Op Verkenning
Horen en gehoord worden, twijfels, onzekerheden en weerstand bespreekbaar maken, in gesprek blijven en daardoor meer begrip creëren bij de ander. Wanneer het gaat over diversiteit en inclusie, komen deze thema’s naar voren. “Ik heb het gevoel dat we al heel lang bezig zijn met diversiteit en inclusie. Dat ik wel ergens aan tafel mag zitten, maar niet méébeslis. Die willekeur, daar moeten we het over hebben”, vertelt Mandela Kunta Wee Wee. Hij is één van de verkenners die Kunstloc Brabant op pad stuurde om te kijken en beschrijven hoe de cultuursector diverser en inclusiever kan. Of móet eigenlijk. Want zoveel is duidelijk: tijd voor actie is het allang.
Dat Kunstloc Brabant het initiatief heeft genomen om het thema ‘diversiteit en inclusie’ in de culturele sector in Brabant onder de loep te nemen, heeft voor Mandela een dubbele lading. “Voor mij is de noodzaak allang duidelijk. Er moet iets gebeuren, dus ik vind het bijna frappant dat we met dit project bezig zijn en ik als zwarte man en ervaringsdeskundige hiernaar kijk”, vertelt hij. “Ik woon sinds mijn 9e in Tilburg en ben een Afrikaan die is geboren in Suriname. Ik heb geen accent, ik heb gestudeerd in Nederland én nog: ik werd bij het uitgaan geweigerd, telkens om andere ‘redenen’, maar eigenlijk om mijn huidskleur. Ik ga er met gestrekt been in, maar ben hier niet alleen om te wijzen naar anderen. Ik heb zelf ook blinde vlekken waarvoor ik moet uitkijken.”
Nieuwe vragen en zelfreflectie
Binnen de verkenning naar diversiteit en inclusie in de Brabantse cultuursector, rijzen er twee vragen op: ‘Hoe kan kunst en cultuur bijdragen aan die diversiteit en meer inclusiviteit?’ En: ‘Hoe divers en inclusief is de kunstsector in Brabant eigenlijk?’ Acteur Mandela Wee Wee, docent en uitvoerend artiest op het gebied van muziek, dans en theater, Jacques Jeannau Jean Louis en sociaal werker bij ContourdeTwern en Kwartiermaker bij WIJ West, Joy’s van Lieshout, gingen de afgelopen maanden op pad om die vragen aan de kaak te stellen. Concrete antwoorden? Die komen er niet meteen. Maar wel: nieuwe vragen, andere gesprekken en zelfreflectie.
In zijn zoektocht naar de diversiteit en inclusie in Brabant, richtte Jeannau zich vooral op Tilburg. ‘Zijn’ stad en één van de meest multiculturele steden van Nederland. Maar multicultureel, betekent niet inclusief, concludeert hij. In zijn verkenning ziet hij dat er een divers cultuuraanbod is in Tilburg, maar de twee grootste evenementen van het jaar: carnaval en de Tilburgse Kermis scoren niet hoog op de inclusieschaal.
Dat diversiteit en inclusie niet alleen op etniciteit slaan, moet gezegd worden volgens Jeannau. Ook religie, sekse, financiële status en het al dan niet hebben van een handicap zijn bepalend om je inclusief te voelen in de samenleving. Mandela en Jeannau richten zich op etniciteit, omdat ze vanuit hun eigen achtergrond spreken. Jeannau heeft Hind Hakki, die als First Female MC afstudeerde aan de Rock Academy in Tilburg, uitgenodigd om in gesprek te gaan over de situatie in Brabant.
Confronterende ontwikkeling
Hind signaleert dat er in Amsterdam en Rotterdam wel degelijk een ontwikkeling gaande is waarbij meer ruimte is voor inclusie. Ze vindt het in Tilburg nog maar mondjesmaat op gang komen en merkt dat ze juist nu ze wat ouder wordt, meer weerstand tegenkomt met betrekking tot haar achtergrond. “Eerder had ik zo duidelijk een doel voor ogen, heb ik nooit gedacht: ‘Ik ben een vrouw van Marokkaanse komaf, dus ik moet mezelf nog bewijzen. Ik zag iedereen als gelijke en voelde me niet anders. Sinds een paar jaar voel ik dat juist wel ineens. Ik vind dat heel confronterend, want waarom voel ik dat nu wel? Ik kijk meer naar mezelf, naar mijn zelfbeeld en eigenwaarde. Waarom heb ik het gevoel dat ik nu ineens denk: ‘Willen ze wel iemand met Marokkaanse komaf?’. Ik houd mezelf een spiegel voor en vraag me af waarom ik anderen op een voetstuk plaats. Ik kan ook denken: ‘Misschien ben ik wel degene die voor andere mensen met een buitenlandse komaf de deur openhoudt binnen organisaties’.”
