montage, productie, camerawerk - door het te doen heb ik het geleerd. In 2009 was ik klaar met mijn studie. Het was toen bar en boos op de arbeidsmarkt, en bij ContourdeTwern kon ik fulltime aan de slag. In 2012 kreeg ik via via mijn eerste betaalde filmopdracht, en schreef ik me in bij de Kamer van Koophandel.” Breed glimlachend: “Het is eigenlijk heel geleidelijk gegaan, allemaal. Op een bepaald moment kon ik het werk in loondienst verder afbouwen. Tot eind 2018, toen ik volledig op het maken van overstapte.”
Hoe kies jij je onderwerpen?
“De onderwerpen komen op mijn pad. Op dit moment zijn we bijvoorbeeld heel ver in de voorbereidingen voor een film over de pleegzorg, gezien vanuit het perspectief van de ouders. Dat plan is ontstaan door een contact met Gé Haans, een gepensioneerd pedagoog, zo’n anderhalf jaar geleden. Er wordt nu vooral gesproken over het falende jeugdzorgsysteem en over de kinderen, was zijn boodschap, maar bijna nooit over de ouders. Terwijl een goede samenwerking tussen ouders, pleegouders en pleegzorg juist zo belangrijk is om de plaatsing van een kind succesvol te laten verlopen. Jesse: “Dat willen wij laten zien: wat maak je mee als je kind bij je uit huis wordt gehaald? En hoe zorg je ondanks je eigen verdriet en woede dat je toch kunt samenwerken met de pleegouders van jouw kind?”
Bij zijn andere twee langere documentaires ging het net zo, de onderwerpen ontstonden uit persoonlijk contact. Eelco (hoofdpersoon uit ‘T is Goed Zo, red.) kende ik al via het sociaal werk. Hij benaderde mij zelf. Zijn laatste wens was om psychisch lijden en waardig sterven bespreekbaar te maken. En je gelooft het of niet: dokter Kees (hoofdpersoon in de documentaire Dokter Kees, red.) was de arts die Eelco hielp bij zijn euthanasie. Hij was toentertijd als freelancer verbonden aan de Levenseindekliniek en hij werkt daarnaast als specialist ouderengeneeskunde. Hij merkte dat wilsonbekwaamheid en waardig sterven voor veel van zijn collega’s in het land lastige thema’s waren. Daar wilde hij iets aan doen. Dus ja, het wordt me tot nu toe aardig in de schoot geworpen.”
Film als instrument
Wat wil je bereiken met je documentaires?
“Iets in gang zetten. En wat dat iets is, verschilt per onderwerp en per persoon. Neem de film waar we nu aan werken, over de pleegzorg en ouders van wie kinderen uit huis geplaatst zijn. Met die documentaire hoop ik dat we kunnen bijdragen aan de beeldvorming over de ouders. Ook kan zo’n film ingezet worden als instrument voor pleegzorgmedewerkers, bijvoorbeeld om beter te begrijpen hoe ze ouders kunnen begeleiden. En voor de opleiding van nieuwe pleegzorgmedewerkers. Zo’n documentaire doet iets met het publieke debat, en met de mensen die er in professionele zin mee bezig zijn. Althans, dat is toch zeker mijn wens.”
Bijeenkomst Who cares about Film?, fotograaf: Henk van Mierlo
Bevoorrecht
Wat levert het jou als maker op?
“Ik voel me bevoorrecht dat ik op heel intieme momenten deelgenoot mag zijn in iemands leven. Voor de Levenseindekliniek was ik aanwezig bij de euthanasie van een vrouw van bijna negentig. Zij had veel pijn. Ik moest vooral de technische handelingen van de arts vastleggen. Maar vooraf ben ik natuurlijk wel even kennis gaan maken. Het is nogal wat als je bij zo'n moment aanwezig mag zijn. Voordat de arts het spuitje zette, keek ze iedereen aan. Ook mij. Ze zei: ‘Jesse, fijn dat je er bent. Het is goed zo. Fijn dat ik zo kan gaan slapen.’ Los van de pijn die ze had, beschouwde ze haar leven ook echt als afgerond. Dat heeft ook wel iets gedaan met mijn eigen omgang met de dood. Vroeger was ik daar bang voor: dat het leven eindig was. Ik heb daar veel verdriet van gehad. Door het werk dat ik doe, ben ik daar anders naar gaan kijken. Ik ben de dood wat meer gaan omarmen.”
Heb geduld
Wat zijn de belangrijkste lessen die jij hebt geleerd?
“Huur als creatieveling een ruimte in een ondernemende setting. Zelf zitten we nu in het oude bkkc-kantoor, aan de Spoorlaan in Tilburg. De verdieping delen we met andere ondernemers: ICT’ers en projectmanagers. We zijn een beetje een vreemde eend in de bijt. Ondernemers gunnen elkaar veel, merk ik. Je kunt altijd bij elkaar terecht voor advies. Als ik weer eens met een plan zat, zei medehuurder Job Verhoeven tegen mij: ‘Gewoon doen.’ Dat was een fijne steun in de rug. Hij zit nu trouwens ook in het bestuur van stichting Social Film.
Maar ook: heb geduld én wees vastberaden. Heb geen haast om te bereiken wat je wil, maar zorg wél dat je altijd blijft werken aan je doel. Door steeds weer een stap te maken die bij jou past. Zo ging dat bij mij ook. Ik maak al tien jaar films, maar pas nu, sinds een paar maanden, ben ik voor mijn gevoel op het punt gekomen dat ik wilde bereiken. Dat ik documentaires kan maken én er geld mee kan verdienen. Samen met een team, via Filmmoment en stichting Social Film. En dat we via het interactieve Video On Demand platform Ethics Filmservice (start vanaf september 2022, red.) bijdragen aan professionalisering en verdieping op ethische thema’s bij opleidingen, zorg, maatschappelijke organisaties en bedrijven die met maatschappelijke vraagstukken en duurzaamheidsvraagstukken bezig zijn. Het heeft heel wat jaren gekost, maar ik ben er wél gekomen.”
Who cares about Film? & Ethics Filmservice
Op vrijdag 13 mei 2022 organiseerden Konkav, Filmmoment en Kunstloc Brabant een middag over het verschil maken met film. Jesse van Venrooij interviewde als host actrice en Cinetree oprichter Hanna Verboom, documentairemaker en docent Tjeerd Muller en kunstenaar en filmmaker Marieke de Bra.
In 2022 heeft Jesse van Venrooij het paltform Ethics Filmservice opgericht. Jesse is daarnaast ook betrokken bij Filmmoment & Stichting Social Film.
Over Ethics Filmservice: Documentaires maken impact, zetten aan tot dialoog en dragen bij aan het kritisch denkvermogen van mensen. Films en documentaires zijn een perfect middel om bij te dragen aan positieve verandering en genuanceerde meningsvorming, zeker in deze tijd. Zowel op kleine, individuele schaal als grote, maatschappelijke schaal.
Crowdfunding
Bij de documentaires 'Dokter Kees' en ''t is goed zo' gebruikte Jesse crowdfunding om het benodigde geld en een community bij elkaar te krijgen. Meer weten over crowdfunding en hoe je zo'n campagne aanpakt?
Iris van den Boezem
Freelance redacteur en tekstschrijver