Jeannau adviseert gemeenten, culturele instellingen en andere organisaties: “Ga op zoek naar een Hind, naar iemand zoals ik, naar Onias (Landveld), naar Mandela omdat wij iets teweeg kunnen brengen in je organisatie. Als je meer divers wilt zijn, moet je wat toevoegen aan wat je nog niet in huis hebt. Er zijn genoeg blokkades, maar kijk naar wie je nodig hebt.”
‘Witte organisaties’
Juist daar gaat het vaak mis, signaleert ook Mandela. Er zijn nog genoeg organisaties in de culturele sector waarbij het grootste deel (of de hele organisatie) nog wit is. Dat is geen goede afspiegeling van de maatschappij en daarin moet wat veranderen. Hij nodigde Tyrone Tjon A Loi, junior producer bij Schouwburg Concertzaal Tilburg, uit om in gesprek te gaan over die blokkades. “In het theater wil ik een brede groep mensen trekken. Maar de oplossing is niet: nodig een Marokkaanse cabaretier uit en dan komt die groep wel. Nee. Je moet je in de gemeenschap mengen, kijken wat daar leeft en op basis daarvan programmeren en hen onderdeel maken van het aanbod. Je moet het gebied kennen of iemand in dienst nemen die dat gebied kent.”
Nodig de ander uit
Een voorbeeld uit Tilburg-Noord dat naar voren komt is ForwArt, een project waarin diverse culturele instellingen, de gemeente en andere instanties samenwerken om een duurzame veranderingen voor jongeren in de buurt teweeg te brengen. Met een subsidie vanuit de EU wordt het project gesteund. Mandela: “Ik ben in Tilburg-Noord opgegroeid en dit is dan precies zo’n voorbeeld waarbij ik zie dat het misgaat met inclusie. Witte mensen krijgen subsidie vanuit de EU, maar vraag juist de jongeren in de buurt en nodig iemand uit met een andere achtergrond om mee te denken.” Een projectleider van de gemeente geeft toe dat dit inderdaad een moeilijk project is, waarbij ze juist graag meer mensen met een andere achtergrond willen betrekken. Een gesprek ontstaat hier.
‘Creatieve braindrain’
Het klimaat dat in Brabant heerst op het gebied van cultuur zorgt er niet alleen voor dat mensen zich niet gehoord en begrepen voelen, maar er ontstaat ook een ‘creatieve braindrain’ volgens Mandela. Veel divers en inclusief talent voelt zich niet meer thuis en vertrekt daarom naar de Randstad. Daar zijn meer mogelijkheden en er is meer begrip. Ook Wensly Francisco, documentaire- en programmamaker voor onder andere IDTV en BNNVARA, komt uit Tilburg, maar is naar de Randstad gegaan. “Ik zie veel Brabanders in Hilversum en Amsterdam. Het is jammer dat we ons hier niet gezien voelen. Ik had het gevoel dat ik mijn verhaal hier niet kwijt kon.”
De tendens die in de gesprekken van Jeannau en Mandela met hun gasten duidelijk naar voren komt: Tilburg en Brabant zijn wel multicultureel, maar niet inclusief. We zijn allemaal zoekend en er is een duidelijk signaal afgegeven dat verandering te lang duurt. Zoals Mandela zegt: “Ik mag input leveren bij bedrijven en organisaties, maar dat is niet genoeg. Ik wil méé beslissen en geef mij een stukje ruimte, zodat ik naast jou kan leven.”
Dit artikel is geschreven door Simone Vos op basis van de gesprekken en bevindingen tijdens de Werkplaats Op Verkenning op 17 februari 2022 in de LocHal in Tilburg.
Terugkijken
Kijk hieronder de Werkplaats Op Verkenning terug.
Meer weten over Op Verkenning?
Neem contact met mij op.
Liesbeth Jans
Liesbeth schreef dit blog als adviseur van Kunstloc Brabant. Inmiddels geniet ze van haar pensioen.
